💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت سوم 2️⃣ حلق ✅ اندامی است که از پایین به حنجره (تارهای صوتی) و از بالا به دهان مرتبط است. ✅ به عقیده دانشمندان تجوید، «حلق» جایگاه تلفظ ۶ حرف است که در ۳ مخرج قرار دارند: ◾️ ابتدای حلق (نزدیک دهان = ادنی‌الحلق) محل تلفظ غ - خ ◾️ وسط حلق محل تلفظ ع - ح ◾️ انتهای حلق (نزدیک حنجره = اقصی‌الحلق) محل تلفظ ه - ء 🔹 نکته: 👈 در آثار پیشینیان تنها در «اسباب حدوث الحروف» ابن سینا (رحمه الله) چیزی جز این تقسیم‌بندی آمده است. او مخرج دو حرف ه - ء را خود حنجره (تارهای صوتی) دانسته و نه حلق. مطلبی که علم آواشناسی مدرن نیز آن را تایید می‌کند. شیخ‌الرئیس(رحمه الله) با تبحری که در طب داشت به این نکته دست یافته بود. 📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید» اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت چهارم 3️⃣ زبان (لسان) ✅ زبان با حرکت‌های مختلف خود و به وسیله تغییر حالت و حجم دهان، کم و بیش در ادای تمامی حروف نقش دارد ✅ لکن به عقیده دانشمندان تجوید، ۱۸ حرف مستقیما به وسیله زبان تولید می‌شود و در واقع مخرج هریک از آن‌ها قسمتی از زبان است ✅ این حروف عبارتند از: ق، ک، ض، ج، ش، ی، ص، س، ز، ط، د، ت، ظ، ذ، ث، ل، ن، ر ✅ قسمت‌های مختلف زبان در علم تجوید عبارت است از: ▪️ «اقصی اللسان» یا «انتهای زبان» ▪️ «وسط اللسان» ▪️ «طَرَف اللسان» یا «سر زبان» ▪️ «حافة اللسان» یا «کناره زبان» ▪️ «جذر اللسان» یا «ریشه زبان» 📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید» اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت پنجم 3⃣ زبان (لسان) 🔸 اقصی اللسان (انتهای زبان) 🖊 مخرج ۲ حرف «ق» و «ک» در انتهای زبان قرار دارد 📌 در تلفظ هر دو حرف، انتهای زبان بالا می‌رود و به سقف دهان (حنک اعلی) می‌خورد، هوا حبس می‌شود و به محض رها شدن، تلفظ آن‌ها صورت می‌گیرد 🔸 تفاوت «ق» و «ک» 👈 با وجود هم‌مخرج بودن، اما این دو حرف تفاوت‌هایی دارند که باعث تمیز آنها از یکدیگر می‌شود: ▪️ در تلفظ «ق» انتهای زبان به انتهای «نرم‌کام» برخورد می‌کند (چسبیده به زبان کوچک)، اما «ک» کمی جلوتر از آن ▪️به عقیده اکثر دانشمندان تجوید «ق» دارای صفت «جهر» است اما «ک» را همه «مهموس» دانسته‌اند ▪️ «ق» دارای صفت «استعلاء» است اما «ک» نازک ادا می‌شود و «استفال» دارد 📚 برگرفته از «دانش تجوید»، اثر استاد محمدرضا ستوده‌نیا و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت ششم 3️⃣ زبان (لسان) 🔸 وسط اللسان 🖊 مخرج ۳ حرف «ش»، «ج» و «ی» در وسط زبان قرار دارد 📌 این ۳ حرف از نزدیک شدن یا چسبیدن و کنده شدن وسط زبان به سقف دهان تولید می‌شود و البته میان آنها تفاوت‌هایی وجود دارد 🔹 تلفظ حرف ج: 📝 وسط زبان بالا می‌آید و به کام بالا می‌چسبد، هوای خارج شده از ششها را محبوس می‌کند و به محض کنده شدن حرف «ج» تولید می‌شود 🔹 تلفظ حرف ش: 📝 وسط زبان بالا می‌آید و به کام بالا بسیار نزدیک می‌شود، هوا با شدت از شکاف باریک میان زبان و کام عبور می‌کند و حرف «ش» تولید می‌شود 🔹 تلفظ حرف ی: 📝 وسط زبان به کام بالا نزدیک می‌شود، هوای خارج شده از ششها همراه با جهر از فاصله بین زبان و کام عبور می‌کند و حرف «ی» تولید می‌شود 📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید» اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت هفتم 3⃣ زبان (لسان) 🔸 وسط اللسان 🖊 مخرج ۳ حرف «ش»، «ج» و «ی» در وسط زبان قرار دارد ❓ چند پرسش ➖ چرا این حروف را «شَجْرى» یا «شَجْریّه» نامیده‌اند؟ ➖ با توجه به اشتراک مخرج این ۳ حرف، تفاوت (وجه تمایز) آنها چیست؟ ➖ آیا حرف «ی» شجری است یا جوفی؟ ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت هشتم 3⃣ زبان (لسان) 🔸 حافة اللسان (کناره زبان) 📌 حرف «ض» از ابتداى كناره زبان و دندان‌هاى اضراس (آسیای بزرگ) ادا مى‌شود 🖌 در تلفظ این حرف کناره زبان (چپ یا راست یا هردو) به دندان‌های کرسی بالا برخورد می‌کند 🖍 هنگامى كه زبان و دندان‌هاى اضراس براى خروج هوا از يكديگر جدا مى‌شوند صداى حرف «ضاد» توليد مى‌شود 📌 ولى توليد صدا وقتى تحقق مى‌پذيرد كه جدايى اين دو اندام به آرامى و با تأنّى باشد نه با حالت انفجارى و شدّت 🖊 به دلیل دخالت دندان‌های اضراس به این حرف «ضرسی» می‌گویند 👈 نکته: نحوه تلفظ حرف «ض» محل اختلاف است 👇 ▪️ ضاد قدیم و اصیل که در کتب صرفی و تجویدی متقدم توسط دانشمندانی چون «سیبویه» و «خلیل‌بن احمد» و «ابن جنّی» و ... حرفی ضرسی و همراه با «استطاله» و نرمی توصیف شده است ▪️ ضاد در گویش ساکنان برخی مناطق شمال آفریقا که مثل «ط» محکم و درشت تلفظ مى‌شود، یا به قولی همانند دال مفخم و همراه با صفت شدّت ▪️ ضاد در گویش برخی مناطق غرب آسیا که از تیغه زبان و شبیه «ظ» ادا می‌شود ❓ اما تلفظ صحیح «ض» کدام است؟ 📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید»، اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت نهم 3️⃣ زبان (لسان) 🔸 حافة اللسان (کناره زبان) 📌 نحوه تلفظ حرف «ض» محل اختلاف است: ▪️ ضاد قدیم و اصیل 👈 حرفی ضرسی و همراه با «استطاله» و نرمی ▪️ ضاد در گویش ساکنان برخی مناطق شمال آفریقا 👈 همانند دال مفخم و همراه با صفت شدّت (ضاد مصری) ▪️ ضاد در گویش برخی مناطق غرب آسیا 👈 از تیغه زبان و شبیه «ظ» ❓ اما تلفظ صحیح «ض» کدام است؟ 📌 تمام قراء مصری و قریب به اتفاق قاریان ایرانی «ض» را به صورت «مصری» تلفظ می‌کنند، یعنی همراه با صفت شدت (دال مفخم) 🖊این شیوه تلفظ مورد پذیرش جمهور نیز هست: 1️⃣ به دلیل سهولت ادای «ض» به این شیوه 2️⃣ و به دلیل پیروی قاریان ایرانی از مکتب اساتید مصری در تمام فنون قرائت (صوت و لحن و تجوید و ...) ❗️ اما به عقیده برخی از صاحب‌نظران: ♻️ بهتر است قاريان قرآن «ض» را آن‌گونه كه قدما توصيف نموده‌اند ادا كنند 📝 زيرا ملاك ادای حروف، تلفظى است كه فصيح‌تر یا به‌عبارتى به تلفظ اصيل نزديك‌تر باشد 🖊 و اين مهم با به کار بستن تعريف قدما از مخارج حروف و چگونگى توليد آن مُيَسَّر است 🔺 «ض» در تلفظ قديم و فصيح آن آوايى است توام با صفت «رخوت» 🔹 هنگام تلفظ آن تارهاى صوتى به ارتعاش درمى‌آيد 🔸 با برخورد اول كناره زبان با دندان‌هاى اضراس (سمت چپ يا راست) و جدا شدن آنها از يكديگر همراه با ‌كندى و استطاله سايشى در مخرج ايجاد شده، صداى «ض» تولید مى‌شود 📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید»، اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت دهم 3️⃣ زبان (لسان) 🔸 طَرَف اللسان (سر زبان) 📌 آن گونه که در منابع آمده، این موضع در تلفظ ۱۲ حرف دخیل است: ل، ن، ر، ت، د، ت، ث، ذ، ظ، ز، س، ص 🔹 سر زبان، نوک زبان، تیغه زبان، طَرَف اللسان، رأس اللسان، ظَهر الطرف، ذَلق اللسان و اسَلة اللسان معروف‌ترین اصطلاحاتی است که برای توصیف مخارج این ۱۲ حرف به کار رفته است 📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید» و «بررسی تطبیقی میان علم تجوبد و آواشناسی» اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت یازدهم 3️⃣ زبان (لسان) 🔸 طَرَف اللسان (سر زبان) 📌 مخرج حرف «لام» عبارتست از تیغه زبان و مقدار کمی از کنار زبان ♦️ تيغه زبان به لثه دندان‌های مقابل خود از کام بالا (ضواحک، انياب، رباعيات و ثناياى بالا) متصل مى‌گردد، به گونه‌اى كه گرفتگى مختصرى در قسمت جلوِ دهان ايجاد