✅ پرونده مناظرات علمی؛ ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا (۲) 💠 پاسخ ابوعلی سینا به سوال ابوریحان درباره جزء لا یتجزَی 🔸 ارسطو گفته است جسم منقسم است الی غیرالنهایه، و مقصود وی از این [گفته]، آن نیست که اجسام را اجزاء غیرمتناهیه بالفعل باشد و جسم بالفعل منقسم به اجزاء غیر متناهیه می‌شود، بلکه منظور از این انقسام آن است که هر جزء از اجزاء جسم را، فی حدذاته، وسط و دو طرف است. و در بعضی از اجزاء ممکن است وسط از طرفین جدا و منفصل شود، و در بعضی دیگر، از نهایت صغر (کوچکی)، این گونه فصل و انفصال بالفعل ممکن نیست ولی بالقوه امکان دارد. و ایرادی که تو آوردی بر آن کس وارد آید که جسم را منقسم به اجزاء غیر متناهیه بالفعل می‌داند. _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_فیزیک #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience

✅ پرونده مناظرات علمی؛ ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا (۳) 💠 شرح شهید مطهری بر مبحث جزء لا یتجزّی : 🔸شهید مطهری در کتاب مقالات فلسفی به این بحث پرداخته است و پس از طرح کردن سوال ابوریحان و پاسخ ابن سینا و شرح موضوع، ابتدا سه نظریه‌ای که درباره ماهیت جسم و تقسیم پذیری آن و موضوع حرکت، در میان فلاسفه و متکلمین وجود داشته است را بیان و شرح می‌کنند. ایشان در ادامه می‌گویند که حکما و فلاسفه اسلامی عمدتا (مانند ارسطو) بر این باور بوده اند که امکان تقسیم پذیری جسم تا بی‌نهایت وجود دارد ولی این بدان معنی نیست که هر جسم مجموع بی‌نهایت ذرات است یا بالفعل تبدیل می‌شود به بی‌نهایت اجزا که برای حرکت لازم باشد تک تک آن بی‌نهایت اجزا پیموده شود، بلکه این قابلیت تقسیم شدن برای آن وجود دارد. 🔹 شهید مطهری در ادامه نظر صدرالمتالهین را در این باره بیان می‌کنند که نظریه چهارم در این مبحث می‌باشد. ملاصدرا نیز ایراد ابوریحان را مطرح می‌کند و در پاسخ به آن این‌ چنین بیان می‌کند که حتی اگر فرضا جسم را دارای اجزاء غیرمتناهی بالفعل هم بدانیم، مادام كه فرض این است كه فاصله ای كه به وسیله اجزاء غیرمتناهی بالفعل ایجاد شده متناهی است، نه حركت محال است و نه لحوق سریع به بطئ غیر ممکن می‌باشد. با این بیان ملاصدرا هم جواب زنون الیائی و هم جواب شبهه ابوریحان به نحوی دیگر كه رساتر است و از تحلیل ماهیت حركت ناشی می گردد، داده می شود. 📜 متن کامل: B2n.ir/philoscience-520 _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_فیزیک #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience

✅ پرونده مناظرات علمی؛ ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا (۴) 💠 پرسش ابوریحان از ابوعلی سینا: به چه دلیل آسمان (فلک) كون و فساد (پیدایش و نابودی) نمی پذیرد؟ 🔸 چرا ارسطو در دو جای كتاب خود تطابق توصیف مردم قرون گذشته را با وضع فعلی فلك، دلیل ثبات و یكنواختی و تغییر ناپذیری آن گرفته است؟ هر كس تعصب نداشته باشد و بر نادرست اصرار نورزد می داند كه به هیچ وجه معلوم نیست كه همیشه وضع آسمان همین گونه بوده كه هست. آن مقدار كه از احوال فلك معلوم است، از آنچه اهل كتاب (ظاهراً مقصود پیروان كتاب مقدس یا خصوص تورات است كه درباره خلق جهان اطلاعاتی داده كه با آنچه ارسطوئیان می گویند مغایر است) می گویند ناچیزتر است. آنچه هم از اهل هند و امثال ایشان در این زمینه نقل می شود، واضح البطلان است، زیرا آنها درباره ی اوضاع زمین نیز مدعی هستند كه همیشه بدین منوال بوده كه هست و حال آنكه حوادث دفعی و یا تدریجی و متناوب زیادی در معموره ی زمین رخ داده كه اوضاع زمین را دگرگون كرده است همچنان‌ كه كوه‌ها نیز به یك منوال نمانده است. اگر شهادت نسل‌های قدیم دلیل چیزی باشد پس باید اوضاع كلی زمین را نیز ثابت و یكنواخت و تغییر ناپذیر بدانیم. _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_فیزیک #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience

