📌 پرونده چهارم: #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت سوم 📝#یادداشت در ضمان حاکم، آیا شخصیت حقیقی او ضامن است یا شخصیت حقوقی؟ ▪︎بخش سوم: 🔷 دلیل سوّم: قاعده وجوب #حفظ_نظام؛ سوّمین دلیلی که اثبات مینماید که دیه حاکم، بر شخصیّت حقوقی اوست و لازم است از بیت المال پرداخت شود، قاعده وجوب حفظ نظام است، زیرا وجود ضمان بر مال شخصی حاکم، موجب آن می شود که کسی اقبال به امور حکومتی نداشته باشد و به این واسطه، اختلال نظام لازم می آید و باب اجرای حدّ و شهادت و استیفای حقوق انسان ها بسته می شود. 🔸 چنانکه آیت الله العظمی شیخ جواد تبریزی (ره) در مورد لزوم پرداخت خطای قاضی از بیت المال گفته اند: «حيث لا يمكن أن يقال بضمان الحاكم أو من وكّله، فإنّ ذلك ينجرّ إلى سدّ اجراء الحدّ و ترك الحكم بالشهادة أو استيفاء الحقوق»(۱۴) نمی توان قائل به ضمان شخص حاکم و یا وکیل او شد، زیرا چنین امری منجر به بسته شدن اجرای حد و ترک حکم کردن بر اساس شهادت افراد و استیفای حقوق آنان می شود. هرچند آیت الله تبریزی (ره) چنین استدلالی را در مورد لزوم پرداخت ضمان و خطای قاضی از بیت المال آورده اند، ولی می توان گفت: خصوصیّتی برای قاضی نیست و شامل خطای کارگزاران دیگر حکومتی و یا شخص حاکم نیز می شود، زیرا چنانچه پرداخت خطای آنان را بر شخص آنان لازم بدانیم و شخص آنان را حاکم بدانیم نه شخصیّتشان را، چه کسی حاضر می شود که یک عمر کار کند و در اثر یک خطا و ضمان، تمام دارایی خود را از دست دهد؟ 🔸 بنابراین لازمه قول به ضمان شخص حاکم و دستگاه های حکومتی، اختلال به نظام است و قاعده وجوب حفظ نظام، مستلزم آن است که پرداخت دیه از بیت المال لازم باشد، تا موجب جمع بین حقّ حاکم و افراد حکومتی و کسی که بر او جنایتی وارد شده، باشد و نظام را نیز حفظ نماید، چنان که آیت الله مشکینی (ره) گفته اند: «و لعل ذلك أمر اجتماعي عقلائي أمضاه العقلاء في أمورهم حفظا لنظامهم و عدم وقوع الحرج أو الهرج»(۱۵) عدم ثبوت ضمان بر حاکم و دستگاه های حکومتی، امری اجتماعی و عقلائی است و عقلاء در امور خودشان، به خاطر حفظ نظام و واقع نشدن در حرج و هرج آن را پذیرفته اند. ____________ ۱۴. تبريزى، جواد، أسس القضاء و الشهادة، ص ۶۰۹. ۱۵. مشكينى، ميرزا على، مصطلحات الفقه، ص ۸۸. @manaatt

📌 پرونده چهارم: #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت سوم 📝#یادداشت در ضمان حاکم، آیا شخصیت حقیقی او ضامن است یا شخصیت حقوقی؟ ▪︎ بخش پایانی 🔷 دلیل چهارم: #اجماع 🔸 آیت الله مشکینی (ره) برای نفی ضمان از شخصیّت حقیقی حاکم، ادّعای اجماع نموده و گفته اند: «استدلوا على عدم الضمان في موارده بإجماع الفريقين»(۱۶) فقها برای عدم ضمان در موارد حکم حاکم به اجماع شیعه و اهل سنّت استدلال نموده اند. به نظر می رسد که با تدبّر در کلما فقها، می توان اجماع را تحصیل نمود، بنابراین کلام آیت الله مشکینی (ره) متین است. 