✅ مروری بر تکالیف واجب و مستحبی که زن نسبت به شوهرش دارد مرد نمی‌تواند همسرش را به انجام کارهای منزل مانند بچه‌داری، نظافت و پخت‌وپز وادار کند؛ زیرا چنین کارهایی وظیفۀ زن نیست؛ اما اگر زن در خانۀ شوهرش چنین کارهایی را با قصد قربة الی الله انجام دهد، یک کار مستحب انجام داده‌است. #همسرداری

✅ اجازۀ پدر یا جد پدری برای #ازدواج دختر باکرۀ رشیده (قسمت اول) 📚 مقدمه 📝 اینکه پدر یا جد پدری (1) در امر ازدواج دختر باکرۀ بالغ رشیده بر وی ولایت دارند یا خیر – بدین معنی که آیا دختر باکرۀ رشیده بدون اجازه از یکی از آن دو می‌تواند به ازدواج مردی دربیاید یا خیر- از دیرباز تا کنون محل اختلاف فقها بوده‌ و این مسئله، معرکۀ آراء بین فقهای شیعه و سنی است. در این مسئله چندین قول مطرح شده‌است؛ از جمله اینکه برخی فقها قائل بر ولایت پدر یا چد پدری هستند و اجازۀ یکی از ایشان را برای ازدواج دختر لازم می‌دانند و برخی فقها قائل به استقلال دختر باکرۀ رشیده هستند و اجازۀ آن‌ها را لازم نمی‌دانند. برخی فقها نیز در این مسئله راه احتیاط را پیش گرفتند و از اظهار نظر قطعی و دادن فتوا در این مسئله اجتناب کرده‌اند. بحث دیگری هم که در این مسئله مطرح است، ازدواج دختر باکرۀ رشیده با فردی است که شرعاً و عرفاً کفو اوست [یا اینکه مرد در سطح بالاتری از دختر قرار دارد]؛ (2) یعنی اگر چنین خواستگاری برای دختر بیاید، ولی پدر و جد پدری اجازۀ ازدواج دختر با این فرد را ندهند، باز هم بر دختر لازم است که حرف ایشان را اطاعت کند یا اینکه در چنین موردی، دختر حتی در صورت مخالفت آن‌ها می‌تواند با کسی که کفو اوست، ازدواج نماید. ـــــــــــــ (1): لازم نیست هر دو نفر اجازه بدهند؛ بلکه هر یک از آن‌ها که اجازه بدهد، کفایت می‌کند. پس اگر پدر اجازه ندهد، ولی جد پدری اجازه بدهد، کافی است. (2): از نظر شرعی، مؤمن کفو مؤمنه است؛ اما از نظر عرفی، کفویت بدین معناست که مرد از حیث حسب و نسب اجتماعی با دختر تقریباً در یک سطح باشند و ازدواج مرد با آن دختر عرفاً یک ننگ و عار برای خانوادۀ دختر به حساب نیاید.

✅ اجازۀ پدر یا جد پدری برای #ازدواج دختر باکرۀ رشیده (قسمت دوم) 📝 مرحوم #امام_خمینی ازدواج با دختر باکرۀ رشیده را بنا بر فتوا مشروط به اجازۀ پدر یا جد پدری می‌دانستند، مگر اینکه آن‌ها غایب بوده و اجازه گرفتن از آن‌ها مقدور نباشد. بنا بر نظر آیت‌الله #خامنه_ای اذن پدر یا جد پدریِ دختر باکره برای ازدواج با او بنا بر احتیاط واجب شرط است؛ یعنی بدون اذن یکی از آن دو، چنین عقدی بنا بر احتیاط واجب صحیح نیست. طبق نظر آیت‌الله #سیستانی دختر باکره‌ای که به حدّ بلوغ رسیده و رشیده است، یعنی مصلحت خود را در امر ازدواج تشخیص می‌دهد و تصمیم‌گیری‌های او در زمینۀ امر ازدواج بر اساس یک حرکت عقلایی صورت می‌گیرد، اگر بخواهد شوهر کند، چنانچه متصدّی امور زندگانی خویش نبوده و مستقل در شؤون زندگی خود نباشد، باید از پدر، یا جدّ پدری خود اجازه بگیرد و بدون اذن گرفتن از آنها حكم به صحّت عقد نمی‌شود (در فرض عدم استقلال دختر، معظم‌له فتوا به گرفتن اذن می‌دهند)؛ اما چنانچه دختر، متصدّی امور زندگانی خویش باشد و در شؤون زندگی خویش کاملاً مستقل باشد، (1) بنا بر احتیاط واجب باید از پدر یا جدّ پدری خود اجازه بگیرد و بدون اذن گرفتن از آنها بنا بر احتیاط واجب حكم به صحّت عقد نمی‌شود. لازم به ذکر است طبق نظر هر دو فقیه بزرگوار (آقایان خامنه‌ای و سیستانی) در شرط بودن اذن پدر یا پدر بزرگ پدری در ازدواج دختر باکره، فرقی بین ازدواج دائم و ازدواج موقّت نیست؛ هر چند در ضمن عقد شرط عدم آمیزش شده باشد. ___________ (1): پیرامون استقلال در شؤون زندگی، استفتائی با کد 136210961909 از دفتر آیت‌الله سیستانی انجام گرفت که در پاسخ مرقوم کردند: «اگر دختر بالغ و رشیده (یعنی مصلحت خود را تشخیص می‌دهد) در تصميم‌گيرى‌های مهم زندگی نسبت به خود مانند کارمند شدن و نسبت به مال خود مانند خريد و فروش و بخشش اموال خود از نظارت پدر و مادر مستقل نباشد، عقد بدون اذن ولی (پدر یا جدّ پدری) جایز نیست و عقد باطل است. و اگر مستقل هم باشد به احتياط واجب جايز نيست، ولی مى‌تواند در فرض دوم به فقيه ديگرى با رعايت تسلسل در اعلميت رجوع کند.»

