📜 عنوان: «قساوت یا تضرع؟! انتخاب سرنوشت‌ساز دل‌ها» بسم الله الرحمن الرحیم قرآن کریم گاهی به ما آینه‌ای نشان می‌دهد تا بفهمیم چرا در سختی‌ها رشد نمی‌کنیم. یکی از همین آینه‌ها، این آیه است: ﴿فَلَوْلا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا وَلَكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾ (انعام/۴۳) «پس چرا هنگامى كه بلاى ما به آنان رسید، به زاری و تضرع نیفتادند؟ ولی دل‌هایشان سخت شد، و شیطان اعمالشان را برایشان زیبا جلوه داد.» 🔹 بعد فردی | نرمش دل یا قساوت دل برادر و خواهر مؤمن! زندگی ما، میدان آمد و رفت نعمت‌ها و بلاهاست. قرآن می‌گوید بلا می‌آید تا دل‌ها بلرزند، تا اشک‌ها جاری شود، تا انسان به حقیقت خودش برگردد. اما خطر بزرگ آنجاست که بلا می‌آید و دل تکان نمی‌خورد! ۱. تضرع، نشانه بیداری دل وقتی گرفتاری پیش می‌آید، بعضی دل‌ها نرم می‌شوند؛ اشک می‌ریزند، توبه می‌کنند، به نماز شب پناه می‌برند، قرآن می‌خوانند. این تضرع، نشانه زنده بودن قلب است. مؤمن حتی در بلا هم رشد می‌کند، چون بلا را سکوی پرش می‌بیند. ۲. قساوت، بیماری خاموش دل اما دل قسی مثل سنگ است. مصیبت پشت مصیبت می‌آید، ولی این دل تکان نمی‌خورد. کسی مریض می‌شود، سرمایه‌اش را از دست می‌دهد، نزدیکانش گرفتار می‌شوند، اما او همچنان در همان مسیر غلط ادامه می‌دهد. این خطرناک‌ترین وضعیت انسان است؛ چون علامت آن است که دل مرده است. ۳. ترس؛ زنگ بیداری یا علامت سقوط؟ ترس همیشه منفی نیست. گاهی خدا با یک ترس کوچک دل ما را می‌خواهد بیدار کند؛ ترس از آینده، ترس از آخرت، ترس از قضاوت مردم در روز حساب. این ترس اگر درست فهمیده شود، موتور حرکت است. اما اگر دل سخت شود، این ترس‌ها هم بی‌اثر می‌شود و انسان به جایی می‌رسد که حتی از آیات قیامت هم نمی‌لرزد! ۴. زیباسازی شیطان وقتی دل سخت شد، شیطان وارد میدان می‌شود. دیگر لازم نیست انسان را به زور وسوسه کند، کافی است کارهایش را زیبا جلوه دهد. می‌گوید: "بی‌نمازی یعنی روشنفکری!"، "گناه یعنی آزادی!"، "بی‌تفاوتی یعنی عقلانیت!". انسان در این مرحله گناه می‌کند و حتی احساس بدی ندارد. این همان سقوط پنهانی است که قرآن هشدارش را داده. 🔹 بعد اجتماعی | جامعه‌ای با دل نرم یا دل سخت این آیه فقط برای دل‌های فردی نیست؛ سرنوشت ملت‌ها را هم روشن می‌کند. اگر جامعه‌ای در زمان بلا و بحران، به خدا برنگردد، محکوم به سقوط است. ۱. جامعه بی‌تضرع؛ جامعه بی‌رحمت وقتی زلزله، بیماری، یا مشکلات اقتصادی می‌آید، جامعه‌ی سالم باید به خدا برگردد؛ دست به دعا بردارد، سبک زندگی‌اش را اصلاح کند، فاصله‌های طبقاتی را کم کند. اما جامعه‌ای که دچار قساوت جمعی شده، فقط به دنبال سرگرمی و غفلت می‌رود. گاهی بلا می‌آید و مردم به جای توبه، به دنبال جشن‌ها، فیلم‌ها و حاشیه‌ها هستند. این همان نشانه قساوت اجتماعی است. ۲. مسئولان و قساوت قلب مدیریتی بدترین قساوت، وقتی است که مسئولان در برابر درد مردم دلشان نلرزد. مردمی درگیر گرانی و گرفتاری‌اند، اما مسئول می‌گوید: «همه‌چیز عالی است، مشکل خاصی نداریم!» این یعنی بلا آمده تا بیدار کند، اما دل‌ها سخت‌تر شده است. این همان است که قرآن می‌گوید: «شیطان زینت داده بود آنچه می‌کردند.» عادی‌سازی مشکلات و بزک کردن ناکارآمدی‌ها، نشانه قساوت جمعی است. ۳. راه نجات؛ بازگشت دسته‌جمعی فرهنگ تضرع، باید به فرهنگ اجتماعی تبدیل شود. همان‌طور که در دوران جنگ و بحران‌ها، ملت با دعا، نماز باران، مراسم استغفار و بازگشت جمعی به خدا زنده شدند. جامعه باید یاد بگیرد که بلا نشانه‌ی تغییر است، نه فقط یک حادثه طبیعی. اگر جامعه در بلا به زاری و اصلاح نپردازد، بلا تبدیل به مقدمه سقوط می‌شود. ۴. تاریخ گواه است قوم عاد، ثمود، فرعونیان... همه در بلا گرفتار شدند، اما چون دلشان سخت بود و تضرع نکردند، نابود شدند. امروز هم هر جامعه‌ای که در بحران‌ها به جای بازگشت به خدا، دل‌سختی کند و فقط دنبال راه‌حل‌های ظاهری باشد، در همان مسیر قرار دارد. این آیه می‌گوید بلاها و سختی‌ها، امتحان نرم شدن دل‌ها هستند. اگر فرد و جامعه با بلاها به خدا برگردند، بلا رحمت می‌شود. اما اگر لجاجت کنند و قساوت دل داشته باشند، بلا به مقدمه نابودی تبدیل می‌شود. انتخاب با ماست: تضرع یا قساوت؟! ✍ نگارنده: حسین ابراهیمی #اخلاقی #تضرع #قساوت #سوره_انعام 🌿 منبرک قرآنی هر روز، یک منبر کوتاه از آیات الهی @manbarek_qurani