شهادت علی علیه السلام در حال نماز بسم الله الرحمن الرحیم در کتب تاریخی آمده است هنگامی که امام علی (علیه السلام) آماده می‌شد تا به سوی صفین حرکت کرده و جنگ جدیدی را با معاویه آغاز کند، صبحگاه نوزدهم ماه مبارک رمضان سال ۴۰ هجری به وسیله شقی‌ ترین انسان‌ ها، به نام «عبد الرحمن بن ملجم مرادی» مجروح شده و سه روز بعد در ۲۱ رمضان به شهادت رسید. یکی از شبهاتی که در مورد ضربت خوردن علی علیه السلام و شهادت او مطرج می‌شود این است که او در مسجد و در حال نماز ضربت نخورد، بلکه در بیرون خانه ضربت خورد و در آن حال پایش به مسجد نرسیده بود، چه رسد به اینکه در حال نماز ضربت خورده یاشد. در پاسخ به این شبهه تعدادی از منابع اهل سنت و برخی از منابع امامیه – که خود تحقیق کرده ام - مورد بررسی قرار می‌گیرد تا واقعیت برای ما روشن گردد. خبر پیامبر (ص) از شهادت علی (ع) جابر بن سمره نقل کرده است: پیامبر (ص) به علی فرمود: «اشقی الأولین کیست؟» گفت: «پی کننده ناقه ثمود»، پرسید: «اشقی الآخرین کیست؟» گفت: «خدا و پیامبر او داناترند»، فرمود: «قاتل تو». (تاريخ مدينة دمشق، ج 42، ص 551؛ محب طبرى، مختصر ذخائر العقبى، ص 192؛ صاعدى، المقتطف من كتاب فضائل الصحابة، ص 131، ح 160/12 از طبرانى در الكبير، ح 2037)، درروایت صهیب آمده است: [پیامبر (ص) فرمود] «کسی که تو را بر این میزند» - و در آن حال دست خود را بر مقابل سر خود گذاشت. (عاصمي، العسل المصفی2: 110، ح369؛ سیوطي آن را از عمار روایت کرد: فیض القدیر شرح الجامع الصغیر3: 99، ح2850). بنا براین اصل کشته شدن امام علی علیه السلام و اینکه مقابل سر او ضربت می‌خورد و محاسن مبارک او با خون سر او رنگین می‌شود چیزی بود که پیامبر صلی الله علیه وآله به علی علیه السلام خبر داده بود. اقوال در چگونگی شهادت ضربت خوردن اقوال درباره چگونگی ضربت خوردن علی (ع) مختلف است که تعدادی از آنها در اینجا نقل می شود: قول اول: در حال نماز صبح ابن عساکر در شرح حال امام علی علیه السلام آورده است: عبدالرحمان بن ملجم در حالی که آشفته بود در نماز صبح علی علیه السلام را به وسیله شمشیری که سمّی بود ضربت زد ... [ابن عساکر، ترجمة الامام علی بن ابی طالب من تاریخ دمشق، ج 3 ص 361 حدیث 1419). احمد بن حنبل نیز نقل کرده است: عبدالرحمان بن ملجم، در نماز صبح علی (ع) را به وسیله شمشیری که سمّی بود، از روی آشفتگی ضربت زد و علی (ع) همان روز از دنیا رفت و در کوفه دفن شد (احمد بن حنبل، فضائل امیر المؤمنین علی بن ابی طالب (ع)، مصحح: محمد حسین حکیم، چاپ 1356 هجری حدیث 63). عبد الرزاق صنعانی گفته است: ابن ملجم ضربت وارد کرد، گمان می‌کنم عبد الرزاق گفت: علی (رضی الله عنه) هنگام سر برداشتن از رکوع بود و به مردم گفت: نماز خود را تمام کنید. (عبد الرزاق بن همام صنعانی (وفات: 220 ه ق)، الامالی عن آثار الصحابه: 103 – 104 حدیث 160). ابن عبد البر در الاستیعاب نوشته است: آن دو نزد قطام رفتند که در مسجد أعظم در حال اعتکاف بود، او آنان را به آن تشویق کرد، پس آنان شمشیرهای خود را برداشتند و در مقابل دربی که علی از آن بیرون می‌آمد نشستند، علی برای نماز صبح بیرون آمد، شبیب به روی او شمشیر کشید، ولی شمشیر او به خطا رفت و ابن ملجم شمشیر خود را بر سر او فرود آورد... و اختلاف کردند که ایا او را در حال نماز شمشیر زد یا پیش از داخل شدن در نماز و آیا برای تمام کردن نماز کسی را در جای خود گذاشت یا اینکه خود نماز را به پایان رساند؟ بیشتر می‌گویند: جعدة بن هبیره را به جای خود گذاشت تا نماز را با مردم به پایان برساند. (ابن عبد البر، الاستیعاب فى معرفه الأصحاب، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج ۳، ص 1125). این چهار خبر دلالت دارند که علی علیه السلام در نماز صبح ضربت خورد. قول دوم: در نماز نافله در پاورقی انساب الاشراف نیز نقل از ابن ابی الدنیا آمده است: علی بیرون آمد و برای نماز تکبیر گفت، سپس یازده آیه از سوره انبیاء را قرائت کرد، آنگاه ابن ملجم بر ائ ضربن وارد کرد. (انساب الاشراف ج 2 ص 492، پاورقی). محدث حاج شیخ عباس قمی نیز ضربت بر فرق علی علیه السلام را در حال نماز او ذکر کرد، بدون اینکه مشخص کند که نماز واجب یا نفاله صبح بود، ولی نوشته است که شمشیر تا جای سجده حضرت را بشکافت و بر جای زخم عمرو بن عبد ود فرود آمد. [منتهی الآمال (کتابفروشی اسلامیه چاپ سال 1338 شمسی]. قول سوم: در حال سجده شیخ طوسی (ره) گفته است: ابن ملجم او (علی علیه السلام) را زد، و این ضربت در حال سجده او بر سر او فرود آمد. (شیخ طوسی، الامالی، دار الثقافه، قم، 1414 ه ق ص 365). در این خبر مشخص نشد که در حال سجده نماز واجب بود یا در حال سجده نماز مستحبی.