🔷 دلیل پنجم: #سیره مسلمانان 🔸 آیت الله مشکینی (ره) برای نفی ضمان از شخصیّت حقیقی حاکم، ادّعای سیره مسلمانان و ضرورت دین نموده و گفته اند:«استدلوا على عدم الضمان في موارده بإجماع الفريقين و السيرة الجارية من المسلمين على عدم تضمين من أمنوه بل و الضرورة بين المسلمين»(۱۷) فقها برای عدم ضمان در موارد حکم حاکم به اجماع شیعه و اهل سنّت و سیره جاری بین مسلمانان بر عدم تضمین شخص امین، بلکه و ضرورت بین مسلمانان استدلال نموده اند. ______________________________ ۱۶. مشكينى، ميرزا على، مصطلحات الفقه، ص ۸۸. ۱۷. همان. @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت پنجم 📝 ضمان حاکمیت و قاعده احسان به جمع ▪︎ #یادداشت استاد احمد قیصری- مدرس سطح عالی @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت پنجم 📝 ضمان حاکمیت و قاعده احسان به جمع ▪︎#یادداشت استاد احمد قیصری - مدرس سطوح عالی ▪︎بخش اول 🔸 جریان قاعده احسان و ضمان حاکمیت یکی از چالش ها و سوالات بحث برانگیز فقهی است که در خصوص تصمیمات حکومتی در قبال بیماری کرونا مطرح می شود. اگر حاکمیت با توجه به صلاح عموم جامعه تصمیماتی را گرفت مانند قرنطینه عمومی و جلوگیری از اجتماعات و در این بین افرادی از جامعه متضرر شدند آیا دولت مشمول قاعده احسان می شود یا نه؟ آنچه در اینجا اتفاق می افتد تزاحم بین مصلحت عمومی از یک سو و مصالح خصوصی از دیگر سو است و قطعا می دانیم در مقام اجرا باید مصلحت اهم یعنی مصلحت جامعه در نظر گرفته شود. اما سوال اینجاست که آیا دولت اسلامی نسبت به ضررهایی که بر برخی از افراد جامعه تحمیل می شود مسوولیت ندارد و ضامن نیست؟ برخی می خواهند با استناد به قاعده فقهی احسان از دولت رفع مسوولیت کنند. این مطلب نیاز به بررسی دارد. برای توضیح مطلب باید گفت: 🔸 به دلائل مسلم فقهی مقتضای اصل اولی آن اسـت که اگر فردی بدون مجوز به دیگری ضـرری وارد کنـد، در مقابـل ضـرر وارده ضـامن است. قاعده احسان در واقع استثناء از این اصل اولی است. مفاد قاعده احسان این است که هرگاه کسی به انگیزۀ خدمت و نیکوکاری به دیگران، موجب ورود خسارت به آنان شود، اقدامش ضمان آور نیست. پس معلوم می شود قاعده احسان در مواردی جاریست که ضمان مطرح باشد. مثلا کسی می خواهد از غرق شدن کسی جلوگیری کند در حین عملیات نجات جراحتی به او وارد می کند در اینجا قاعده احسان مسوولیت ضمان را از دوش ناجی برمی دارد. یا اگر پزشک در حین عمل برای درمان بیمار مجبور شود آسیبی را به بیمار وارد کند. 🔸 قاعده ضمان در دو حوزه مطرح است: ۱. احسان به فرد ۲. احسان به جمع غالبا در متون فقهی نوع اول مطرح است، اما مورد بحث ما نوع دوم است و سوال اصلی این است که اگر حاکمیت با توجه به صلاح عموم جامعه تصمیماتی را گرفت مانند قرنطینه عمومی و جلوگیری از اجتماعات و در این بین افرادی از جامعه متضرر شدند آیا دولت مشمول قاعده احسان می شود یا نه؟ اگر بگوییم مشمول قاعد می شود در واقع نسبت خسارت های وارده بر افراد متضرر ضامن نیست. 