می‌گردد، ولى اين گرفتگى مانع خروج هوا نمى‌گردد 🖌 در اين حالت، نرم‌كام در موقعيت بالا قرار مى‌گيرد و راه عبور هوا را از بينى مى‌بندد 🔸 در اداى لام، تارهاى صوتى به ارتعاش درمى‌آيند و داراى صفت جهر است 🔹 برخی مخرج لام را «اوسع المخارج» خوانده‌اند، زیرا مخرج آن از حافةاللسان تا انتهای طرف‌اللسان است 📚 برگرفته از «دانش تجوید» اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت دوازدهم 3️⃣ زبان (لسان) 🔸 طَرَف اللسان (سر زبان) 📌 از ميان تيغه زبان و لثه دندان‌های ثناياى بالا، كمى پايين‌تر از مخرج لام، حرف «نون» پديدار مى‌شود 🖌 تيغه زبان به لثه بالا مى‌چسبد و دو طرف زبان به كناره‌هاى كام، روى دندان‌های بالا متصّل مى‌گردد. نرم‌كام به پایین می‌آید و راه عبور هوا از دهان را می‌بندد ✍ به این ترتیب مسیر عبور هوا به فضای خیشوم منحرف می‌شود و این همان صدای «غنّه» است ♦️ هنگام تلفظ «نون» تارهاى صوتى به ارتعاش درمى‌آيد و بدين سبب از حروف «جهر» شمرده مى‌شود 📚 برگرفته از «دانش تجوید» اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی #تجوید #ستوده‌نیا #علامی #مخارج‌حروف #طرف‌اللسان #زبان ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت سیزدهم 3️⃣ زبان (لسان) 🔸 طَرَف اللسان (سر زبان) 📌 از ميان تيغه زبان و لثه دندان‌های ثناياى بالا، كمى عقب‌تر از مخرج نون، حرف «راء» پديدار مى‌شود 🔸 مقدار كمى از پشت زبان (ظَهراللسان = ظَهرالطرف) نیز در اداى اين حرف دخالت دارد 🖌 تيغه زبان بر لثه بالا كمى عقب‌تر از مخرج نون مماس شده، طورى كه راه عبور هوا تنگ مى‌شود 🔺 در اين حالت با اندک فشار هوا تيغه زبان از لثه جدا شده، هوا در خلال زنش‌های پى‌درپى سر زبان بر لثه بالا و قسمت آغازين كام بالا خارج مى‌گردد ✍ هنگام توليد راء، تارهاى صوتى به ارتعاش درمى‌آيد و داراى صفت «جهر» است 👈 حرف راء تنها حرفى است كه با شيوه لرزشى -صفت تكرير- توليد مى‌شود. در بعضی از منابع آمده که تعداد دفعات این زنش‌ها (تکریر) ۲ یا حداکثر ۳ مرتبه باید باشد 📚 برگرفته از «دانش تجوید» اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی #تجوید #ستوده‌نیا #علامی #مخارج‌حروف #ظهراللسان #زبان ✨

💡نکته تجویدی: مخارج حروف - قسمت چهاردهم 3️⃣ زبان (لسان) 🔸 طرَف اللسان (سر زبان) 📌 از تماس تيغه زبان و پايه دندان‌هاى پیشین (ثنایا) بالا ۳ حرف «د، ت، ط» تولید می‌شود ◾️ در توليد اين حروف، تيغه زبان به پايه دندان‌هاى ثناياى بالا و چين خوردگی‌هاى بعد از لثه در قسمت آغازين كام بالا مى‌چسبد ◾️ كنارهاى زبان از دو طرف كام، روى دندان‌هاى كنارى وصل مى‌شود و راه عبور هوا از دهان را مى‌بندد. نرمكام نیز راه عبور هوا از بينى را مى‌بندد و هوا کاملا محبوس می‌شود ◾️ به محض باز شدنِ بست ايجاد شده در محل تيغه زبان و پايه دندان‌هاى ثنايا به يكباره ادای حرف صورت می‌گیرد 🖌 این حروف را «نِطعی» نامیده‌اند (در برخی منابع نَطعی و نِطَعی نیز آمده است). نطع به معنی سقف دهان است ♻️ برخی دلیل این نام‌گذاری را خارج شدن این ۳ حرف از سقف دهان دانسته‌اند: 👈 ويقال لها: نطعية، لخروجها من نَطْع الغار، أي: سقفه ♻️ بعضی دیگر با این نظریه موافق نبوده و دلیل نام‌گذاری را صرفا نزدیکی مخرج این ۳ حرف با نطع دانسته‌اند: 👈 تسمى هذه الأحرف الثلاثة نطعية لمجاورة مخرجها نطع غار الحنك الأعلى وهو سقفه، لا لخروجها منه كما قيل 📚 برگرفته از «دانش تجوید» اثر محمدرضا ستوده‌نیا «پژوهشی در علم تجوید» اثر ابوالفضل علامی «فن الالقاء» اثر طه عبدالفتاح مقلد «تاج‌العروس من جواهرالقاموس» اثر المرتضى الزبيدی #تجوید #ستوده‌نیا #علامی #تاج‌العروس #مخارج‌حروف #طرف‌اللسان #زبان #سرزبان #نطعی ✨