قول چهارم: در مقابل درب مسجد ابن ابی الدنیا در مقتل امیرالمؤمنین علیه السلام گفته است: عبد الرحمن بن ملجم در شبی که قصد کرده بود علی را در هنگام صبح به قتل برساند در مسجد او با اشعث بن قیس آهسنه سخن گفت تا هنگامی که طلوع فجر نزدیک شد، اشعث به او گفت صبح شد، برخیز، عبد الرحمن بن ملجم و شبیب بن بجره برخاستند و شمشیر خود را گرفتند تا اینکه در مقابل دربی که علی از آن (به مسجد) بیرون می‌آمد نشستند. (ابن ابی الدنیا، مقتل الامام امیر المؤمنین علی بن ابی طالب 1: 26). یعقوبی (وفات: 292 هجری) نوشته است: ابن ملجم بر در مسجد ایستاده بود، در ان حال علی (علیه السلام) از تاریکی مسجد بیرون آمد و سر خود را داخل مسجد کرد، در آن هنگام او (ابن ملجم) آن (شمشیر) را بر سر او فرود آورد. (تاریخ الیعقوبی 2: 212). طبری (وفات: 322 ه) در تاریخ خود نوشته است: .(ابن ملجم) گفت: در کمین او در مسجد می‌نشینم، آنگاه که برای نماز صبح بیرون آمد بر او یورش می‌بریم و او را به قتل می‌رسانیم... آنان نزد قطام امدند که در مسجد اعظم در حال اعتکاف بود... شمشیرهای خود را گرفتند و در مقابل دربی که علی (علیه السلام) از آن بیرون می‌امد نشستند، آنگاه که بیرون آمد، شبیب بر او یورش برد، ولی شمشیر او به بازوی درب و یا به طاق خورد، آنگاه ابن ملجم با شمشیر بر پیشانی او زد... و علی (علیه السلام) جعدة بن هبیرة بن ابی وهب را به جای خود گذاشت تا نماز صبح را (به صورت جماعت) با مردم بخواند. (تاریخ الامم و الملوک [تاریخ الطبری] 4: 111). ابو الفرج اصفهانی (وفات: 362 ه ق) نوشته است: در شب جمعه مطابق با نوزده رمضان سال چهلم هجری - مطابق روایت ابوعبد الرحمن سلمی – ابن ملجم به قطام گفت: امشب همان شبی است که ... آنان شمشیرهای خود را به گردن آویخته و به راه افتادند و در مقابل درب مسجد، آن دربی که علی (علیه السلام) برای نماز از آن درب به مسجد داخل می‌شد، نشستند. (مقاتل الطالبین: 20). دینوری نوشته است: آن شب فرا رسید، او (ابن ملجم) شمشیر خود را که قبلا ان را مسموم کرده بود بر گردن آویخت و در تاریکی شب به کمین نشست و منتظر ماند تا علی (رضی الله عنه) هنگام رفتن به مسجد برای نماز صبح بیاید، علی آمد در حالی که ندا می‌داد: «الصلاة أیها الناس»، ابن ملجم برخاست و شمشیر را بر سر او فرود آورد. (دینوری، الأخبار الطوال: 214). شایان ذکر است که بیدار کردن مردم برای نماز در داخل مسجد کوفه بوده و آن خوابیدگان معتکفان بودند، و الا مردم در کوچه و خیابان خوابیده نبودند. شیخ مفید، عالم بزرگ شیعه نیز نوشته است: ... اشعث به ابن ملجم گفت: زود کارت را انجام بده، که روشنایی صبح تو را رسوا می‌کند، حجر بن عدی این سخن را شنید و مقصود او را فهمید و به سوی خانه امیر المؤمنین رفت، ولی او را در راه ندید، امیر المؤمنین علیه السلام از راه دیگر در آمد و به مسجد داخل شد و ابن ملجم پیش دوید و شمشیر خود را بر او فرود آورد. (الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (چاپ مؤسسة أهل البیت لإحیاء التراث) 1: 20). قول پنجم: در رحبه بلاذری نیز نوشته است: ابن ملجم در رحبه‌ای که به آن رحبه علی گفته می‌شود نشست، آنگاه که (علی علیه