🔸 برای اینکه حدود و شرایط اجرای قاعده ضمان برای ما روشن شود باید ادله آن مورد بررسی قرار بگیرد. حجیت اصل قاعده احسان مورد اجماع بین فقها است اما شرایط آن مورد اختلاف است. • برخی فقها در عمل به آن بسیار محتاط هستند و جـز در مـواردی کـه مورد عمل مشهور فقها باشد، به آن استناد نکرده اند. به عنوان مثال صاحب جواهر میگوید؛ اگر بـه ظاهر آیه احسان عمل شود، فقه جدیدی پدید می آید، به همین دلیل در موارد جریان این قاعده باید به موارد مفتی به بسنده کرد. • همچنین بحث از قاعده احسان در جایی است که «محسن بودن» صادق باشد. برخی می گویند محسن بودن وقتی صادق است که هم حسـن فـاعلی و هم حسن فعلی وجود داشته باشد، به این معنا که هم فاعل قصـد احسـان داشـته باشـد و هم عمل او درواقع محسنانه باشد. اما برخـی از فقها نیـز بیـان داشته اند که صرف قصد احسان در صدق محسن بودن فاعل کافی است. (اصفهانی، بحوث فـی الفقه، ۳۵) در مقابل این دسته، فقهای دیگری نیز وجود دارند که در صـدق احسـان بـه قصـد فاعل اهمیت نمی دهند و ملاک اصلی را محسنانه بودن فعل در واقع می داننـد. (بجنـوردی، القواعد الفقهیه ج ۴ ص ۱۲). @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت پنجم 📝 ضمان حاکمیت و قاعده احسان به جمع ▪︎ #یادداشت استاد احمد قیصری - مدرس سطح عالی ▪︎ بخش دوم 🔸 ما از این جهت که می خواهیم اختلاف آراء را در مساله دخیل نکنیم سعی می کنیم بر اساس قدر متیقن همه انظار مساله را بررسی کنیم. فرض را بر این می گذاریم که مجرای قاعده احسان جایی است که هم عمل محسنانه باشد و هم فاعل قصد احسان داشته باشد و همچنین فرض را بر این می گذاریم که اقدامات دولت مانند قرینطینه عمومی هم عمل محسنانه بوده و هم به قصد احسان عمومی انجام گرفته است. 🔸 اما در اینجا نکات و ثمراتی برای بحث مورد نظر ما وجود دارد: • نکته اول در مورد احسان به جمع این است که چه زمانی عنوان احسان صدق می کند؟ در مساله احسان فردی صدق احسان در جایی است که آن عمل به نفع فرد باشد، اما در بحث احسان جمعی سوال این است که در صدق عنوان احسان چه چیزی ملاک است آیا ملاک منفعت تک تک افراد است یا ملاک منعفت جامعه است؟ آیا اگر اقدامی به نفع جامعه باشد اما برخی در این بین فقط نفع ببرند و برخی علاوه بر نفع متضرر هم بشوند آیا در اینجا عنوان احسان صدق می کند؟ معمولاً احسان هایی که نسبت به کلیت جامعه صورت می گیرد، از مواردی هستند که، فاعل - که در اینجا دولت است - احسان به عام مجموعی یعنی [کلیت جامعه] را قصد می کند، زیرا در این موارد معمـولا رعایت مصالح همه افراد به صورت تک تک امکانپذیر نیست. پس صدق عنوان احسان در احسان جمعی وابسته به این است که ملاک در احسان را مجموعه افراد در نظر بگیریم نه تک تک افراد. • نکته دوم این است که صدق عنوان احسان مشروط بر این است که جلب منفعت یا دفع ضرر راهی غیر از آنچه محسن انجام داده نداشته باشد. لذا به طور مثال اگر در فرض مذکور می توان طرحی را اجرا کرد که هیچ یک از افراد جامعه متضرر نشوند اجرای طرح های دیگر موجب ضمان است. مثلا در موضوع قرنطینه بتوان با طرحی پیش که با کمک های بیت المال خسارت افرادی که کسب و کار آنها مورد خدشه قرار گرفته جبران شود. اگر این طرح به امکان اجرایی داشته باشد طرح های دیگر پیاده شده توسط دولت عاری از عنوان احسان و بالتبع موجب ضمان متضررین خواهد شد. @manaatt

