▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۰)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۳۵. وجود شناسنامه‌ای کامل، دقیق و جامع از وضعیت فرهنگی موجود
قبلاً گفتیم که از مراحل ابتدایی شکل‌دهی به فرهنگ مطلوب در محله، در دست داشتن آمار و اطلاعاتی از وضعیت موجود است. این آمار و اطلاعات که در سندی تحت عنوان شناسنامۀ محله جمع‌آوری می‌شود، شامل اطلاعاتی کامل و دقیق از وضعیت جغرافیایی و موقعیت، اوضاع زیرساختی و عمرانی، نفوس و جمعیت، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خانوار و محله است؛ یعنی پایشی دقیق از تمام ظرفیت‌ها، استعدادها، امکانات، مشکلات، معضلات و تهدیدات محله.
بخشی از سند مذکور مربوط به پایش وضعیت فرهنگی محله است که در آن فرهنگ یا فرهنگ‌های موجود اعم از مطلوب یا نامطلوب با حداکثر واقع‌گرایی ثبت می‌شود. این سند مانند نقشۀ محدوده عملیاتی در جنگ است و به تصمیم‌گیران محله و از جمله شورای امنا کمک می‌کند که مشکلات و نیازها را دقیق شناسایی کنند و از تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای و فاقد اولویت خودداری نمایند. وجود شناسنامۀ محله فوائد دیگری از جمله هویت‌بخشی به محل، ثبت تاریخچۀ محله برای نسل‌های بعدی ساکنان و مدیران و تجربه‌نگاری مدیریتی برای انتقال به نسل‌های بعدی نیز دارد. بر اساس این مبانی، تهیۀ شناسنامۀ محله اولین گام در انجام هر نوع اصلاحات فرهنگی است.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۱)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۳۶. وجود افق ترسیم‌شده برای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت و برنامۀ مدون برای تحقق چشم‌انداز محله
از جمله ابتدایی‌ترین مراحل و لوازم مدیریت خوب، چشم‌اندازنویسی و برنامه‌نویسی است که در سطوح و زمان‌بندی‌های متفاوت صورت می‌گیرد. چشم‌انداز پیشنهادی محلۀ فاضله که در همین مجموعه پست‌ها در حال بیان آن هستیم، بر اساس ساختار موضوعی دانش مدیریت تدوین شده است و کمک می‌کند که افقی ملموس با شاخصه‌های قابل اندازه‌گیری و سنجش نصب‌العین برنامه‌ریزان محله باشد. برنامه‌ریزان که اعضاء اندیشه‌ورز شورای امناء محله هستند، برای تحقق هر یک از این شاخصه‌ها باید برنامه‌هایی بلندمدت (فی‌المثل ده ساله یا بیشتر)، میان‌مدت (فی‌المثل پنج‌ساله) و کوتاه‌مدت (کم‌تر از یک سال) تدوین کنند و مراحل پیشرفت برنامه‌ها و زمان‌بندی آن را پیش‌بینی نمایند. آن‌ها باید با دقت و توأمان بر برنامه‌ها نظارت کنند و مجریان برنامه‌ها را ارزیابی نمایند. بنا بر این، بدون در دست داشتن چشم‌انداز، ولو موجز و مختصر و برنامه‌ریزی، تحقق محلۀ مطلوب با تمام شاخصه‌های آن ممکن نیست.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۲)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۳۷. دغدغه‌مند و تلاش‌گر در برقراری عدالت اجتماعی و قضایی و عاری از ظلم
محله مانند هر عرصۀ مدیریتی خاص و عام دیگر، به شرطی که به‌دست افراد دارای عدالت اخلاقی و نفسانی مدیریت شود، تجلی‌گاه عدالت اجتماعی نیز خواهد شد. محلۀ مطلوب در شناسایی انواع محرومیت‌های اقتصادی و غیراقتصادی تلاش مستمر دارد و از تمام ظرفیت‌های موجود در داخل و خارج محله برای محرومیت‌زدایی استفاده می‌کند. شورای صلح‌یاری محله با جلوگیری از تشکیل و انباشته شدن پرونده‌ها در محاکم رسمی قضایی از طریق ترویج فرهنگ صلح و سازش و کدخدامنشی نقش مهمی در تسریع و تقویت عدالت در دادرسی ایفا می‌کند که در دادگاه‌ها عملاً چنین امکانی وجود ندارد. همچنین شورای محله‌یاری نیز به‌عنوان حلقۀ میانی و مفقودۀ حکمرانی مردمی، با ارتباط و پیگیری مستمر از نهادهای دولتی، نقش مؤثری در جهت احقاق حقوق پایمال‌شده و رفع محرومیت‌ها و تبعیض‌ها ایفا می‌کند. شورای امناء با رصد عملکرد، دعوت و مطالبه‌گری از مسئولان مختلف محلی و شهری، زمینۀ شناسایی و رفع نیازهای مردم را فراهم می‌کند. امام به‌عنوان ستون خیمۀ تشکیلات محله، همواره با راهنمایی و رهنمود مسئولان به سوی تحقق عدالت اجتماعی و مانع‌زدایی از آن به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اهداف تشکیل نظام امامت و ولایت ایفاء نقش می‌کند.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۳)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۳۸. برخوردار از نظام اقتصاد مقاومتی، خودکفا و متکی به اقتصاد خانگی و صنایع دستی