✅ پرونده مناظرات علمی؛ ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا (۵) 💠 پاسخ ابوعلی سینا به سوال: به چه دلیل آسمان (فلک) كون و فساد نمی پذیرد؟ 🔸 باید بدانی كه ارسطو هر چند این مطلب را در كتاب خویش آورده است، اما آن را یك امر برهانی و قطعی تلقی نكرده است (یا سخن پیشینیان را به عنوان دلیل و برهان بر مدعا ذكر نكرده است) اما این هم هست كه آسمان‌ها را به كوه‌ها نتوان قیاس كرد. مردمان هر چند وضع كوه‌ها را از نظر اصول و كلیات ثابت می دانند، اما شاهد تغییرات زیادی در اوضاع جزئی از قبیل خرد شدن بعضی و متراكم شدن بعضی روی بعضی دیگر و از نظر تغییر شكل دادن كوه‌ها بوده اند. افلاطون در كتاب سیاست تغییراتی بیش از این را نیز ذكر كرده است. 🔹 گویا تو این اعتراض را از كتب یحیی نحوی كه با تظاهر به مخالفت با ارسطو با مردم نصاری عوام فریبی می كرد اقتباس كرده ای در صورتی كه همین شخص در شرح خود بر آخر كتاب كون و فساد ارسطو كاملا در این مسأله با ارسطو موافق است، یا سخن محمد بن زكریای رازی را گرفته ای. 🔸 باید بدانی اینكه ارسطو می گوید جهان آغاز زمانی دارد به این معنی نیست كه جهان صانع و فاعل ندارد و وجودش از یك صانع متعال فائض نشده است؛ برعكس، به دلیل اینكه خدا همیشه بوده است عالم هم همیشه بوده و هست، زیرا اگر غیر این باشد تعطیل در فیض لازم می آید و تعطیل در فیض محال است. _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_فیزیک #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience

✅ پرونده مناظرات علمی؛ ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا (۶) 💠 شرح استاد شهید مطهری بر سوال «چرایی عدم كون و فساد در فلک» 🔸 این اعتراض ابوریحان بر ارسطو، اساسی ترین اعتراضات فلسفی اوست. ابوریحان می خواهد یك اصل بسیار مهم را كه قدما حتی غیر ارسطوئین بدان معتقد بودند منكر شود. قدما عموما معتقد بودند كه جرم فلك، عنصری جدا و مغایر با عناصر تحت الفلك است؛ معتقد بودند كه جرم فلك «تك عنصری» و پیوسته و كرویّ الشكل است و به همین دلیل فنا ناپذیر است. از نظر قدما عالم مادون فلك عالم كون و فساد است یعنی عالمی است كه موجودات آن مرتب تغییر شكل و صورت می دهند و صورت جدید و شكل جدید می یابند اما افلاك همیشه همین طور بوده اند كه هستند و به همین طور باقی خواهند ماند. 🔹 اینجاست كه ابوریحان به مقام اعتراض برمی آید و می گوید چه دلیلی بر این مطلب هست؟ از كجا كه افلاك و آسمان‌ها نیز از عناصری نظیر عناصر زمینی ساخته نشده باشند و آنها نیز كون و فساد نپذیرند؟ اگر نقل‌های تاریخی اقوام و ملل گذشته را مبنی بر اینكه آسمان همین گونه بوده است كه هست دلیل می آورید آن اقوال ارزشی ندارد. 🔸 چنانكه می دانیم، زمان و پیشرفت علوم نظر ابوریحان را تأیید كرد. جوابی كه بوعلی می دهد تا اندازه ای اعتراف بر مدعای ابوریحان است. جمله ای كه بوعلی آورده از نظر من دوپهلوست؛ ممكن است مقصود این باشد كه ارسطو این مسأله را یك مسأله برهانی تلقی نكرده بلكه... 📝متن کامل : B2n.ir/philoscience-598 _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_فیزیک #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscien

✅ پرونده مناظرات علمی؛ ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا (۷) 💠 پرسش ابوریحان از ابوعلی سینا: معنی عقل بالقوه چیست؟ 🔸 عقل بالقوه یعنی چه؟ عقل بودن با بالقوه بودن سازگار نیست، زیرا عقل بودن مساوی است با مجرد بودن، و مجرد بودن مساوی است با بالفعل بودن. پس فرض عقل بالقوه مساوی است با فرض بالفعل بالقوه. این مطلب ثابت است كه آن قوه و نیرویی كه در ما هست كه ادراك معقولات می كند مجرد از ماده است و حكما گفته اند كه هر مجرد از ماده ای عقل بالفعل است. پس عقل بالقوه چه معنی دارد؟ اگر گفته شود: عقل همواره بالفعل است و بالقوه بودن عقل به معنی مانع داشتن آن است یعنی اشتغال به بدن مانع و عایق عقل است؛ در جواب می گوییم: بدن عایق و مانع عقل نیست بلكه برای آن نافع است و عقل از بدن منتفع می شود، و چون عقل از بدن منتفع می شود می توان گفت كه صرف تجرد برای عقل بودن كافی نیست، انتفاع به بدن هم شرط است. _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_اسلامی #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience

✅ پرونده مناظرات علمی؛ ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا (۸) 💠 پاسخ ابوعلی سینا به سوال ابوریحان دربارۀ چیستی عقل بالقوه: 🔸 مجرد بر دو قسم است: مجرد تام، مانند عقول قاهره كه مطلقا از ماده بی‌نیازند، و مجرد غیرتام مانند نفس ناطقه. مجرد تام آن است كه ماده نه در قوامش دخالت دارد (یعنی ماده جزء حقیقتش نیست) و نه در حدودش دخالت دارد و نه در تشخصش. برهانی كه ثابت می كند تجرد مساوی با فعلیت است در مورد تجرد تام است. مجرد تام‌التجرد از هر نوع قوه و استعداد و آمادگی برای چیز دیگر شدن خالی است، اما مجرد غیر تام، مانند نفس، از قوه و استعداد چیز دیگر شدن خالی نیست. 🔹 اینكه گفته شد: «بدن به دلیل اینكه برای عقل نافع است پس عایق آن نخواهد بود» صحیح نیست. جای شگفتی نیست كه یك چیز از یك نظر مانع باشد و از نظر دیگر شرط و نافع. _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_اسلامی #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience

✅ پرونده مناظرات علمی؛ ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا (۹) 💠 شرح و بررسی استاد شهید مطهری بر سوال «چیستی عقل بالقوه» 🔸 این سؤال و جواب در اطراف یك فكر ارسطویی است و آن اینكه: «در نظام طبیعت اصل قوه و فعل حكم‌فرماست» . اصل قوه و فعل یكی از اركان و بلكه مهمترین ركن فلسفه ارسطویی است. ارسطو علاوه بر اینكه در طبیعت به اصل قوه و فعل معتقد است، برای عقل نیز مرتبه قوه و مرتبه فعلیت قائل است. ارسطو این مطلب را در كتاب النفس متعرض شده است. آنچه ارسطو در این زمینه گفته چندان مبسوط و روشن نبوده است، شرح و بسط‌ها از طرف شارحان- خصوصاً شارحان اسكندرانی و بالاخص دو حكیم اسكندرانی معروف: «ثامسطیوس» و «اسكندر افریدوسی» - است. 🔹 مسلمین با اندیشه های این دو شارح، خصوصاً در مسائل عقل و معقول، آشنا بوده اند و از آن‌ها یاد كرده اند. اندیشه ی ارسطویی در باب عقل بالقوه و عقل بالفعل در مقابل دو اندیشه ی دیگر است: یكی اندیشه ی معروف افلاطونی كه مدعی است نفس در عالمی قبل از این عالم كه عالم «مُثُل» است بوده و در آنجا به حقایق آگاه شده، آنچه اكنون مانع توجه نفس به معلومات و معقولات خویش است حجاب بدن است، بدن مانع توجه نفس است به معلومات خویش كه بالفعل برایش حاصل است، و هر علم جدید كه برای نفس حاصل می شود جدید نیست بلكه تذكر و یادآوری چیزی است كه قبلاً می دانسته است. 📝متن کامل: B2n.ir/philoscience-683 _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_اسلامی #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscien

✅ پرونده مناظرات علمی؛ علامه طباطبایی و استاد مهدی حائری (۱) 💠 موضوع: امکان عام، مقالۀ استاد مهدی حائری (نقدی بر دیدگاه علامه طباطبایی) 🔸 فلسفۀ ما (فلسفۀ اسلامی) می‌گويد پس از مفهوم هستی و مفهوم شی هيچ مفهومی شناخته‌تر از مفهوم ضرورت و لاضرورت نيست و، بنابراين، لازم نيست ضرورت و لاضرورت را به چيزی تعبير و تفسير کرد. حال اگر ضرورت را به وجود نسبت داديم و گفتيم ضرورت وجود، اين مفهوم، مفهوم وجوب خواهد بود و اگر آن را به عدم نسبت داديم و گفتيم ضرورت عدم، مفهومِ امتناع حاصل خواهد شد. 🔹 لاضرورت را هم اگر به عدم نسبت داديم يا به وجود اضافه کرديم و گفتيم لاضرورت عدم يا لاضرورت وجود، مفهوم امکان عام به دست خواهد آمد. و اگر لاضرورت را در آن واحد به عدم و وجود هر دو نسبت دهيم و از آن سلب ضرورت طرفين بسازيم، امکان خاصی را اعتبار کرده ايم. 🔸 اينها همه اصطلاحات منطق و فلسفه است که از فلاسفۀ اسلامي در دست داريم، اما فلسفۀ اروپايي با اين اصطلاحات توافق کامل ندارد. فلسفه مزبور يک امکان را در مقابل امتناع فرض کرده و نام آن را possibility اصطلاح کرده و امکان ديگري را در مقابل وجود اعتبار کرده و آن را contingency ناميده است... 📝متن مقاله: B2n.ir/philoscience.834 _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_اسلامی #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience

✅ پرونده مناظرات علمی؛ علامه طباطبایی و استاد مهدی حائری (۲) 💠 موضوع: بحثی درباره امکان (پاسخ علامه طباطبایی به مقاله استاد مهدی حائری يزدی) 🔸 در بحث عقود ثلاثه که نسبت شی را به وجود و عدم به سه قسم وجوب و امتناع و امکان تقسيم می کنيم می گوييم که مفهوم ( و، به عبارت صحيح تر، شی مفروض) يا ضروری الوجود است يا نه، و در صورت دوم يا ضروری العدم است يا نه. آنچه ضروری الوجود است واجب، و آنچه ضروری العدم است ممتنع، و آنچه ضروری الوجود و ضروري العدم نيست ممکن می باشد. 🔹 البته نظر به اين که تقسيم عقلی است و دائر بين نفی و اثبات مي باشد، قسم دوم در تقسيم اول و همچنين قسم دوم در تقسيم دوم سلب تحصيلی است و امکان به حسب اصل از دو سلب تحصيلی به وجود می آيد، ولي نظر به اين که حقيقت تقسيم (تقسيم جزئي بر کلياتش) تکثير واحد است، به ذکر قيود جايز الانضمام به طور استيفا که با ضم هر قيدی قسمی از اقسام به وجود آيد، و از اين جاست که در تقسيم عقلی، وحدت مقسم، اعميت مقسم نسبت به هر قسم و مساوات آن با مجموع اقسام و مبانيت اقسام نسبت به همديگر چنان که در فن مناظره بيان شده لازم است... 📝متن کامل: B2n.ir/philoscience-847 _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_اسلامی #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience

✅ پرونده مناظرات علمی؛ علامه طباطبایی و استاد مهدی حائری (۳) 💠 موضوع: موجبۀ سالبة المحمول چيست؟ (پاسخ استاد حائری به مقالۀ « بحثی درباره امکان» علامه طباطبايی) 🔸 در بحثی که ميان نگارنده اين سطور و يکي از بزرگان عصر در موضوع امکان به ميان آمد و مجلۀ دانشکدۀ ادبيات عهده دار انتشار آن گرديد، اين نکته به دست آمده که درک«قضيه سالبة المحمول» (1)، همان گونه که فلاسفۀ بزرگ اسلامي در محل خود هشدار داده اند نياز به تامل بسيار دارد، تا به درستی چهره واقعی آن آشکار شود. 🔹 به عقيدۀ اين نگارنده تنها پيچيدگی خاصي که در صورت تصوری اين قضيه است موجب انکار حالت تصديقی آن گرديده و بزرگان دانش را در تنگنای فکری انداخته است، در حالي که اگر اين قضيه به خوبی و درستي تصور و تحصيل گردد، تصديق و گراييدن به درستی آن بسيار آسان خواهد بود. 🔸 از طرفی، چون اين قضيه به خصوص قالب منطقی امکان ماهيات است، بدون دريافت حقيقت آن معنی امکان براي هيچ فيلسوفی هر قدر هم عالی مقام باشد ميسر نيست. 📝متن مقاله: 🌐 B2n.ir/philoscience-877 _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_اسلامی #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience

✅ پرونده مناظرات علمی؛ علامه طباطبایی و استاد مهدی حائری (۴) 💠 موضوع: قضیه و علم تصدیقی (پاسخ استاد مهدی حائری به مقالۀ « موجبۀ سالبة المحمول چيست؟» علامه طباطبايی) 🔸 توضيح نظريۀ معظم له اين است که چون پيوسته ادراک تصديقی تام بالفعل، که عبارت از يک قضيۀ سازمان يافته است از مجموعۀ تصورات ثلاثه و پس از حصول اين تصورات به دست مي آيد، پس هر واحد تصديقی تام بالفعل طبيعتاً بايد تنها مشتمل بر اين تصورات ثلاثه باشد که عبارت است از ادراک تصوری موضوع و ادراک تصوری نسبت حکميه، و هيچ واحد تصديقي تام بالفعل که عيناً مدلول قضيه است نمی‌تواند اين قاعده منطقی را نقض کند و به جای تصورات ثلاثه و از تصديق و تصور به دست آيد. 🔹 تنها تصورات ثلاثه است که مي تواند ارکان نهادی و بنيادی قضيه و يک واحد تصديقی را تشکيل دهد و اگر چنين باشد که بايد اين قاعدۀ تصور و تصديق يا تقسيم علم را به دوگونگی تصور و تصديق رعايت کنيم، ديگر هرگز نمی‌توانيم قضيۀ واحدی را، که يک واحد تصديقی است به صورت «موجبۀ سالبة المحمول» بپذيريم؛ زيرا قضيۀ موجبۀ سالبة المحمول به معنای تصديقی است که فرضاً از يک ادراک تصوری موضوع و يک ادراک تصديقی محمول تشکيل يافته، و هيچ واحد تصديقی تام فعلی ممکن نيست از يک رکن تصوری و يک رکن تصديقی تام بالفعل تشکيل يابد، و اين گونه ترکيب خود نقض قاعدۀ تصور و تصديق است که مقابل يکديگرند، زيرا... 📝متن مقاله: 🌐 B2n.ir/philoscience-891 _ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ـ_ #فلسفه_اسلامی #مناظرات_علمی ✅ آدرس تارنمای ما : 🌐 https://philoscience.ir 📱 ما را در ایتا و بله دنبال کنید: 🆔 @philoscience