📌#چالش_های_فقهی_کرونایی #یادداشت 👤 استاد #عنایت‌الله_رمضان‌پور 🔸 پس از شیوع ویروس کرونا، احتمال آزمایشگاهی بودن این ویروس توسط برخی از کشورها مطرح شد که این موضوع بستری را برای بررسی فقهی جنگ بیولوژیک و حق مقابله به مثل در آن را مهیا کرد. حجت الاسلام عنایت الله رمضانپور در پاسخ به درخواست مجموعه مناط در یادداشت زیر به ادله مثبِت و ادله مانع استفاده از این سلاح‌ها و همچنین محدوده آن در دو حیطه احکام اولیه و احکام ثانویه پرداخته‌اند. 🔸 گسترش ویروس کرونا و احتمال جنگ بیولوژیک و تولید این ویروس در آزمایشگاههای تحقیقاتی، بهانه‌ای برای بررسی فقهی موضوع «جنگ بیولوژیک و حق مقابله به مثل در آن» شد. با توجّه به تنوع ادلّه قابل طرح، در دو ساحت احکام اوّلیه و ثانویه به بررسی این مسئله خواهیم پرداخت. 📍متن کامل این یادداشت را در اینجا بخوانید: 🔗bit.ly/2Ewe5Dr @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی #یادداشت 👤دکتر #محمود_حکمت‌نیا 🔘 مبانی اخلاقی، فقهی و حقوقی الگوی مواجهه ملی با بیماری‌های واگیر دار بخش اول: مقدمه 🔸نوشتار حاضر اثر استاد ارجمند جناب آقای دکتر محمود حکمت‌ نیا، خلاصه‌ای است از مقاله‌ای با همین عنوان که به درخواست مجموعه مناط به رشته تحریر درآمده و در مجله حقوق اسلامی به صورت کامل به طبع رسیده است. در این مقاله مولف محترم بررسی ذو ابعادی را در موضوع شیوع ویروس کرونا ارائه کرده‌اند که در صدد است مبانی الگویی برای مواجه ملّی با این رخداد را تبیین کند. این نوشتار به دنبال تبیین پایه‌های الگوی عملیاتی مواجهه با کرونا است، از این رو در آن مبانی فقهی، حقوقی، اخلاقی و اجرایی مسئله در کنار یکدیگر مورد بررسی قرار گرفته است. ایشان ضمن چهار گفتار به موضوع‌شناسی جامع، اصول و حقوق بنیادین مطرح در مسئله، قواعد مواجهه با این بیماری و ملاحظات و مسائل مقام اجرا پرداخته‌اند. نکته شایان توجه در این نوشتار بررسی تطبیقی با دیگر مکاتب حقوقی و اخلاقی می‌باشد که به غنا و استحکام مطالب افزوده است. شناخت اهمیت و کیفیت ترابط بین زمینه‌های متنوع دخیل در مسائل عینی، در فرایند اجتهاد در این موضوعات تعیین‌کننده است، لذا مناسب است در کنار بررسی‌های فقهی محض، نگاهی نیز به این نوع پژوهش‌های جامع وجود داشته باشد. به همین جهت این مقاله می‌تواند فرصتی باشد تا تاثیر و تاثر فقه با حوزه‌هایی را مشاهده کنیم که دستگاه فقاهت در مقام حل مسئله جامعه و حکومت لابد از تعامل با آنها است. 📝 متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید: 🔗bit.ly/3lCvb3t @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی #یادداشت 👤 دکتر #محمود_حکمت‌نیا 🔘 مبانی اخلاقی، فقهی و حقوقی الگوی مواجهه ملی با بیماری‌های واگیر دار بخش دوم: ارزش‌ها و حقوق بنیادین 🔸 در بخش دوم مقاله استاد حکمت نیا، ارزش ها و حقوق بنیادینی که بواسطه کرونا و آثار آن در معرض تهدید قرار گرفته اند مورد بررسی قرار میگیرد. همچنین قواعد مواجهه با بیماری با توجه به رویکردهای متصور در این مواجهه مورد کنکاش قرار گرفته است. 