محله بهترین مقیاس برای تحقق اقتصاد مقاومتی و درون‌زا است که این مهم از طریق شکل‌دهی به الگوی تولید و توزیع درون‌محله‌ای محقق می‌شود. بخشی از تحقق این الگو منوط به فراهم‌سازی امکانات و زیرساخت‌ها، فراهم‌سازی فضاهای فعالیت‌های تولیدی، ترویج و تثبیت الگوی خانه‌سازی متناسب با اشتغال خانگی، گسترش فرهنگ تولید خانگی و مصرف تولیدات خانگی و دستی، گسترش آموزش‌های مهارتی به زنان و حتی کودکان و نوجوانان و بالاخره ضدتبلیغ علیه الگوی مصرف مسرفانۀ نظام لیبرالی است. در شرایط مطلوب و آرمانی، هر نوع جنس و کالا یا خدمتی که درون محله تولید و ارائه می‌شود نباید از خارج محله وارد شود. در مرحلۀ بعد باید امکان صدور و تبادل تولیدات در مقیاس بین محلات، شهر و حتی کشور نیز فراهم شود. تمام این زمینه‌ها از طریق نهاد اسلامی کارآفرینی، یعنی #تعاونی محله و وجود شخصی دغدغه‌مند و باانگیزه به نام #تعاون‌یار قابل فراهم‌سازی است. اهالی محله باید نسبت به تقویت اقتصاد و اشتغال محلۀ خودشان حساسیت و عرق داشته باشند. امکانات و فضاهای موجود در بناهای عمومی محله باید به سادگی در اختیار تولیدکنندگانی که در خانه امکان فعالیت تولیدی ندارند قرار بگیرد. در نتیجۀ این اقدامات شبکه و چرخه‌ای اقتصادی در محله شکل می‌گیرد که در صورت رشد می‌تواند به عنوان محل تأمین بودجۀ عمومی محله نیز مورد اتکا قرار بگیرد.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۴)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۳۹. وجود فرهنگ خدمت‌رسانی (در عوض قدرت‌طلبی) به گونه‌ای آسان، ارزان و سریع همراه با حفظ کرامت مخدومین و خادمین
از جمله فرهنگ‌های مهمی که باید بر عرصۀ مدیریتی محله حاکم شود، فرهنگ خدمت است که به جای فرهنگ قدرت حاکم می‌شود و جنبه‌ای مهم از نظام امامت به شمار می‌رود. امام از طریق مرکز نیکوکاری و با یاری یاران محله حلقۀ واسط دریافت و توزیع انواع کمک‌های مالی و غیرمالی به اقشار نیازمند به شکلی آسان، ارزان و پنهان است که از یک سو کرامت نفس آنان حفظ شده و از سویی دیگر ارتباط و پیوند آنان با نهاد مسجد و علما تقویت شود. در شرایط آرمانی نهادهای خیریه و یا سازمان‌ها و ادارات مربوطه نباید خارج از چارچوب مسجد و امام محل نسبت به فعالیت‌های امدادی و محرومیت‌زدایی مبادرت کنند. مسجد باید تحت هر شرایطی به‌عنوان اصلی‌ترین و اولین ملجأ و پناهگاه اقشار ضعیف باشد و باید از هر نوع اقدامی که این کارکرد را تحت الشعاع قرار می‌دهد خودداری شود.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۵)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۰. تجلی‌گاه باورها و ارزش‌های دینی، ملی و انقلابی
مدیران محله نباید نسبت به منظر و ظاهر جامعه و همخوانی آن با اعتقادات، فرهنگ و ارزش‌های مطلوب بی‌تفاوت باشند. این موضوع یکی از اصلی‌ترین ضعف‌های فرهنگی حال حاضر ما در برابر غربی‌ها است؛ به‌گونه‌ای که اغلب تصور می‌کنیم ظاهر جامعه برآیند و نتیجۀ باطن آن است و همیشه ابتدا باید با کار فرهنگی باطن را اصلاح کرد تا ظاهر خودبه‌خود اصلاح شود که تصوری کاملاً صحیح نیست. ظاهر و حفظ ظاهر در بسیاری از موارد، خود، باطن‌ساز است. ما بارها در عمل فردی و اجتماعی تجربه کرده‌ایم که پوشیدن لباسی خاص، رفتار یا حتی امیال خاصی را ایجاب و ایجاد می‌کند یا رواج نوعی خاص از ساختمان‌سازی در افزایش یا کاهش حیا و غیرت در جامعه تأثیر می‌گذارد. یعنی در بسیاری از موارد، این ظاهر است که باطن را می‌سازد. از این جهت باید حساسیت و نظارت سفت و سختی بر روی مسائل ظاهری جامعه از نمای کلی شهر و ساختمان‌ها، دکوراسیون فضاهای عمومی و خصوصی، زیباسازی‌ها و تزئینات، تابلوها، نمادها، نوشته‌ها و غیرهم وجود داشته باشد؛ زیرا ظواهر امور فرهنگ‌سازند و بخش عظیمی از رفتارهای افراد متأثر از فضا و منظر حاکم بر اجتماع است. پس مرعیٰ و منظر بیرونی محله، فارغ از آنکه باطن و درون آن مطلوب هست یا خیر باید به شکل مستقل و با حساسیت زیاد نظارت شود و برنامه‌ریزی مستقل صورت گیرد تا هماهنگی چهرۀ محله با اعتقادات، باورها و ارزش‌های اسلام تحقق یابد. در آینده مبسوط‌تر به این بحث و ابعاد روان‌شناختی آن خواهیم پرداخت.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۶)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۱. برخوردار از فناوری پیشرفته برای رفع نیازهای موجود با پیوست‌های دقیق فرهنگی
محلۀ مطلوب باید از فناوری پیشرفته در ابعاد مختف از جمله در جهت تسهیل مدیریت، آموزش و توانمندسازی، تأمین امنیت، گسترش ارتباطات مطلوب و مشروع و تسهیل خدمت‌رسانی استفاده کند. همچنین باید استعدادهای گوناگون محله در حوزه‌های مختلف فناوری از جمله شاخه‌های مختلف علوم رایانه‌ای و سایبرنتیک کشف و زمینۀ رشد آن‌ها در محله فراهم شود. بخش مهمی از پیوست فرهنگی این فناوری‌ها، وجود برنامه، ساختار و مسئول معین در جهت پیگیری امور آموزشی مرتبط با فناوریهای جدید است که با هدف کنترل آسیب‌ها و خطرات مختلف آن‌ها ضروری است. این آموزش‌ها باید برای اقشار و مخاطبان مختلف به صورت جداگانه، از جمله کودکان، نوجوانان و جوانان، بانوان خانه‌دار و مسئولان محل طراحی و به صورت دائم برگزار شود. یکی از ذهنیت‌های اشتباهی که به‌خصوص در بین اقشار تحصیل‌نکرده رایج است نگاه سادۀ ابزارانگارانه به تکنولوژی‌های ارتباطی است که باید اصلاح شود. ابزارهای تکنولوژیک برای مردم باید در درون شبکۀ پیچیده و نظام‌مند و ساختار تمدنی حاکم بر جهان معنا شود، در غیر این صورت، نگاه ابزارانگارانه به این فناوری‌ها باعث بی‌عملی و انفعال مردم در قبال تهدیدات و خطرات آن‌ها خواهد شد. بنا بر این، هم آگاهی و تسلط بر این فناوری‌ها، هم استفاده از آن‌ها در جهت حل مشکلات و هم درک عمیق فلسفی از ماهیت فناوریهای هوشمند باید در برنامه‌های آموزشی به شکل توأمان دنبال شود.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۷)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۲. برخوردار از فرهنگ عبادت و عبودیت و اقامۀ آئین‌های عبادی و معنوی به شکل شبانه‌روزی
