حدیث معلّل‏ یکی از شاخه های مهم علوم حدیث #علل_الحدیث است که به آسیب شناسی احادیث و روایات می پردازد. منظور از علت در اصطلاح علل الحدیث ضعف ها و مشکلاتی است که در حوزۀ حدیث وجود دارد. شهید ثانى در تعریف حدیث معلّل و شرح مسائل آن می نویسد: «شناخت حدیث معلّل از ظریفترین و شریفترین رشته هاى علوم حدیث است. در علم الحدیث آن حدیثى را معلّل میخوانیم که عیب و عوار آن مخفى باشد و ظاهر آن صحیح و بی عیب جلوه کند. شناخت عیوب پنهانى در امکان همگان نیست و جز خبرگان فنّ حدیث و آشنایان با متن و سند و تیز هوشان رشته تحقیق به شناخت آن موفق نمی شوند. براى شناخت حدیث معلّل و دریافت علل ناپیدا، موازینى هم به دست داده ‏اند که از آن جمله تفرُّد راوى است. به این معنى که تنها یک نفر سندى را ارائه دهد که همدرسان او ارائه نکرده ‏اند و یا متنى را روایت نماید که سایر همگنان او روایت نکرده ‏اند و یا دیگران همان متن و سند را به گونه‏ اى دیگر در اصل خود ضبط کرده ‏اند و یا چون وارسى شود، معلوم گردد که سند موصول ارسال دارد و یا حدیث موقوف در قالب حدیث مرفوع آمده است و یا متن حدیث با یک متن دیگر خلط شده است و یا آنکه راوى در نقل به معنى دچار توهّم و تحریف گشته است و …. نمونه: محمّد بن أحمد بن یحیی، عن یعقوب بن یزید، عن یحیى بن المبارک، عن عبداللَّه بن جبله، عن أبی عبداللَّه (ع) أنّه قال: من ترک رمى الجمار متعمّداً لم تحلّ له النِّساء. و علیه الحجُّ من قابل. (تهذیب / ج‏۵ / ص‏۲۶۴) در سند این حدیث، عبداللَّه بن جبله الکنانى مستقیماً از امام صادق (ع) روایت می کند و چون میدانیم که امام صادق در سال ۱۴۸ هجرى رحلت کرده است و عبداللَّه بن جبله در سال ۲۱۹ فوت کرده است (رک: ابن النجاشى رقم ۵۶۳) فاصله این دو تاریخ ۷۱ سال است و نشان میدهد که عبداللَّه بن جبله نمیتواند مستقیماً از امام صادق روایت کند زیرا نه او را در شمار معمّرین یاد کرده ‏اند و نه در شمار اصحاب امام صادق. بلکه فقط در شمار اصحاب امام کاظم یاد شده است. بنابراین هرجا حدیثى مشاهده شود که ابن جبله مستقیماً از امام صادق روایت کرده است، حدیث مرسل خواهد بود. https://mbehboudi.org/book/elalol-hadith/