✅ اجازۀ پدر یا جد پدری برای #ازدواج دختر باکرۀ رشیده (قسمت سوم) اجازۀ پدر و جد پدری در مورد ازدواج دختر با کفو شرعی و عرفی/ برخی مواردی که اجازۀ پدر یا جد پدری لازم نیست بنا بر نظر آیت‌الله #خامنه_ای اگر پدر و جدّ پدری مفقود باشند يا در سفر باشند و دسترسی به آنان نباشد، در اين صورت احتياج به اجازۀ آنان نيست و همچنين اگر با ميل دختر به ازدواج، كفو شرعی و عرفی وی از او خواستگاری كند و پدر و جدّ پدری از اجازۀ چنين ازدواجی امتناع ورزند و پای كفو شرعی و عرفی ديگری كه مورد قبول پدر يا جدّ پدری باشد، در ميان نباشد، در اين صورت ولايت پدر و جدّ پدری ساقط است و ازدواج دختر نياز به اجازۀ آنان ندارد. همچنین طبق نظر آیت‌الله #سیستانی اگر دختر باکره باشد، ولی پدر یا جدّ پدری از ازدواج او با هر فردی که شرعاً و عرفاً مناسب او است، به طور کلی منع کنند، یا اینکه حاضر نباشند در امر ازدواج دختر به هیچ‌وجه مشارکت کنند، یا آنکه اهلیت اجازه دادن از جهت دیوانگی، یا مانند آن را نداشته باشند، در این موارد اجازۀ آنان لازم نیست، و همچنین اگر اجازه گرفتن از آنان به جهت غایب بودن برای مدت طولانی، یا غیر آن ممکن نباشد، و دختر حاجت زیادی در همان وقت به ازدواج داشته باشد، اجازۀ پدر و جد، لازم نیست. شایان ذکر است در مواردی که ذکر شد، این حکم مربوط به ازدواج دائم بوده و بنا بر احتیاط واجب شامل ازدواج مؤقت نمی‌شود.

✅ دروغ #دروغ یعنی خبر دادن از چیزی که واقعیت ندارد، خواه به زبان باشد یا قلم یا اشاره. مراد متکلم مهم است. تعبیرات مبالغه‌آمیز و استعمالات مجازی کذب نیست؛ مثلاً وقتی می‌گوییم هزار مرتبه به او گفتم فلان کار را نکن و منظور ما زیاد گفتن است و واقعاً بطور مکرر گفته باشیم فلان کار را نکن، دروغ محسوب نمی‌شود. یا مثلاً در مقام مجازگویی گفته شود: «شیری در میدان جنگ تیراندازی می‌کرد» یا در کنایه گفته شود: «فلانی همیشه در خانه‌اش باز است» که مراد، کرم و سخاوت و مهمان‌‌نوازی اوست. (نه اینکه واقعاً همیشه در خانه‌اش باز باشد.) این اخبار خلاف واقع نیست و دروغ محسوب نمی‌شود. #توریه کردن اگر مفسده نداشته باشد جایز است؛ یعنی سخنی را بگوید که ظاهر آن معنایی را می‌رساند که خلاف قصد او است و معنایی را که قصد کرده دروغ نیست، هر چند خلاف ظاهر باشد.