آئین نماز جماعت، محور جامعه‌سازی الهی حول فرهنگ عبودیت و پرستش خداوند متعال است که به شکل تمثیلی و رمزی، الگویی کامل از مناسبات دینی و دنیوی اجتماع مسلمان را به نمایش می‌گذارد. فرهنگ‌ها و مناسبات حاکم بر آئین جمعه و جماعت از قبیل مسجدمحوری، امام‌محوری و اقتداء و تبعیت از عالم عادل، هماهنگی و همراهی و تعاون، و نظم و ضرباهنگ دقیق که در این آئین حاکم است طبعاً در تمام عرصه‌های اجتماعی و مدیریتی جامعه نیز حاکم می‌شود. به همین جهت این آئین به‌عنوان ستون دین و محور حفظ نظام اجتماعی، باید در شکوهمندترین و منظم‌ترین شکل ممکن اقامه شود و اهتمام کافی و جدی به رونق و شکوه آن وجود داشته باشد. بخش مهمی از بعد اول مدیریت مسجد که قبلاً با عنوان مدیریت «در مسجد» معرفی کردیم، شامل برگزاری آئین‌های عبادی و معنوی نظیر نماز، منبرها و مجالس وعظ، محافل قرآن، ختم جمعی اذکار، روضه‌ها، عزاها و جشن‌ها و ... می‌شود. این آئین‌ها طبعاً باید مسئول مخصوص خود را داشته باشد. جدای از آئین‌های جمعی، عبادت‌های فردی نیز باید رونق‌بخشی شود که از لوازم قطعی آن، باز بودن شبانه‌روزی مسجد یا قسمتی از آن است.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۸)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۳. برخورداری از تساوی در بین خانواده‌ها از لحاظ ارائۀ خدمات علمی، تربیتی، مدنی، فرهنگی، ورزشی، امنیتی، رفاهی و بهداشتی
محلۀ مطلوب باید در ارائۀ خدمات متعدد علمی و تربیتی، اجتماعی و فرهنگی امنیتی، رفاهی، خدمات شهری و توزیع امکانات، تجلی‌گاه عدالت اجتماعی باشد. این موضوع لوازم و مقدماتی از جمله وجود امام و مسئولان عادل (هم عدالت شرعی و اخلاقی و هم قدرت بر عدالت اجتماعی)، شفافیت، تعهد و مسئولیت‌پذیری کادر مدیریتی، فقدان فرهنگ‌های نامطلوب آشناسالاری و روابط ناسالم، اهتمام به تساوی در توزیع منافع، تساوی در دسترسی‌ها به امکانات عمومی و مشاع و غیره دارد. تشخیص سطح عدالت اجتماعی و وضعیت برخورداری از امکانات نیز شاخص‌های متعددی دارد، از جمله: جمعیت و نسبت آن با مساحت (تراکم)، تعداد و اندازه فضاهای خدماتی و کیفیت امکانات موجود در آن‌ها، راه‌ها و دسترسی‌ها، ضریب انواع محرومیت‌ها (شغلی، مالی، مسکن و ...)، سهم از بودجه‌ها و امکانات تخصیص‌داده‌شده از سوی نهادهای دولتی و شهری و غیره که سعی می‌کنیم در آینده به هر یک از آن‌ها بپردازیم. هدف از این پایش‌ها و رصدها کشف محرومیت‌ها و تبعیض‌هایی است که بعضاً ملموس و مشهود و گاهی هم نامشهود و ناملموس هستند. پس از وظائف مهم تشکیلات محله این است که علاوه بر پیگیری امکانات و بودجه‌های لازم از نهادهای دولتی، در توزیع امکانات موجود نیز توازن و تساوی را نصب‌العین قرار دهد و اجازه ندهد انواع مزیت‌ها، برخورداری‌ها، آشنایی‌ها و روابط نامشروع بستر و بهانه نقض حقوق اجتماعی و تبعیض‌ها شوند.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۴۹)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۴. زیبایی و چشم‌نوازی، سرسبزی و خرمی با نماد درختان مثمر، آبادی، وحدت و یکپارچگی در نما و منظر بناها مطابق با معیارهای زیبایی‌شناختی ایرانی
محلۀ مطلوب باید انعکاسی از شهر اصیل اسلامی-ایرانی با تمام زیبایی‌های تمثیلی آن باشد. بخشی از این زیبایی با سرسبزی تحقق می‌یابد؛ به شکلی که اغلب محققان و شرق‌شناسان، شهر ایرانی را به‌عنوان #باغ‌شهر معرفی میکنند، یعنی شهر ایرانی به شکلی طراحی می‌شود تا مُذکِر و بازتاب باغ بهشت باشد که طبق آیات ۴۶ و ۶۲ سورۀ الرحمن دارای چهار باغ است و اسطورۀ «چهارباغ» بر همین اساس شکل گرفته است. نمونۀ اعلای این شهر، اصفهان عصر صفوی بوده است که طبق توصیفات جهانگردان و سیاحان غربی، این شهر از دور مانند یک جنگل بزرگ و متراکم به نظر می‌رسیده که بیننده تنها از معدود مناره‌ها و گنبدهای درخشان فیروزه‌ای که از لابه‌لای درختان انبوه بیرون زده بود، می‌توانسته حدس بزند که زیر این جنگل یک شهر خوابیده است. پس خانه‌ها در شهر مطلوب ایرانی در میان درختان و باغ‌ها محاصره شده‌اند و تحقق این چشم‌انداز علاوه بر آثار تمدنی، از راه‌های مؤثر حل معضل آلودگی هوا، زشتی چهرۀ شهرها، فقدان آرامش، افسردگی و ... است.