السلام) برای نماز صبح بیرون آمد، ابن ملجم به او یورش برد، پس آن (شمشیر) را بر قرن او زد. (بلاذری، انساب الاشراف (تحقیق سهیل زکار و ریاض الزرکانی) 2: 492). «قرن به معنای شاخ گاو و محل آن (دو طرف جلو سر و بالای پیشانی) برای انسان را گویند. (خلیل فراهیدی، العین 5: 141). قول ششم: در حال بیدار کردن خوابیده ها ابن سعد در «الطبقات» گفته است: آنگاه که (علی علیه السلام) از در (به داخل مسجد) بیرون آمد ندا داد: «الصلاة الصلاة»، او هر روز که می‎‌آمد چنین می‌کرد، در حالی که تازیانه او در دست او بود مردم را بیدار می‌کرد، در ان هنگام دو مرد بر او یورش بردند، یکی از حاضران گفت: من برق شمشیر را دیدم و گوینده‌ای می‌گفت: حکم برای خدا است ای علی، نه برای تو، سپس شمشیر دوم را دیدم، هر دو شمشیر کشیدند، اما شمشیر عبد الرحمن بن ملجم بر صورت تا پیشانی او فرود آمد و به مغز سر او رسید، ولی شمشیر شبیب به طاق خورد... (محمد بن سعد بن منیع، الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۰ ق / ۱۹۹۰ م، چاپ اول، ج ۳، ص ۳۵ تا ۳۸). مسعودی (وفات: 345 ه ق) نوشته است: ابن ملجم نزد اشعث – که در مسجد بود – رفت و به او گفت: صبح پدید آمد... و علی (رضی الله عنه) بیرون آمد در حالی که ندا می‌داد: «أیها الناس الصلاة»، ابن ملجم و یاران بر او یورش بردند.. ابن ملجم با شمشیر خود بر پیشانی او زد، ولی شمشیر شبیب به بازوی در خورد. (مسعودی، مروج الذهب 2: 412 - 413).

از ابی البختری از جعفر بن محمد از پدرش [امام باقر] علیهم السلام نقل شده است که فرمود: علی بن ابی طالب علیه السلام بیرون آمد و در آن حال شروع کرد به بیدار کردن مردم از خواب برای نماز صبح، در آن هنگام عبد الرحمن بن ملجم با شمشیر بر فرق او زد. (علامه مجلسی، بحار الانوار ج42 ص206 حدیث 10 نقل از کتاب قرب الاسناد). جمع بندی اقوال بنا براین اقوال درباره مکان و حالت ضربت خوردن امام علی علیه السلام عبارتند از: 1. در حال نماز صبح (احمد حنبل، ابن عساکر و عبد الرزاق صنعانی و ابن عبد البر. 2. در حال نماز[محدث قمی]. پس از خواندن یازده آیه از سوره انبیاء. (ابن ابی الدنیا با روایت پاورقی انساب الاشراف و نیز شیخ طوسی). 3. در رحبه علی علیه السلام (مکانی در مسجد کوفه) برای نماز صبح (بلاذری و ابن عبد البر) ابن عبد البر احتمال نماز صبح را نیز در آخر اشاره کرد و اینکه صحیح این است که خود نماز صبح را به پایان نبرد و دیگری در جای خود گذاشت. 4. در مقابل درب مسجد هنگام داخل شدن (ابن ابی الدنیا، طبری، یعقوبی، ابو الفرج اصفهانی و شیخ مفید). 5. در حال بیدار کردن مردم در مسجد (ابن سعد در طبقات، دینوری و روایت منسوب به امام باقر علیه السلام). افزون بر آنچه نقل شد: امام علی (علیه السلام) به کاردانی، آزمودگی و دور اندیشی معروف بود و کسی بود که در هنگام حرکت به همه اطراف خود توجه کامل داشت و از چیزی غافل نمی‌شد. واقدی در این باره نوشته است: دختر حارث بن عامر بن نوفل به برده خود وحشى (برخى گفته‏اند که برده جبیر بن مطعم بوده است)، گفت: پدر من در بدر کشته، اگر بتوانى یکى از این سه نفر (محمد، حمزة بن عبد المطلب و على بن ابى طالب) را به قتل برسانی