#الفوائد_الأصولية #الإستصحاب #تقسيم_الإستصحاب_باعتبار_دليل_المستصحب 📌استصحاب حكم عقل‏: گاهى براى امرى كه نسبت به آن يقين وجود دارد در شرع دليل خاصى موجود نيست، بلكه عقل است كه نسبت به آن حكم مى‏كند مانند مستقلّات عقليه؛ مثلا عقل بر قبح ظلم و حسن عدل حكم مى‏كند، اين‏گونه احكام از جمله احكام عقلى است. حال چنانچه در بقاى اين حكم عقلى ترديد حاصل شود و سپس براساس استصحاب به بقاى آن حكم گردد، استصحاب حكم عقل شده است. در حجيّت استصحاب حكم عقل بين اصوليان اختلاف نظر وجود دارد. شيخ انصارى استصحاب حكم عقل را درست نمى‏داند، اما آخوند خراسانى و ميرزاى نايينى استصحاب حكم عقل را درست مى‏دانند. غير از ايشان نيز محققان بزرگى مانند آيت الله حاج شيخ عبد الكريم حايرى يزدى به صحت استصحاب حكم عقل معتقد بوده‏اند. خلاصه استدلال شيخ انصارى در اين زمينه اين است كه حكم عقل قابل ترديد نيست يا قطعا وجود دارد يا وجود ندارد و شقّ ثالثى هم قابل تصور نيست. منظور شيخ اين است كه عقل تا وقتى كه چيزى را احراز نكند حكم نمى‏نمايد؛ بنابراين هرگاه موضوع متيقّن سابق عينا وجود داشته باشد حكم آن‏هم كماكان وجود دارد و اگر با انتفاى شرطى يا وصفى موضوع متيقّن سابق تغيير كند، حكم آن‏هم تغيير مى‏كند. عقل هيچ‏وقت در حكم خود ترديد ندارد، اگر آن موضوعى كه قبلا بوده همچنان باقى است پس حكمش هم باقى است و اگر باقى نيست حكمش نيز منتفى مى‏شود. ميرزاى نايينى با اين استدلال شيخ مخالف است و به طور خلاصه مى‏گويد موضوعات احكام اعم از اينكه مستند آنها دليل شرعى يا عقلى باشد جنبه فردى دارد. گاهى دو چيز كه با دقت عقلى متفاوتند عرف با مسامحه آنها را يكى مى‏داند و به تفاوت آنها توجهى‏ نمى‏كند. از اين جهت ممكن است حكم عقلى با انتفاى شرط، قيد يا وصفى از موضوع، مورد شك و ترديد واقع شود ولى موضوع استصحاب قرار مى‏گيرد. مثلا عقل دروغ مضرّ به حال غير را بدون ترديد ناپسند مى‏شمارد اما دروغ مصلحت‏آميز چنين نيست. ممكن است عقل به طور قاطع نگويد دروغ مصلحت‏آميز پسنديده است يا ناپسند و در مورد آن ترديد داشته باشد. منظور از بيان استدلال فوق كه متأخران نيز از ميرزاى نايينى اقتباس كرده‏اند داورى بين اين دو دانشمند بزرگ نيست، بلكه اشاره به آن براى روشن شدن ذهن دانشجويان مى‏باشد. ✍🏻مباحثى از اصول فقه، ج‏3، ص: 37 •┈••✾••┈• ♨️موسسه امام هادي(عليه السلام): https://eitaa.com/madresetakhasosiemamhadi