طبق معارف اسلامی، در شهر و محلۀ مطلوب باید تأکید بر کاشت درختان مثمر باشد. همچنین از دیگر مقدمات تأمین زیبایی محله اصلاح الگوی معماری بناها طبق معیارهای زیبایی‌شناختی ایرانی است؛ مانند غلبۀ رنگ‌های آرامش‌بخش از قبیل خاکی و آبی و سبز، وحدت‌بخشی، هماهنگی و خلوت‌سازی نماها، گل‌کاری و ... .
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۰)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۵. پاکیزگی، نظافت و معطر بودن
در بین ادیان الهی و غیرالهی، اسلام بیشترین حساسیت را نسبت به موضوع طهارت، تمیزی، پاکی و پاکیزگی دارد. پس از اهم نمادهای یک شهر مسلمان باید تمیزی زاید الوصف آن باشد. مسئلۀ مدیریت پسماند در محله باید با استفاده از جدیدترین ابزارها و روش‌ها و همچنین ارائۀ آموزش‌های عمومی انجام شود. همچنین دقت، مواظبت و حساسیت بالا نسبت به تنظیف و پاکیزگی معابر عمومی باید به دنبال آموزش‌های فوق‌الذکر در عموم اهالی محله ایجاد شود که از وظائف مسئول توانمندسازی عمومی محل است. همچنین یکی از مسائل مهمی که باید در یک محلۀ مسلمان‌نشین مورد توجه و حساسیت ویژه باشد، بحث معطر بودن و خوشبویی است که از دهان و دندان و بدن شروع می‌شود و به اتاق و خانه و مسجد و در نهایت کوچه و خیابان می‌رسد. مطابق تعالیم رسول خدا و ائمه علیهم‌السلام، در مسئلۀ عطر و تهیۀ خوشبوکننده‌ها اسراف معنا ندارد (ما أنفقتَ بطیب فلیس بسرف) و اختصاص دادن بودجه و منابع مالی وافر جهت خوشبوسازی محله از ضروریات است. در محله انواع و اقسام عطرها و خوشبوکننده‌های طبیعی باید در دسترس باشند و به وفور استعمال شوند که وجود این فرهنگ خود یکی از عوامل ایجاد و گسترش معنویت است.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۱)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۶. امنیت و ایمنی
امنیت و ایمنی دو مؤلفه و مقدمۀ مهم زیست سالم یک اجتماع هستند. پس این مقدمات اولیه و حیاتی باید در دو بعد انسانی و زیرساختی مورد رصد و مدیریت باشند. تأمین امنیت محله به عهدۀ شورای صلح‌یاری است که با تعامل نمایندگان نهادهای انتظامی و امنیتی مانند بسیج محله، پلیسیار، آمران به معروف و غیره حاصل می‌شود. پس امنیت درون‌زای محل از دو مقدمۀ مدیریت قوی فرهنگ عمومی و نظارت و رصد دقیق با استفاده از شبکۀ عیون مردمی ایجاد می‌شود. سه راهبرد اصلی «موعظه»، «مشاوره» و «امر به معروف و نهی از منکر» به صورت نظام‌مند و با کادر تربیت‌شده و توانمند بخش مهمی از امنیت محله را خودبه‌خود تأمین خواهد کرد. فراهم‌سازی زمینه‌های ارتقاء عمومی سطح اخلاق با نماد فضائل اخلاقی، با ایجاد شبکۀ عیون، گزارشگران و آمران محلی با محوریت بسیج و پلیسیار و استفاده از فناوریهای نو از مهم‌ترین راه‌های تحقق راهبردها است. همچنین مؤلفۀ ایمنی که به بعد زیرساختی مربوط می‌شود، به حوزه‌های مختلفی از قبیل معماری و ساختمان‌سازی، تأمین زیرساخت‌های امدادی، زیرساخت‌های اعلان و اطفاء حوادث و سوانح و به‌طور کلی حوزۀ پدافند غیرعامل ربط پیدا می‌کند که مدیریت آن با امدادیار محله به‌عنوان نمایندۀ نهادهای ایمنی و امدادی است. او با پشتیبانی نهادهای هلال احمر، سازمان پدافند غیرعامل، آتش‌نشانی و ... در چهار محور ایمنی، امداد، آموزش و پدافند غیرعامل وظائفی تعریف‌شده بر عهده دارد که منجر به تأمین ایمنی مطلوب محله می‌شود.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۲)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۷. نشاط، شادی، مفرح بودن، سلامت جسمی و روانی و عاری از بیماری‌های ناشی از روش غلط زندگی و تغذیه
از جمله فرهنگ‌های مهم حاکم بر محله فرهنگ سلامت مبتنی بر تغذیۀ سالم و عادات صحیح و سالم زندگی است که نماد آن شادی، نشاط و سرزندگی مشهود محل می‌باشد. بخش عمدۀ این فرهنگ به دست توانمند سلامت‌یار به‌عنوان نمایندۀ وزارت بهداشت در محل محقق می‌شود؛ با کمک دیگر یاران محله من‌جمله آموزش‌یار، ورزش‌یار، فرهنگ‌یار، مشاوران و غیرهم. قبلاً گفتیم که سلامت‌یار نماد تعامل و هم‌افزایی طب جدید و قدیم است. او باید با بهره‌گیری توأمان از اصیل‌ترین و جدیدترین روش‌های پیشگیری و درمان مبتنی بر اصول طب اسلامی-ایرانی، آداب صحیح تغذیه و عادات سالم زندگی را مستمراً به اهالی آموزش دهد. وی همچنین باید به کمک دیگر یاران محله یک نظام جامع سلامت شامل اقدامات عملیاتی کافی و مؤثر را برای محله تهیه کند و خود نیز اجراء آن را به عهده بگیرد. پیشگیری و مقابله با زمینه‌های تولید امراض در محله، آموزش نسبت به انواع و اقسام مراقبت‌های بهداشتی و درمانی برای تمام اقشار و درمان بیماری‌ها با استفاده از کادر مجرب پزشکان از جمله وظائف سلامت‌یار است. سلامت‌یار می‌تواند به‌عنوان پزشک خانواده به شکل محله‌محور فعالیت کند و برای تمام خانواده‌ها و افراد محل پروندۀ سلامت تشکیل دهد و نظارت‌ها و مراقبت‌های لازم را اعمال نماید.