#پرسش_شبهه
⁉️نقش مردم در تشکیل و تداوم حکومت اسلامی چیست؟ آیا این حکوت با از دست دادن آراء اکتریت، از مشروعیت ساقط شده و حاکم باید آنرا واگذار کند؟!
✅ پاسخ استاد چرمچیان (دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران)
◀️دو موضوعی که از خَلط های ایدئولوژیکِ مستند به تاریخ و کلام اسلامی است و تفکیک آن دو ضروری به نظر می رسد، بحث «نقش مردم در تأسیس حکومت اسلامی» و «نقش مردم در تداوم حکومت اسلامی» است.
در موضوع اول، یعنی «نقش مردم در تأسیس حکومت اسلامی» زیاد کار شده و علما و فقها و متکلمین نکات مهمی را مطرح کرده اند که چکیده و نتیجه آن‌ها این است:
مشروعیت ولی معصوم و ولی فقیه به نصب الهی است و مردم تأثیری در اصل این مشروعیت ندارند. اما در بروز و ظهور و تحقق خارجی آن، دعب اسلام همراهی مردم است. سنت پیامبر اکرم و امیرالمؤمنین علی و معصومین علیهم صلوات الله همین بوده و تا مردم حمایت و همراهی نمی کردند، اقدام به تأسیس حکومت اسلامی نفرمودند.
ترديدی نيست كه تا مردم به صحنه نيايند و با امام و ولی امر بيعت و اعلام وفاداری نكنند، حكومت و رهبری او، تحقق خارجی نخواهد يافت. بر اين اساس است كه امير مؤمنان علی(ع) "حضور الحاضر و قيامُ الحجة بوجود الناصر"
را از زمينه‌های پذيرش حكومت خود اعلام می كند.
معنای اين سخن، اين است كه وقتی مردم كنار بنشينند و از امام حق حمايت نكنند، گرچه مشروعيتش باقی است، اما تكليف در جهت حضور در صحنه ندارد. به همين دليل، امير مؤمنان علي(ع) پس از چند ماه تلاش، برای به دست گرفتن خلافت، كنار نشست، چرا كه ديد ياران، وفادار و همراه نيستند.
چنانکه حضرت می‌فرمایند:
فنظرتُ فإذا ليس لي معين إلّا أهل بيتي فَضَنِنْتُ بهم عن الموت و أغْضَيْتُ علي القَذي و شربْتُ علي الشَجي و صَبَرْتُ علي أخذ الكَظْم ِو علي أمَّرَ من طعمِ العَلْقَمِ.
به هر جا نگريستم، برای خود ياوری جز اهل بيتم، نيافتم، لذا نخواستم كه آنان، به كام مرگ روند. ناچار خار ِغم در ديده شكسته، نفس در سينه و گلو بسته، از حقِّ خود چشم پوشيدم و شربت ِتلخ شكيبايی نوشيدم.
نهج‌البلاغه، خطبه‌ی سوم
اما آنچه کمتر در همین موضوع اول مورد بررسی قرار گرفته، آن است که منظور از «مردم» در این بحث، چیست؟ آیا همه‌ی مردم باید حمایت کنند؟ یا اکثریت مردم؟ یا عده‌ای که به حد کفاف برسند؟
طبعاً نظر اول (حمایت همه مردم) اگر نگوییم غیر ممکن، حد اقل باید بگوییم در طول تاریخ سابقه نداشته و همه‌ی انبیاء و اولیای الهی و حتی طواغیت مخالفینی داشته و دارند. حتی طبق اخبار، حکومت عدل مهدوی (عج) نیز مخالفین زیادی خواهد داشت.
کلام، بیشتر بین نظر دوم (اکثریت) و نظر سوم (عده‌ای که به حد کفاف برسند) است.
نگاهی به کلام و سیره‌ی پیامبر اکرم و امامان (صلوات الله علیهم اجمعین) گویای این است که حمایت اکثریت مردم در تأسیس حکومت مطرح نبوده و همان «حد کفاف» مطرح بوده است. در تأسیس حکومت اسلامی توسط پیامبر اکرم (ص) فقط تعدادی از مسلمانان مدینه که طی یک سال قبل با تبلیغات نماینده پیامبر اکرم (ص) مسلمان شده بودند، از تأسیس حکومت اسلامی توسط پیامبر اکرم (ص) حمایت می کردند. هنوز بقیه شهر‌ها مسلمان نشده بودند که پیامبر اکرم (ص) داعیه‌ی تأسیس حکومت اسلامی را حتی برای امیران و حاکمان آن نواحی ارسال فرمود.