آزاد خواهى شد و... وحشى به او گفت: "تو مى‏دانى که کشتن پیامبر خدا (صلی الله علیبه وآله) برای من ممکن نیست و اصحاب او نیز او را تسلیم نمی‌کنند. در مورد حمزه به خدا سوگند، اگر او خواب هم باشد، من از ترس جرأت ندارم به او نزدیک شوم و بیدارش کنم! ولى در مورد على امید موفقیت براى خود داشتم. چنان‌که در میان مردم در جستجوى على بودم، که او متوجه من شد. فهمیدم که مردى کار آزموده و دوراندیش است و همه اطراف خود را زیر نظر دارد، با خود گفتم: این کسى‏ نیست که من در جستجویش باشم. (واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازى، تحقیق: مارسدن جونس، ج‏1،ص 285، بیروت، مؤسسة الأعلمى، چاپ سوم، 1409ق). با توجه به آنچه نقل شده است، اطمینان پیدا می‌شود که ضربت خوردن امام علی (ع) در محراب مسجد و در حال نماز بوده است، گرچه احتمالات دیگر نیز ذکر کرده‌اند، ولی با توجه به فراست و توجه کامل او به همه اطراف و اینکه ضاربان نیز به این نکته توجه داشتند و برای هدف پلید خود حالت نماز علی علیه السلام را انتخاب کرده بودند. ولی به احتمال قوی نماز امام علیه السلام در حال ضربت خوردن (بر خلاف آنچه از احمد حنبل و ابن عساکر نقل شده است) نماز واجب صبح نبود، بلکه نماز ناقلله بود، به دو دلیل: 1. امام حسن و امام حسین علیهما السلام در آن هنگام در مسجد حضور نداشتند و احتمال عدم حضور آن دو در نماز صبح با پدر بسیار بعید است. 2. طبق پاورقی کتاب انساب الاشراف نقل از ابن ابی الدنیا: امام علیه السلام یازده آیه از سوره انبیاء را قرائت کرده بود، در حالی که سوره انبیاء از سوره‌های طولانی قران است و (طبق مذهب اهل بیت علیهم السلام) نمی‌توان آن را در نماز واجب خواند. ممکن است گفته شود: در مورد روایت امام باقر علیه السلام چه پاسخی می‌دهید که در آن آمده بود: علی علیه السلام هنگام بیدار کردن مردم ضربت خورد؟ پاسخ: راوی روایت ابوالبختری (وهب بن وهب قرشی) است که نزد رجالیون امامیه ضعیف (دروغگو) شمرده شده است، از این‌رو روایت قابل استناد نیست. بنا بر این تنها این احتمال قوی به نظر می‌رسد که امام علی علیه السلام در حال خواندن نماز مستحبی مانند نافله صبح یا نافله مخصوص مسجد و – چنانکه در تقل شیخ طوسی آمده در حال سجده بوده است. ممکن است گفته شود: اگر ابن ملجم امام علیه السلام را در حال سجده ضربت زده باشد باید پشت فرق سر او ضربت بخورد نه مقابل ان. پاسخ این است که (أولا) با توجه به فراست امام علی علیه السلام زدن او از مقابل در حال عادی جدا دشوار بود، از این‌رو ضاربان تنها راه اجرای خواسته پلید خود را در حال نماز او می‌دانستند و برای این منظور مسجد کوفه و هنگام نماز صبح را انتخاب کرده بودند، و (ثانیا) شمشیرها نوعا کمانی هستند و بعدی ندارد که به گونه‎ای ضربت زده باشند که قسمت انتهای شمشیر به پیشانی او اصابت کرده باشد و (ثالثا) ظاهرا امام علیه السلام در حال سر برداشتن از سجده ضربت خورده است (طبق نقل شیخ طوسی) و در ان حال می‌توان فرض کرد که ضاربان، نه از پشت سر، بلکه از دو سوی راست و چپ او شمشیر کشیده باشند و این کار را در حال سجده امام علیه السلام انجام دادند که چشم او ضاربان را نمی‌دید.