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۳)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۸. کوشا، فعال، پرجنب‌وجوش و پراشتغال
محله با توجه به نزدیکی و الفت موجود میان اهالی آماده‌ترین عرصه برای شکل‌دهی به انواع تعاملات اقتصادی و تأسیس نهادهای کارآفرین و تولیدگر با نماد تعاون است که با فرهنگ سستی، تنبلی، راحت‌طلبی و بیکاری مقابله میکنند. این نهادها در ضمن فعالیت‌های اقتصادی و مالی، پیوست‌های فرهنگی لازم جهت ترویج و گسترش فرهنگ تولیدکنندگی و روحیۀ کار، تلاش و تحرک را نیز دنبال میکنند. همچنین دیگر نهادهای فرهنگی، آموزشی و ورزشی نیز با تعاملات مشترک خود، انواع و اقسام فعالیت‌های پرجنب‌جوش و نشاط‌آفرین مانند نمایش‌ها و ورزش‌های همگانی، مسابقات، بازی‌های محلی و ... را متناسب با سنین مختلف ترویج میکنند.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۴)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۴۹. وجود روحیۀ کارآفرینی، اشتغال‌زایی و اشتغال‌جویی، خلاقیت و عاری از بیکاری و معطلی
قبلاً بیان کردیم که محله بستر مستعدی برای شکل‌گیری تعاونی‌های کارآفرین است که رسالت اشتغال‌آفرینی برای اهالی محله در محدودۀ محله را دنبال میکنند. تعاون‌یار محل موظف است انواع استعدادات، زمینه‌ها، فضاها و سرمایه‌های معطل محله را شناسایی کند و زمینۀ مولدسازی آن‌ها را فراهم نماید. گفتیم که تمام محله، حتی زنان خانه‌دار آن نیز باید روحیۀ تولیدکنندگی و کار مولد داشته باشند که نیاز به فعالیت‌های قوی تبلیغی و ترویجی و تبیینی دارد. ترویج فرهنگ تولید و مصرف کالاها و صنایع دست‌ساز به جای مصرف تولیدات انبوه صنعتی، جایگزینی تولیدات خارج از محله با کالاهای تولیدشده در محله، تشویق به سرمایه‌گذاری اهالی در داخل محله، تشکیل بازار کالا و خدمات مؤمنین با محوریت مسجد، برگزاری دوره‌های آموزشی فنی و مهارتی با محوریت آموزش‌یار، تلاش برای وارد کردن نوجوانان از سنین پایین به فضای کسب و کار و تولید، جذب سرمایه از خارج محله و تشکیل مجمع خیرین کارآفرین از اقدامات ضروری و متناسب جهت تقویت اشتغال و کسب و کار محله هستند. وجود فضای بازار یا بازارچۀ دائمی در محله که واحدهای تجاری آن وقف مسجد باشد و تنها در اختیار اهالی همان محله قرار بگیرد از زمینه‌های مهم فراهم‌سازی محیط کسب و کار است.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۵)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۰. دارایی، رفاه منهای تجمل‌گرایی، ثروتمندی و ثروت‌آفرینی و نبود فقر و مسکنت
تشکیلات اقتصادی محله به رهبری تعاون‌یار تلاش‌گر مستمر در جهت ارتقاء سطح رفاه در محله و زدودن فقر و مسکنت از آن است. محوریت این امور در خانۀ تعاون و مرکز نیکوکاری است که تحت نظارت نهادهای دولتی مانند وزارت تعاون، صمت و کمیتۀ امداد در حوزه‌های ذیل برنامه‌ریزی و اقدامات عملیاتی صورت می‌دهند:
* اشتغال‌زایی برای اقشار کم‌درآمد و نیازمند مانند زنان سرپرست خانوار
* فعال‌سازی ظرفیت‌های معطل اقتصادی در محله با هدف تولیدگری و رشد سطح درآمدی خانوار
* تجمیع سرمایه‌های کوچک در راستای توانمندسازی اقتصاد محله
* تشکیل و مدیریت بازار محله با عنوان بازار مؤمنین
* تشکیل مجمع خیرین محله
* رسیدگی مادی و معنوی به خانواده‌ها و افراد نیازمند
* تشکیل تیمی مجرب از مددکاران متخصص در حوزه‌های مختلف
بدیهی است که رفاه به معنی رفاه‌زدگی نیست و زندگی مقتصدانه و قناعت‌ورزانه باید برای همه، حتی افراد توانمند تبدیل به الگو و ارزش شود. جامعۀ مطلوب اسلام جامعه‌ای است که فاصلۀ طبقاتی در آن مشهود و ملموس نیست و تمام اقشار، کمابیش در سطحی متوسط زندگی میکنند. امکانات اقتصادی در اجتماع سالم باید با نظارت و مدیریت مسجد و امام به گردش درآید. امام باید با بهره‌مندی از منابع پایدار از طریق نهادهای اقتصادی شرعی، دستگاه تبلیغی توانمند برای مدیریت فرهنگ ایجاد نماید. پس هم امام و هم امت، در زندگی شخصی قناعت‌ورز هستند، اما در عرصۀ اجتماعی، متمکن، ثروتمند، کارآفرین و سخاوتمندند.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۶)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۱. هوشمندی