✅ وعدۀ دروغ و خلف وعده (قسمت اول) 1⃣ گاهی انسان خبر از یک حالت نفسانی می‌دهد؛ مثلاً می‌گوید: «من تصمیم دارم فردا فلان کار را انجام دهم»؛ در این حالت اگر فرد واقعاً در نفس خود تصمیم به انجام فلان کار را داشته باشد، راست گفته و الا #دروغ گفته‌است و ضمناً در این حالت وعده‌ای هم داده نشده‌است. 2⃣ گاهی انسان برای خود یک التزام ایجاد می‌کند؛ مثلاً خود را ملتزم می‌کند که فردا روزه بگیرد. در این ایجاد التزام، خبری به کسی داده نمی‌شود که قابلیت صدق و کذب داشته باشد؛ به عبارتی دیگر فرد، مطلبی را إنشاء کرده نه اینکه از مطلبی إخبار کند. حال سؤال اینجاست که اگر کسی به چیزی ملتزم شد، آیا واجب است به این التزام عمل کند؟ در پاسخ گفته می‌شود که اگر این التزام، در قالب نذر شرعی یا عهد شرعی یا قسم شرعی باشد، یا اینکه این التزام در ضمن یک عقد باشد، عمل به این التزام واجب است و الا واجب نیست. 3⃣ اما گاهی انسان خبر از وقوع اتفاقی یا انجام کاری در آینده می‌دهد؛ مثلاً می‌گوید: «فردا باران خواهد آمد» یا «فردا به مسجد خواهم آمد»؛ در صورت اول (خبر از وقوع اتفاق در آینده) اگر واقعاً بر اساس محاسبات یا چیزهای علم‌آور دیگر، خبر از این اتفاق در آینده بدهد، حتی اگر این اتفاق رخ ندهد، شخص مرتکب حرامی نشده‌است؛ ولی اگر بدون علم از وقوع اتفاقی در آینده به نحو قطعی خبر بدهد و این اتفاق رخ ندهد، مرتکب حرام شده‌است. در صورت دوم (خبر از انجام کاری در آینده)، اگر فرد به کسی قولی دهد و به آن عمل نکند؛ مثلاً علی به محمد بگوید: «فردا یک میلیون تومان به تو قرض خواهم داد» و به این قول عمل نکند، بحث #خلف_وعده پیش می‌آید که در فرستۀ بعد، مباحث مربوط به آن به‌تفصیل بیان می‌شود إن‌شاء‌الله

✅ وعدۀ دروغ و خلف وعده (قسمت دوم) 📝 وعده دادن با ارادۀ خلاف آن (یعنی در حال وعده بنا داشته باشد، عمل نکند)، #دروغ محسوب شده (1) و حرام است؛ (2) اما اگر انسان به کسی وعده‌ای داد و در حال وعده هم بنا نداشت که تخلف کند، طبق نظر آیت‌الله #سیستانی به احتیاط واجب باید به آن عمل کند؛ مگر اینکه در ضمن وعده دادن «ان‌شاءالله» بگوید (3) و آن را مقید به ارادۀ خداوند و امثال آن کند. اما طبق نظر #امام_خمینی و آیت‌الله #خامنه_ای عمل به وعده به خودی خود واجب نیست. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1): زیرا شخص خبر می‌دهد که بنا دارد کاری انجام دهد، در حالی که واقعاً بنا ندارد آن کار را انجام دهد. (2): در اینجا (وعده با ارادۀ خلاف آن) بین فقها اختلاف نظر وجود دارد که آیا مرد به خانوادۀ خود نیز می‌تواند چنین وعده‌ای بدهد یا خیر؛ طبق نظر آیت‌الله سیستانی بنا بر احتیاط واجب مرد به خانوادۀ خود خود نیز نباید چنین وعده‌ای بدهد. (منهاج الصالحین، ج 2، م 38) اما در رسالۀ آموزشی آیت‌الله خامنه‌ای آمده‌است: «مقصود از جواز وعدۀ کذب به زن و فرزند این نیست که خانواده‌ها با دروغ اداره شود و فضای محیط خانواده، فضای دروغ و بی‌اعتمادی باشد. بلکه چیزی است در جهت تقویت و تحکیم خانواده. با توجه به اینکه در شریعت اسلام، ادارۀ مالی خانواده به عهدۀ مرد است و زن تکلیفی ندارد؛ گرچه اموال و درآمدی هم داشته باشد. در چنین فضایی چنانچه زن و دیگر اعضای خانواده درخواست‌هایی داشته باشند که مرد نتواند پاسخ‌گوی آن باشد، برای اینکه فضای حاکم بر خانواده تلخ نشود، می‌تواند به دروغ وعده‌هایی بدهد و در زمان مناسب بگوید: "متأسفانه برای انجام آن، شرایط مهیا نشد."» (3): گاهی شخص قصد جدی در انجام کار دارد و «إن‌شاءالله» گفتن وی به قصد تبرک است، ولی گاهی شخص واقعاً انجام کار را به ارادۀ خدا معلق می‌کند و معنای «إن‌شاءالله» گفتن او نیز همین است. در اینجا معنای دوم مد نظر است.