نتبجه اینکه امام امیر المؤمنین علی علیه السلام در یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان در حال نماز نافله و هنگام سر برداشتن از سجده به وسیله ابن ماجم مرادی ضربت خورده بود. و طبق نقل معروف نزد شیعه ان شب نوزدهم ماه رمضان بود و در شب بیست و یکم ماه رمضان روح مبارکش به جانب دوست پرواز کرد و بدین وسیله نخستین خورشید امامت و وصی و خلیفه بر حق پیامبر صلی الله علیه وآله از این دنیا رخت بسته و به فیض شهادت که ارزوی دیرینه او و مورد بشارت پیامبر صلی الله علیه وآله به او بود نایل آمد

سی سخن ارزشمند (از پیشوایان معصوم علیهم السلام با شرحی کوتاه) [احمد باقریان ساروی] سخن بیستم: (معنای مسلمان و مؤمن) امام محمد باقر(علیه السلام) خطاب به شخصی به‌ نام سلیمان فرمود: «يا سليمان أتدری من المسلم؟ قلت: جعلت فداك أنت أعلم. قال: المسلم من سلم المسلمون من لسانه و يده. ثم قال: و تدری من المؤمن؟ قال: قلت: أنت أعلم. قال: [إن] المؤمن من ائتمنه المسلمون على أموالهم و أنفسهم والمسلم حرام على المسلم أن يظلمه أو يخذله أو يدفعه دفعة تعنته». [کلینی، الکافی، ج 3 ص 592، باب المؤمن و علاماته و صفاته]. ترجمه: «ای سلیمان، آیا می‌دانی مسلمان کیست؟» سلیمان گفت: شما آگاه‌ترید! امام باقر(ع) فرمود: «مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبان او ایمن باشند». سپس امام باقر(ع) فرمود: «آیا می‌دانی مؤمن کیست؟» سلیمان گفت: شما آگاه‌ترید! امام باقر(ع) فرمود: «مؤمن کسی است که مسلمانان او را در مال و جانشان ایمن بدانند و به او اطمینان داشته باشند. بر مسلمان حرام است که به خاطر لجاجت به او ظلم کند، او را ناامید کند یا مانع خیری شود و او را وارد شری کند که موجب رنج و مشقت او شود!». شرح: در قرآن کریم غالبا کلمه «مؤمن» به معنای مسلمان به کار می رود، ولی در یک مورد در پاسخ به ادعای ایمان آوردن بادیه نشینان آن زمان فرق میان مؤمن و مسلمان را بیان کرده است، خداوند فرمود: (قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الْإيمانُ في‏ قُلُوبِكُمْ وَ إِنْ تُطيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمالِكُمْ شَيْئاً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيم‏) [سوره حجرات: 14]. «بادیه نشینان (بر تو منّت گذارده و) گفتند: ما ايمان آورديم، (به آنان) بگو: شما كه ايمانتان (از زبان) به قلب وارد نشده به حقيقت هنوز ايمان نياورده‏ايد ليكن بگوييد ما اسلام آورديم (و از خوف جان به ناچار تسليم شديم)، و اگر خدا و پیامبر وى را اطاعت كنيد او از (اجر) اعمال شما هيچ نخواهد كاست (و از گناه گذشته مى‏گذرد) كه خدا بسيار آمرزنده و مهربان است‏». در باره شان نزول این آیه گفته اند: «درباره اعراب بنى اسد (بنى خزيمه) نازل شد كه در خشكسالى به مدينة النبى آمده شهادتين بر زبان مى‏راندند و در باطن مؤمن نبودند و كوچه‏هاى مدينه را به كثافات آلوده و قيمت‏ها را گران كرده بودند و به رسول اللّه (ص) گفتند: ما با زن و فرزند بار و بنه به سوى تو آمديم و مثل فلان طايفه با تو نجنگيديم از صدقه سهمى به ما بده. و بر پيغمبر (ص) منت مى‏گذاشتند كه مسلمان شده‏اند. آيه نازل شد كه «شما ايمان نياورده‏ايد بلكه تسليم شده‏ايد». [ذکاوتی، اسباب نزول القرآن ج 1 ص 210]. بنا براین مسلمان کسی را گویند که با زبان خود شهادتین را جاری نموده و اظهار اسلام کند و فرق نمی کند که در دل نیز ایمان آورده و آنچه را شهادت دادهد است باور داشته و یا باور نداشته و اسلام او از روی نفاق باشد، ولی مؤمن کسی است که با تمام وجود و با دل و جان خود خدا و پیامبر و آنچه را به آن گواهی داده است را باور داشته باشد. در آیه ای دیگر در مذمت از آزار زبانی به دیگران فرمود: (وَ الَّذينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبينا) [سوره احزاب: 58]. «و آنان كه مردان و زنان با ايمان بى‏ جرم و گناه را بيازارند (بترسند كه) دانسته بار تهمت و گناه آشكار بزرگى را برداشته‏اند». بدیهی است که میزان ایمان افراد مسلمان نیز متفاوت است، بعضی از مؤمنان از درجه بالای ایمان برخوردار هستند، و برخی دیگر ایمان ضعیف دارند، افزون بر اینکه ایمان باید در عمل نیز نمایان گردد، از اینرو امام محمد باقر (ع) یکی از نشانه های مهم ایمان و اسلام که در رابطه با مردم مسلمان نمایان می گردد را بیان فرمود، از اینکه «مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند و مؤمن کسی است که مسلمانان او را در مال و جانشان ایمن بدانند و به او اطمینان داشته باشند». و سپس فرمود: «بر مسلمان حرام است که به خاطر لجاجت به او ستم نماید، و او را ناامید کند یا مانع خیری شود و او را وارد شری کند که موجب رنج و مشقت او گردد!».