استفاده از ابزارهای هوشمند جدید می‌تواند به تسهیل بسیاری از امور دشوار و تسریع بسیاری از امور زمان‌بر کمک کند. مضاف بر اینکه دنیای آینده بدون شک دنیایی هوشمند است که بی‌اعتنایی به آن و عدم تسلط بر مبانی، الزامات و ابعاد گوناگون فناوریهای هوشمند می‌تواند جامعه را از این حیث آسیب‌پذیر کند. همزمان، اتخاذ خط مشی افراطی در اتکاء به فناوریهای هوشمند و غیرانسانی کردن امور مدیریتی می‌تواند در شرایط غیرعادی و بحرانی ادارۀ امور را با مشکل مواجه کند و ارتباطات انسانی را تضعیف نماید. لذا فناوریهای هوشمند را باید با هوشمندی مدیریت کرد تا آسیب‌های آن به حداقل برسد و در جهت اهداف مثبت مانند رصد و پایش امنیت، عبور و مرور و ترافیک، کنترل مصرف، خبررسانی و خبرگیری، آموزش و توانمندسازی علمی و مهارتی، تولید، درآمدزایی و... استفاده شود. پس هوشمندی یکی از فرهنگ‌های مطلوب محلۀ فاضله است.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۷)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۲. هنرمندی و هنرپروری
با توجه به قوی بودن قوۀ ذوق و خیال و استعداد هنری بین نوع اقوام ایرانی، از جمله فرهنگ‌های مهمی که باید در یک محلۀ ایرانی وجود داشته باشد، هنرمندی و هنرپروری است. قبلاً به تفصیل بیان کرده‌ایم که نظریۀ مختار نظام هنری در مدینه و محلۀ فاضله، نظریۀ «محاکات» است که بر نگاه به هنر به‌عنوان ابزاری جهت تصفیه و تزکیۀ قلب تأکید دارد. از این منظر، نظام آموزش هنر و تربیت هنرمند باید به‌گونه‌ای طراحی شود که ضمن محوریت یافتن هنرهای سنتی، هم تولیدکنندگان و هم استفاده‌کنندگان آثار هنری، در راستای تهذیب نفس و رشد معنوی از آن‌ها بهرۀ حداکثری ببرند. محله باید به دست فرهنگ‌یار انواع زمینه‌ها، ابزارها و امکانات مورد نیاز برای انواع و اقسام فعالیت‌های هنری که مولد معنویت هستند را فراهم نماید. توجه ویژه به استعدادشناسی و اهتمام به تأمین نیازهای مادی و معنوی هنرمندان و به خصوص مهم‌ترین نیاز، یعنی استفاده از هنر آنان در عرصه‌های مختلف راهبردی لازم توجه است.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۸)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۳. انضباط، قانون‌مندی و قانون‌مداری
از اوصاف مهم محلۀ فاضله که از بیان معصوم معلوم می‌شود نظم در امور است که شامل امور کارگزاران و مدیران به صورت ویژه و زندگی عموم اهالی به صورت عام می‌شود. مدیریت محله با یاران خود می‌تواند به عنوان بازوی نظارتی مردمی حکومت بر اجرا و رعایت قوانین کشوری و شهری نظارت کند. در شرایط آرمانی، هر محله از لحاظ قانونی باید اختیار داشته باشد بسته به شرایط خاص خود، مانند یک مجتمع آپارتمانی که آیین‌نامۀ داخلی خود را دارد، پاره‌ای ضوابط و مقررات محلی را ایجاد نماید. شورای امناء و شورای صلح‌یاری ناظر بر حسن اجرای قوانین در محله هستند. حقوق‌دان محله که باید از قوانین موضوعه، به ویژه قوانین مدیریت شهری اطلاع کافی داشته باشد باید نسبت به قوانین، انواع تخلفات و جرائم، آگاهی‌بخشی کند. آمران شورای صلح‌یاری، پلیسیار، استاد اخلاق محله و مشاوران هر یک باید سهم خود در تثبیت و ترویج فرهنگ قانون‌مداری را ایفا نمایند تا اغلب قوانین بدون قوۀ قهریه و در نتیجۀ فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی به فرهنگ عمومی تبدیل شود. مقابلۀ سخت با انواع قانون‌شکنی به تشکیلات مدیریتی محله مربوط نیست و باید به نهادهای حکومتی تفویض شود. یاران محله تنها در محدوده قانون و با هماهنگی و جواز نهادهای رسمی می‌توانند برای مقابله با جرائم دست به اقدامات سلبی و سخت بزنند. البته با توجه به لزوم حفظ حرمت‌ها و حریم‌های همسایگی توصیه می‌شود که هم‌محله‌ای‌ها از این اقدامات خودداری کنند و برخوردهای سخت را به نهادهای قانونی تفویض نمایند.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۵۹)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۴. عاری از تجرد ناخواسته و فعال و دغدغه‌مند در ایجاد وصلت و ازدواج بین جوانان