📝 متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید: bit.ly/2ETYptV @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی #یادداشت 🔘 مبانی اخلاقی، فقهی و حقوقی الگوی مواجهه ملی با بیماری‌های واگیر دار 👤 دکتر #محمود_حکمت‌نیا بخش آخر: اصول و قواعد اجرای الگو 🔸 در بخش سوم و پایانی مقاله استاد حکمت نیا، توجه به اصل عدالت در مواجهه عملیاتی و اجرایی حاکمیت مورد کنکاش قرار گرفته است. توجه به این اصل در دو شاخه عدالت در رفتار و عدالت در توزیع امکانات بررسی شده است. 📝 متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید: bit.ly/2Z6enIt @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی #یادداشت 🔘 جستاری در نظریه‌های مسئولیت مدنی دولت 👤استاد #مهدی_علوی_مهر 🔸این نوشتار مشروح مباحث یادداشت صوتی استاد مهدی علوی مهر در خصوص مسئولیت مدنی دولت است که در قسمت های قبلی منتشر شد. ایشان در بررسی ضمان حاکمیّت در قبال صدماتی که به مردم وارد می­‌شود پس از اثبات شخصیّت حقوقی دولت، چهار نظریه را مورد دقت قرار داده و با بحث در ادله مثبت و مانع هر کدام قول مختار را ارائه می‌کنند. 📝 متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید: 🔗bit.ly/3bIPS9b @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی #یادداشت 🔘 پشه و نمرود؛ تاملاتی تمدنی در پدیده کرونا 👤استاد #عبدالله_محمدی 🔸استاد عبدالله محمدی در نوشتار حاضر با نگاهی مقایسه ای زمینه ها و پیامدهای معرفتی شیوع ویروس کرونا را در دو مکتب لیبرالیسم و اسلام بررسی کرده اند. ایشان مزایای گفتمان اسلام نسبت به غرب را در مواجهه با شیوع کرونا برشمرده و تفوق نظام اخلاقی اسلام را نشان داده اند. در ادامه به مبانی فلسفی غرب اشاره کرده و پیامدهای نگاه مادی را در موقعیّتی همچون اپیدمی کویید 19 بیان کرده‌اند. همچنین به مقایسه جایگاه و کارکرد خانواده در این دو مکتب در مواجهه با ویروس کرونا پرداخته و در آخر معنای زندگی و مقوله عدالتخواهی را در چارچوب این دوگانه تحلیل کرده اند. پرداختن به سرفصل های این مقاله می‌تواند در فهم روح حاکم بر مساله از نظر مبانی اسلامی راه گشا باشد. هر چند دلیل لفظی در برخی موارد موجود نباشد، لکن دانستن مذاق کلی شریعت در استنباط احکام شرعی اثرگذار است. لذا مباحثی از این قبیل در موضوع‌شناسی، شناخت مقاصدالشریعه حاکم بر مسئله، گزینش قواعد فقهیه، حل تعارضات ادله و تزاحمات موجود در استنباط احکام مرتبط با این بلیه مثمر ثمر خواهد بود. 📝 متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید: 🔗bit.ly/2GZDKWj @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی #یادداشت 🔘 ضمان دولت در صورت ضرر به افراد 👤 استاد #صادق_طهوری 🔸حجت الاسلام صادق طهوری در یادداشت خود با بررسی دلالی روایت قتل عام بنی جذیمه ضمان حکومت در قبال ضررهایی که به مردم وارد می شود را به نحو مطلق اثبات کرده اند. ایشان در پایان مباحث خود، بندی از قانون اساسی که مربوط به ضمان دولت است را مورد ارزیابی قرار داده اند. 📝 متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید: bit.ly/2FGKkjS @manaatt