شایسته توجه است که شناخت ایمان واقعی انسان مسلمان و درجات ایمان را ذاتا تنها خدا می تواند تشخیص بدهد و برای نوع انسانها قابل تشخیص نیست، از اینرو هیچ کس نباید به این بهانه به خود اجازه بدهد در مورد دیگران داوری کند که فلانی مؤمن نیست و تنها اظهار مسلمانی میکند چنانکه خداوند ما را از این کار نهی نموده و فرمود: (وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقى‏ إِلَيْكُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغانِمُ كَثيرَةٌ) [سوره نساء: 94] «و به آن كس كه اظهار اسلام كند و به شما سر تسليم فرود آورد نگویید مؤمن نیستی، تا (مال و جانش را بر خود حلال كنيد و) از متاع ناچيز دنيا چيزى غنيمت بريد، كه غنايم بى‏شمار نزد خداست‏». آری انسان خود در مورد خود می تواند داوری داشته باشد چون او به درون خود آگاهی دارد، از اینرو اگر احساس کرد که ایمان او سست است وظیفه دارد برای به دست آوردن ایمان واقعی تلاش نماید. در هر صورت ماه مبارک رمضان تمرینی است برای مسلمانان که دست و زبان خود را از تجاوز به جان، مال و آبروی مردم باز دارند، بر یکدیگر تهمت نزنند، توهین و غیبت نکنند، از ناسزا و استهزا خودداری کنند تا به تعبیر امام محمد باقر(ع) از مقام اسلام به مقام ایمان واقعی نایل آیند. سعدی شیرازی در این باره سروده است: من آن مورم که در پایم بمالند نه زنبورم که از دستم بنالند کجا خود شکر این نعمت گزارم که زور مردم آزاری ندارم و نیز سروده است: سگ بر آن آدمی شرف دارد کو دل دوستان بیازارد این سخن را حقیقتی باید تا معانی به دل فرود آید آدمی با تو دست در مطعوم سگ ز بیرون آستان محروم حیف باشد که سگ وفا دارد و آدمی دشمنی روا دارد

ســـ🥰✋ــلام صبح زیبـای دل انگیز🌸🍃 همـه خوبان بخیر🌸🍃 آرزو می کنم قلبتون پـر باشـه 🌸🍃 از مـهر و مـحبت 🌸🍃 روحتون لبریز باشه از آرامـش وشـادی🌸🍃 وخـیرو بـرکت مهمون🌸🍃 همیشگی خونه‌هاتون باشه🌸🍃 یکشنبه تـون بـخیـر و نـیـکی 🌸🍃

📖 تقویم شیعه ☀️ امروز: شمسی: یکشنبه - ۱۲ فروردین ۱۴۰۳ میلادی: Sunday - 31 March 2024 قمری: الأحد، 20 رمضان 1445 ❇️ وقایع مهم امروز: 🔹فتح مکه، 8ه-ق 📆 روزشمار: ▪️1 روز تا شهادت امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام ▪️2 روز تا سومین شب قدر ▪️10 روز تا عید سعید فطر

نامه ۴۷ نهج البلاغه ـ وصيّت امام علی (ع) پس از ضربت ابن ملجم حدیث : و من وصية له ( عليه السلام ) للحسن و الحسين ( عليهما السلام ) لما ضربه ابن ملجم لعنه الله : أُوصِيكُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ وَ أَلَّا تَبْغِيَا الدُّنْيَا وَ إِنْ بَغَتْكُمَا وَ لَا تَأْسَفَا عَلَى شَيْ‌ءٍ مِنْهَا زُوِيَ عَنْكُمَا وَ قُولَا بِالْحَقِّ وَ اعْمَلَا لِلْأَجْرِ وَ كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً أُوصِيكُمَا وَ جَمِيعَ وَلَدِي وَ أَهْلِي وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِي بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَيْنِكُمْ فَإِنِّي سَمِعْتُ جَدَّكُمَا (صلى الله عليه وآله) يَقُولُ صَلَاحُ ذَاتِ الْبَيْنِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَ الصِّيَامِ اللَّهَ اللَّهَ فِي الْأَيْتَامِ فَلَا تُغِبُّوا أَفْوَاهَهُمْ وَ لَا يَضِيعُوا بِحَضْرَتِكُمْ وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي جِيرَانِكُمْ فَإِنَّهُمْ وَصِيَّةُ نَبِيِّكُمْ مَا زَالَ يُوصِي بِهِمْ حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَيُوَرِّثُهُمْ وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي الْقُرْآنِ لَا يَسْبِقُكُمْ بِالْعَمَلِ بِهِ غَيْرُكُمْ وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي الصَّلَاةِ فَإِنَّهَا عَمُودُ دِينِكُمْ وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي بَيْتِ رَبِّكُمْ لَا تُخَلُّوهُ مَا بَقِيتُمْ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِكَ لَمْ تُنَاظَرُوا وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي الْجِهَادِ بِأَمْوَالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ أَلْسِنَتِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ عَلَيْكُمْ بِالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَاذُلِ وَ إِيَّاكُمْ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّقَاطُعَ لَا تَتْرُكُوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَيُوَلَّى عَلَيْكُمْ شِرَارُكُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلَا يُسْتَجَابُ لَكُمْ . ثُمَّ قَالَ‌ : يَا بَنِي عَبْدِ الْمُطَّلِبِ لَا أُلْفِيَنَّكُمْ تَخُوضُونَ دِمَاءَ الْمُسْلِمِينَ خَوْضاً تَقُولُونَ قُتِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ أَلَا لَا تَقْتُلُنَّ بِي إِلَّا قَاتِلِي انْظُرُوا إِذَا أَنَا مِتُّ مِنْ ضَرْبَتِهِ هَذِهِ فَاضْرِبُوهُ ضَرْبَةً بِضَرْبَةٍ وَ لَا تُمَثِّلُوا بِالرَّجُلِ فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) يَقُولُ إِيَّاكُمْ وَ الْمُثْلَةَ وَ لَوْ بِالْكَلْبِ الْعَقُورِ . ترجمه : (وصيّت امام عليه السلام به حسن و حسين عليهما السّلام پس از ضربت ابن ملجم كه لعنت خدا بر او باد مى باشد كه در ماه رمضان سال ۴۰ هجرى در شهر كوفه مطرح فرمود) شما را به ترس از خدا سفارش مى كنم، به دنيا پرستى روى نياوريد، گر چه به سراغ شما آيد، و بر آنچه از دنيا از دست مى دهيد اندوهناك مباشيد، حق را بگوييد، و براى پاداش الهى عمل كنيد و دشمن ستمگر و ياور ستمديده باشيد. شما را، و تمام فرزندان و خاندانم را، و كسانى را كه اين وصيّت به آنها مى رسد، به ترس از خدا، و نظم در امور زندگى، و ايجاد صلح و آشتى در ميانتان سفارش مى كنم، زيرا من از جدّ شما پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم شنيدم كه مى فرمود: «اصلاح دادن بين مردم از نماز و روزه يك سال برتر است». خدا را خدا را در باره يتيمان، نكند آنان گاهى سير و گاه گرسنه بمانند، و حقوقشان ضايع گردد خدا را خدا را در باره همسايگان، حقوقشان را رعايّت كنيد كه وصيّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم شماست، همواره به خوشرفتارى با همسايگان سفارش مى كرد تا آنجا كه گمان برديم براى آنان ارثى معيّن خواهد كرد. خدا را خدا را در باره قرآن، مبادا ديگران در عمل كردن به دستوراتش از شما پيشى گيرند. خدا را خدا را در باره نماز، چرا كه ستون دين شماست. خدا را خدا را در باره خانه خدا، تا هستيد آن را خالى مگذاريد، زيرا اگر كعبه خلوت شود، مهلت داده نمى شويد. خدا را خدا را در باره جهاد با اموال و جانها و زبان هاى خويش در راه خدا. بر شما باد به پيوستن با يكديگر، و بخشش همديگر، مبادا از هم روى گردانيد، و پيوند دوستى را از بين ببريد. امر به معروف و نهى از منكر را ترك نكنيد كه بدهاى شما بر شما مسلّط مى گردند، آنگاه هر چه خدا را بخوانيد جواب ندهد (سپس فرمود). اى فرزندان عبد المطلّب: مبادا پس از من دست به خون مسلمين فرو بريد [و دست به كشتار بزنيد] و بگوييد، امير مؤمنان كشته شد، بدانيد جز كشنده من كسى ديگر نبايد كشته شود. درست بنگريد اگر من از ضربت او مردم، او را تنها يك ضربت بزنيد، و دست و پا و ديگر اعضاى او را مبريد، من از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم شنيدم كه فرمود: «بپرهيزيد از بريدن اعضاى مرده، هر چند سگ ديوانه باشد».