محله مطلوب، محله‌ای است عاری از تجرد ناخواسته که ازدواج در سن پایین و به شکل ساده، عاری از تجمل و مبتنی بر شناخت متقابل و اشتراکات حداکثری زوجین در آن یک فرهنگ تثبیت‌شده است. در محله شخصی با عنوان خانواده‌یار که از بانوان فعال، ترجیحاً مسن و دغدغه‌مند محله است منصوب می‌شود که تحت حمایت انواع نهادهای فرهنگی، اقتصادی و امدادی، مسئول امور مربوط به تسهیل و ترویج ازدواج است. خانواده‌یار هر محله باید فهرستی از جوانان در سن ازدواج با اوصاف و ویژگی‌های شخصیتی داشته باشد که این اطلاعات با همکاری خانواده‌یارهای سایر محلات تجمیع می‌شود و از این طریق افراد مجردی که دارای بیشترین قرابت و شباهت هستند به هم معرفی می‌شوند. از دیگر وظائف خانواده‌یار این است که زوج‌ها را به سمت ازدواج‌های ساده، عاری از تجمل و اسلامی سوق دهد. خانواده‌یار می‌تواند با کمک دیگر یاران محله به سایر مشکلات جوانان مجرد از جمله اشتغال، جهیزیه، مسکن و غیره نیز ورود کند. ارائه آموزش‌های لازم پیش از ازدواج و پس از ازدواج نیز از دیگر وظائف خانواده‌یار است. به خلاصه‌ترین شکل می‌توان گفت مهم‌ترین وظیفه خانواده‌یار تبدیل دختران مجرد به «زن زندگی» است؛ زنی که بتواند به عنوان مدیر و مدبر منزل ایفای نقش کند و محور شکل‌گیری خانواده مطلوب اسلام باشد.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۶۰)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۵. وجود خانواده‌های مستحکم و عاری از طلاق‌های رسمی و عاطفی
گفتیم که یکی از وظائف خانواده‌یار کمک به تشکیل خانواده‌هایی مستحکم با ارائه آموزش‌های لازم پیش از ازدواج به زوج‌های جوان است. تشکیلات مدیریت محله هم وظیفه ایجاد و هم حفظ و ابقای خانواده‌ها در مستحکم‌ترین شکل را بر عهده دارد. با این هدف، خانواده‌یار به عنوان مسئول کارگروه خانواده همراه با مشاوران زبده و مسلط، دائماً وضعیت خانواده‌ها را به شکل محسوس و نامحسوس رصد می‌کند تا در مواقع لازم بتواند مانع از وقوع انواع طلاق‌های رسمی یا عاطفی، متارکه، نزاع و سستی کانون خانواده شود. این مورد در گرو ایفای نقش مشاوران شورای صلح‌یاری است. مدیران محله باید برنامه‌های دائمی توانمندسازی و آگاهی‌بخشی در حوزه‌های مختلف برای خانواده‌ها، به ویژه بانوان به عنوان مدیران منازل و خانواده‌ها برگزار نمایند. آموزش مستمر اصول همسرداری، فرزند‌داری و تدبیر منزل به والدین و فرزندان از وظائف مدیران محله است.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۶۱)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۶. امیدواری به آینده و عاری از انواع اعتیاد، افسردگی، بیحوصلگی و کسالت
مهم‌ترین راهبرد امیدآفرینی در محله عبارت است از شناسایی توانمندی‌ها، مهارت‌ها و تخصص‌های معطل‌مانده افراد و تعریف نقشهای مفید برای آن‌ها، به‌گونه‌ای که افراد احساس کنند هنر، توانایی و دانایی آن‌ها خریدار دارد، نیازهای جامعه را برطرف می‌کند و برای جامعه مهم است. اگر تشکیلات محله اهتمام کافی نسبت به کشف و به‌کارگیری نخبگان و افراد صاحب استعداد داشته باشد، سطح امیدواری و معناداری زندگی را افزایش می‌دهد و خودبه‌خود از ایجاد بسیاری از مشکلات و آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی مانند اعتیاد، افسردگی، اختلافات زناشویی، تبرج‌ها و خودنمایی ظاهری، انواع پرخاش‌گری‌ها و تخلفات اجتماعی جلوگیری می‌شود. از عوامل مهم کسالت، افسردگی و بیحوصلگی، ارتکاب گناه و منکرات، بیکاری و بطالت، ثروتمندی و رفاه‌زدگی، تجمل‌گرایی، چشم‌‌و‌هم‌چشمی و رقابت‌های مادی‌گرایانه اجتماعی و عدم احساس مفید بودن برای خود و جامعه است که تشکیلات محله باید برای تمام این موارد راهبردهای هوشمندانه اتخاذ کند.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۶۲)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۷. زیست جنسی منضبط و شرعی و عاری از انواع فسق و فساد و جرم و بزه