✅ دروغ شوخی 📝 اگر کسی خبری خلاف واقع بدهد و مقصودش از آن خبر این باشد که افراد را بخنداند، حرام است؛ چرا که گوینده خبری داده و قصد واقع هم نموده‌است. لکن خلاف واقع است؛ مثل بقیۀ دروغ‌ها. البته در دروغ‌های دیگر انگیزه‌های دیگری است و در این دروغ، انگیزۀ مزاح است. این دروغ با دروغ‌‌های دیگر هیچ تفاوتی نمی‌کند و حرام است. اما اگر گوینده قصد حکایت و خبر دادن از چیزی را نداشت؛ مثل لطیفه‌ و مَتل‌هایی که بین مردم متداول است؛ مثلاً از زبان حیوان یا از زبان شاگرد و استاد یا پدر و پسر چیزی را نقل می‌کنند که خلاف واقع هم است؛ اصلاً دروغی گفته نشده‌است؛ چون خبری داده نشده‌است. 📌 البته طبق نظر آیت‌الله #سیستانی اگر کسی قصد خبر دادن از واقعیتی داشته باشد، ولی در گفتارش قرینه‌ای بکار برد که انگیزه‌اش شوخی است، به گونه‌ای كه طرف مقابل، متوجّه شود كه گوینده، قصد جدّی و حقیقی ندارد، بنا بر احتیاط واجب جایز نمی‌باشد.

✅ نکاتی در مورد نماز جعفر (1) 📝 این نماز از نمازهایی است که استحباب آن قطعی است و بطور اکید به آن سفارش شده‌است. کیفیت این نماز هم در کتاب شریف العروة الوثقی و تحریر الوسیلة و مفاتیح الجنان آمده‌است و ما به جهت اختصار از بیان کیفیت نماز و آثار آن صرف نظر می‌کنیم؛ اما ذکر چند نکته پیرامون آن خالی از لطف نیست: 1⃣ در هر زمان و مکانی می‌توان این نماز را بجا آورد؛ اما افضل اوقات آن روز جمعه (قبل از بالا آمدن خورشید) و شب نیمۀ شعبان است؛ 2⃣ اگر کسی عجله داشته باشد، می‌تواند اذکار نماز را بعد از نماز بگوید یا می‌تواند ابتدا دو رکعت را بخواند و پس از اتمام کارش دو رکعت دیگر را بخواند (یعنی می‌تواند فاصله بیندازد)؛ 3⃣ #نماز_جعفر را می‌توان جزء نوافل شبانه‌روزی حساب کرد؛ یعنی مثلاً شخص می‌تواند 4 رکعت از نافلۀ شب را به کیفیت نماز جعفر بخواند و هم نیت نافله را داشته باشد و هم نیت نماز جعفر. (بلکه سایر نمازهای مستحبی مثل نماز غفیله و نماز اول ماه را هم می‌توان جزء نوافل شبانه‌روزی به حساب آورد) 4⃣ اگر در جایی از نماز تسبیحات را فراموش کرد، اگر در جای دیگری از نماز یادش آمد، می‌تواند همانجایی که یادش آمده، تسبیحاتی را که فراموش کرده بود، جبران کند. البته آیت‌الله #سیستانی می‌فرمایند این کار را رجاءً انجام دهد. همچنین اگر بعد از نماز یادش آمد که در جایی تسبیحات را فراموش کرده، رجاءً می‌تواند بعد از نماز، آن را جبران کند. 5⃣ طبق نظر آیت‌الله سیستانی برای رکوع و سجود می‌تواند به همان تسبیحات اکتفا کند؛ اما طبق نظر #امام_خمینی بنا بر احتیاط مستحب قبل یا بعد از تسبیحات، ذکر رکوع و سجده را بگوید. ____ (1): جعفربن‌ابی‌طالب، ملقب به #جعفر_طیار؛ برادر حضرت امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام

✅ کار کردن برای دیگری 📝 وقتی شخصی (مالک) مالی را برای #تجارت در اختیار شخصی دیگر (عامل) قرار می‌دهد، چند صورت متصور است: 1- سود حاصل بین هر دو طرف (مالک و عامل) تقسیم میشود. این حالت می‌تواند تحت عنوان #مضاربه یا #صلح یا ... قرار بگیرد. 2- تمام سود برای عامل باشد؛ در این حالت مالک، مالش را به عامل قرض می‌دهد و عامل با این مال خرید و فروش می‌کند و سودش را برای خودش برمی‌دارد. 3- تمام سود برای مالک است که به این حالت « #بضاعه» گفته می‌شود. 4- هیچ شرطی بیان نمی‌شود؛ در این صورت نیز تمام سود برای مالک است. ⚠ توجه: در صورت سوم و چهارم، اگر از طرف درخواست‌کنندۀ کار (مالک) قرینه‌ای مبنی بر اینکه این کار باید مجانی صورت بگیرد نباشد، یا اینکه عامل، کار را به قصد تبرع و بدون اجرت انجام ندهد، مالک موظف است اجرت متعارف را به عامل پرداخت کند. 📝 آنچه گفته شد مربوط به تجارت بود، اما بطور کلی اگر نفر الف کاری را به درخواست نفر ب برای وی انجام دهد و الف قصدش از انجام این کار، تبرع (نیکویی کردن بدون چشم‌داشت مزد) نباشد و ب نیز صریحاً یا با قرینه طلب کار مجانی نکرده باشد، ب باید به الف اجرت کار را پرداخت کند و تا وقتی پرداخت نکرده، مدیون اوست. مثلاً اگر همسر انسان به درخواست شوهرش کارهای منزل را بدون قصد تبرع انجام دهد، شوهرش باید اجرت او را پرداخت کند؛ هر چند شرطی بین آن‌ها گفته نشده و قراری با هم نگذاشته باشند که این کار در ازای اجرت باشد. یا اگر فردی بدون اینکه قراردادی بسته شده باشد، علم یا مهارتی را به جمعی بیاموزد، آن جمع باید اجرت تعلیم را به معلم پرداخت کنند؛ مگر اینکه معلم به قصد تبرع درس داده باشد یا از ابتدا آن جمع به نحوی فهمانده باشند که در مقابل تدریس پولی پرداخت نخواهند کرد.

✅ سخن‌چینی 📝 اگر فرد الف نزد ما در مورد فرد ب سخن بگوید و ما سخن فرد الف را به فرد ب برسانیم، مرتکب #نمیمه یا #سخن_چینی شده‌ایم؛ یعنی به فرد ب بگوییم فلانی (فرد الف) در مورد تو چنین مطلبی گفت؛ فرقی هم ندارد این کار با نوشتن صورت بگیرد یا با گفتن یا با اشاره و رمز؛ البته اگر فرد الف سخن خوبی در مورد فرد ب گفته باشد و ما این مطلب را منتقل کنیم، کار حرامی مرتکب نشدیم؛ اما اگر بدگویی صورت گرفته باشد یا انتقال مطلب سبب فساد و تفرقه بین مؤمنین گردد، کار حرامی صورت گرفته‌است. ضمناً کسی که کلام سخن‌چین (سخن‌چینی حرام) را می‌شنود، وظیفه دارد او را از سخن‌چینی نهی کند (نهی از منکر) و همچنین نباید او را ترغیب کند که به کار خود ادامه دهد؛ مثلاً کنجکاوی کند و مدام بپرسد فلانی دیگر چه چیزی گفت؟!

✅ وظایف غیبت‌کننده و شنوندۀ غیبت (قسمت اول) 📝 غیبت‌کننده اگر #غیبت کردنش جزء مواردی نباشد که حرمتش استثناء شده‌است، وظیفه دارد اولاً از کار خود توبه کند. 📝 ثانیاً بنا بر نظر آیت‌الله #خامنه_ای باید از کسی که غیبت او را کرده، اگر زنده است و امکان حلالیت طلبیدن وجود دارد و مفسده هم ندارد، حلالیت بطلبد و اگر در قید حیات نیست یا امکان استحلال از او نیست یا مفسده دارد، برایش استغفار نماید. اما آیت‌الله #سیستانی می‌فرمایند: احتیاط مستحب است چنانچه حلالیّت طلبیدن از شخص غیبت شده پیامدهای بدی ندارد این کار را انجام دهد یا برایش استغفار نماید؛ بلکه در مواردی که غیبت، توهین و هتک حرمتی را نسبت به غیبت شونده در بر داشته، اگر حلالیّت خواستن از او، جبران هتک حرمت و توهین به وی محسوب گردد، بنابر احتیاط، لازم است در صورتی که مفسده‌ای نداشته باشد، از وی حلالیّت بطلبد.