سی سخن ارزشمند (از پیشوایان معصوم علیهم السلام با شرحی کوتاه) [احمد باقریان ساروی] سخن بیست و یکم: (امانتداری، ملاک شناخت افراد) امام علی(ع)، از پیامبر(ص) نقل می فرماید: «لا تَنظُرُوا اِلَی کَثرَةِ صَلاتِهِم وَ صَومِهِم، و کَثرَةِ الحَجَّ و المَعرُوفِ و طَنطَنَتِهِم بِاللَیلِ، وَ لکِن انظُرُوا اِلَی صِدقِ الحَدِیثِ وَ اَداءِ الاَمانَةِ». [عیون اخبار الرضا (ع) ج ۲ ص ۵۱]. «به نماز و روزه ی زیاد و حج گزاردنِ فراوان و معروف و آوای قرآن خواندنشان در شبها ننگرید، بلکه به راستگویی و امانتداری شان بنگرید». امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: «أُوصيكُمْ بِتَقْوَى اللّه، وَالْوَرَعِ فى دينَكُمْ، وَ الاْءجْتِـهادِ لِلّهِ، وَ صِدْقِ الْحـَديـثِ، وَ أداءِ الْأمانَةِ اِلى مَنِ ائْتَمَنَكُمْ مِنْ بِرٍّ وَ فاجِرٍ، وَطُولِ السُّجُودِ، وَحُسْنِ الْجَوارِ، فَبِهذا جاءَ مُحَمَّدٌ صلي الله عليه و آله. [بحارالانوار 78: 372 ح 12]. «شما را سفارش مى كنم به: تقواى الهى، پارسايى در دين خودتان، و كوشش و تلاش براى خدا و راستگويى و اداى امانت به كسى كه شما را امين شمرده است چه خوب باشد يا بد، و طولانى كردن سجده و خوش همسايگى، كه حضرت محمد صلي الله عليه و آله همين برنامه ها را آورده است». شرح: در آیین اسلام به نماز اهمیت فراوان داده شد و در قران در آیات فراوان به آن امر شده است و در روایت امام صادق علیه السلام ستون دین خوانده شد: [برقی، المحاسن ج 1 ص 286 حدیث 430]، زیرا نماز جایگاه ارتباط با خداوند است، با این حال چه در قرآن و چه در روایات پیشوایان معصوم علیهم السلام به امانتداری توجه فراوان شده است، و خداوند در وصف مؤمنانی که به آنان وعده رستگاری داده شده است از جمله فرمود: (وَ الَّذينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُون‏) [سوره مؤمنون: 8]. «و آنان كه به امانتها و عهد و پيمان خود كاملا وفا مى‏كنند». و در سوره معارج ایه 32 با همین جمله از نشانه های نمازگزاران واقعی بر شمرده شد و مقصود این است که آن نمازی در پیشگاه خدا ارزشمند است که نمازگزار امانتدار نیز باشد. در تعدادی از آیات قرآن امانتداری از اوصاف پیامبران بیان گردیده و پیامبران به مردم می گفتند ما رسول امین هستیم: (إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمين‏) [شعراء: 107 و آیات دیگر]. البته امانتداری میدانهای مختلف دارد و گرچه معروف امانتداری در مال است، ولی امانت در مال یکی از میدانها و مصادیق امانتداری است و به آن اختصاص ندارد، بلکه اطاعت از خدا و پیامبر (ص) نیز امانت الهی است که اگر اطاعت نکنیم خیانت کرده ایم، خداوند متعال فرمود: (يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَخُونُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ وَ تَخُونُوا أَماناتِكُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ) [سوره انفال: 27]. «اى اهل ايمان! [با فاش كردنِ اسرار و جاسوسى براى دشمن‏] به خدا و پيامبر خيانت نكنيد، و به امانت‏هاى ميان خود هم خيانت نورزيد، در حالى كه مى‏دانيد [خيانت، عملى بسيار زشت است.]». و نیز امانت مسئولیت و مدیریت جامعه، امانت سخن، نقل قولها و از جمله امانت در به کارگیری نعمتهای خدا در جسم انسان مانند استفاده درست و مشروع از زبان، چشم، گوش، دست، پا و فکر و جز ان را نیز شامل می شود و آن امانتداری که از اوصاف مؤمنان و نمازگزاران واقعی است جهت عمومیت دارد، چنانکه امین بودن وصف پیامبران شمرده شد از این جهت است که در رساندن پیام خدا به مردم هیچ گونه کوتاهی و خیانت نورزیده و سخن خدا را دقیق و درست به مردم منتقل می نمودند. یکی از دختران شعیب علیه السلام انگاه که پدرش حضرت موسی علیه السلام را برای چوپانی گوسفندانش اجیر کرده بود به پدر خود گفت: (يا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمينُ) [سوره قصص: 26]. «اى پدر اين مرد را به خدمت خود اجير كن كه بهتر كسى كه بايد به خدمت برگزينى كسى است كه توانا و امين باشد». در تفاسیر آمده است: آن دختر امین بودن موسی علیه السلام را از آنجا دریافته بود که هنگام آوردن او از کنار چاه آب به منزل خود، موسی علیه السلام احتمال داد که اگر دختران جلو حرکت کنند تا راه منزل را به موسی علیه السلام نشان بدهند، ممکن است بادی بوزد و دامن پیراهن دختر کنار رفته و ساق پایش معلوم گردد و چشم موسی به آن بیافتد، از اینرو به دختران گفت شما دنبال سر من حرکت کنید و مرا راهنمایی کنید که به کدام سو بروم. [ر.ک: طبرسی، مجمع البیان، ج 7 ص 390]. شاعر پارسی در باره امانتهای خدا که در اختیار ما قرار داده شد سروده است: در حقیقت مالک اصلی خداست این امانت بهر روزی دست ماست