آزادی شهوات و عدم سرکوب آن در اجتماع، از مهم‌ترین عوامل فروپاشی جوامع و حکومت‌ها در تاریخ بوده است؛ زیرا زیست جنسی بی‌انضباط و بی‌بندوباری قوه شهویه، مردانگی و سطح هورمون‌های مردانه را در جامعه کاهش می‌دهد. تضعیف مردانگی، اراده‌ها را سست کرده و سطح غرایز مردانه اعم از غیرت، شجاعت، حماسه، آرمان‌گرایی، دفاع و جنگاوری را تضعیف می‌کند و به‌عکس، غرایز زنانه مانند عافیت‌طلبی، سلامت‌طلبی، لذت‌جویی و خوش‌باشی را رواج می‌دهد. از اهم لوازم مدیریت فرهنگ در محله مطلوب به عنوان یک اجتماع سالم نیز سرکوب هر نوع حرکت یا نماد برانگیزاننده شهوت در جامعه و سوق دادن آن به اندرونی‌ها و عرصه‌های خصوصی است. در یک اجتماع سالم، افراد فاسد و فاسق حتی در حریم خصوصی نیز نباید برای ارتکاب فساد جنسی احساس امنیت کنند؛ زیرا رواج فساد به شکل زیرپوستی و زیرزمینی نیز می‌تواند به اندازه رواج علنی آن خطرناک باشد و به فروپاشی ارکان مقوم جامعه بیانجامد. اگر مواظبت، نظارت و تنبیه کافی در این خصوص وجود داشته باشد، مهم‌ترین بستر تعالی، رشد و اقتدار جامعه که #مردانگی است فراهم می‌شود. تجرد و خانواده‌های تک‌نفره که امروزه معضلاتی رو به رشد در شهرهای بزرگ هستند از عوامل مهم آلودگی به زیست جنسی ناسالم‌اند که اهتمام کافی به ازدواج جوانان در سنین پایین را اقتضا می‌کند. #آموزش نیز جنبه‌ای دیگر از فرهنگ جنسی سالم است که باید بدون رودربایستی و ملاحظات غیرضرور به اقشار مختلف ارائه شود.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۶۳)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۸. دانایی، علم‌جویی، علم‌پروری و عدم انواع بیسوادی جدید و قدیم
با کاهش سطح بیسوادی کلاسیک، تدریجاً انواع جدیدی از بیسوادی موضوعیت پیدا می‌کند که بیسوادی رسانه‌ای، بیسوادی دیجیتال، بیسوادی سیاسی و اقتصادی، بیسوادی اعتقادی و کلامی و بیسوادی در ارتباطات و تعاملات از آن زمره‌اند. امروزه بسیاری از افرادی که در ظاهر تحصیل‌کرده‌اند، از ابعاد دیگری بی‌سواد محسوب می‌شوند که به آن اصطلاحاً «بیسوادی سفید» می‌گویند. از همین رو برنامه‌های توانمندسازی محله با محوریت مدرسه و آموزش‌یار باید در این راستا طراحی و اجرا شود. ذیل راهبردی که قبلاً آن را با عنوان راهبرد از گهواره تا گور توضیح دادیم، تمام اقشار در تمام سنین باید دانش‌‌آموز و مهارت‌‌آموز مدرسه محله باشند، زیرا برای انسان مسلمان تحصیل هیچگاه تمام نمی‌شود.
اسلام دین آموزش، آموختن، خواندن، قرائت و مطالعه است و حرص و ولع فراوان مردم به خرید کتاب و خواندن کتاب از برجسته‌ترین نمادهای مشهود یک جامعه مسلمان است. مطالعه باید به یک فرهنگ جاافتاده در محله تبدیل شود. لذا ایجاد کتابخانه و سالن‌های مطالعه در بهترین و آرام‌ترین نقاط محله، وجود کتابفروشی به عنوان یکی از مهم‌ترین اصناف فرهنگی جامعه مسلمان، ترویج فرهنگ معرفی کتاب، اهدای کتاب، امانت کتاب، معاوضه کتاب، وقف در گردش کتاب، برگزاری دائمی انواع نمایشگاه‌ها و مسابقه‌های کتابخوانی برای اقشار و سنین مختلف، اهمیت وافر به مهارت‌های نویسندگی، تندخوانی، عمیق‌خوانی و غیره باید در رأس برنامه‌های فرهنگی محله باشد.
@madineyefazele
▪️شاخصه‌های محلۀ مطلوب (۶۴)/محور چهارم: #معنویت_در_محله
۵۹. دارای نقشۀ تفصیلی جامع مطابق اصول شهرسازی و تمدن‌سازی اسلام و بهره‌بردار از کلیۀ پروژه‌های مصوب مطابق با نقشۀ جامع
محله فاضله دارای نقشهای تفصیلی و جامع برای معماری و شهرسازی است که این نقشه، ضمن آنکه باید در مناطق مختلف سازگار با اقلیم و هویت همان منطقه باشد، اصول ثابت و لایتغیری دارد که برخاسته از آموزه‌های دینی و شرعی است. از جمله این اصول عبارت‌اند از:
۱. استقلال و درون‌گرایی بناها، حفظ حریم‌ها و حرمت‌ها با تفکیک عرصه‌های اندرونی و بیرونی؛
۲. سادگی، عدم تبرج و وحدت در منظرها و نماها مطابق با معیارهای زیبایی‌شناسی بومی هر منطقه؛
۳. نظم و آراستگی، استحکام، اتقان و اعتدال؛
۴. نمادینگی و رمزینگی بناها مطابق با جهان‌بینی اسلامی؛
۵. مردم‌وارگی و انسان‌وارگی؛
۶. هماهنگی با طبیعت.
محله مطلوب اسلام محله‌ای است که در آن تمام بناها تجلی روح حیا و عفت و اصالت نهاد خانواده هستند که بارزترین و مهم‌ترین نماد این فرهنگ، عناصری مانند حیاط مرکزی (در دل خانه‌ها)، صحن مرکزی (در دل بناهای عمومی)، و میدان مرکزی (در بافت محله) هستند. در نظام معماری مطلوب، خانه‌ها و بیوت شهر هیچ پنجره یا ایوانی به سمت بیرون و معابر ندارند و تمام چشم‌انداز آن‌ها در دل آن‌هاست و تمام زیبایی‌های آن‌ها نهفته در محوطه حیاط مرکزی است. کارکرد میدان مرکزی محله نیز دقیقاً مشابه کارکرد حیاط مرکزی در خانه‌هاست. پس در نظام شهرسازی مطلوب، شهر و محله به بافتی مملو از خانه‌ها و عرصه‌های میان‌تهی تبدیل می‌شود که حول محور مسجد اجتماع پیدا میکنند.
@madineyefazele