بماند که در خود یثرب هم همه مسلمان نشده بودند.
در مورد حکومت امام علی علیه السلام که وضعیت واضح‌تر است. سرزمین گسترده‌ی اسلامی کجا و معدود افرادی که در مدینه از به حکومت رساندن امیرالمؤمنین علی علیه السلام حمایت کردند کجا؟! بماند که در خود مدینه نیز هیچ معلوم نیست اکثریت مردم از به حکومت رساندن حضرت حمایت کرده باشند. به‌هر‌حال قطعاً کسی نمی‌تواند مدعی شود در تأسیس حکومت ایشان، اکثریت مردم حمایت می‌کردند. بلکه حد کفاف مطرح بوده است.
در فرمایشات نورانی ائمه نیز سخنی از اکثریت مردم مطرح نیست. بلکه همان حد کفاف مطرح است. به طور مثال امام صادق علیه السلام با اشاره به آن اصطبل فرمودند به همین تعداد یاری کننده داشتیم، بر علیه حکومت طاغوت قیام می کردیم. که راوی می‌گوید شمردم ۴۰ رأس بیشتر نبود. البته اشکال نشود که این برای قیام امر به معروف و نهی از منکر است. چون طبعاً همان هم مقدمه برای حکومت می شود.
یا امام باقر علیه السلام فرمودند اگر امام به اندازه اصحاب بدر (۳۱۳ نفر) یاور داشته باشد، بر او لازم می‌شود قیام کند.
پس در موضوع اول یعنی «نقش مردم در تأسیس حکومت اسلامی» چه برای ولی معصوم و چه برای ولی فقیه باید گفت:
اولاً نقش مقبولیت مردمی، مشروعیت زا نیست و مشروعیت به نصب الهی است. چه مردم بخواهند و چه نخواهند.
ثانیاً در تحقق خارجی و تأسیس ظاهری حکومت اسلامی نیز نه «همه مردم» و نه «اکثریت مردم» مطرح نبوده، بلکه «حد کفاف از مردم» مطرح بوده است.
🌹🌹🌹
اما در رابطه با بحث دوم (نقش مردم در تداوم حکومت اسلامی) مستندات
#پرسش_شبهه
#اصلاحیه
⁉️نقش مردم در تشکیل و تداوم حکومت اسلامی چیست؟ آیا این حکومت با از دست دادن آراء اکتریت، از مشروعیت ساقط شده و حاکم باید آنرا واگذار کند؟!
✅ پاسخ استاد چرمچیان (دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران)
◀️دو موضوعی که از خَلط های ایدئولوژیکِ مستند به تاریخ و کلام اسلامی است و تفکیک آن دو ضروری به نظر می رسد، بحث «نقش مردم در تأسیس حکومت اسلامی» و «نقش مردم در تداوم حکومت اسلامی» است.
در موضوع اول، یعنی «نقش مردم در تأسیس حکومت اسلامی» زیاد کار شده و علما و فقها و متکلمین نکات مهمی را مطرح کرده اند که چکیده و نتیجه آن‌ها این است:
مشروعیت ولی معصوم و ولی فقیه به نصب الهی است و مردم تأثیری در اصل این مشروعیت ندارند. اما در بروز و ظهور و تحقق خارجی آن، دأب(روش) اسلام همراهی مردم است. سنت پیامبر اکرم و امیرالمؤمنین علی و معصومین علیهم صلوات الله همین بوده و تا مردم حمایت و همراهی نمی کردند، اقدام به تأسیس حکومت اسلامی نفرمودند.
ترديدی نيست كه تا مردم به صحنه نيايند و با امام و ولی امر بيعت و اعلام وفاداری نكنند، حكومت و رهبری او، تحقق خارجی نخواهد يافت. بر اين اساس است كه امير مؤمنان علی(ع) "حضور الحاضر و قيامُ الحجة بوجود الناصر"
را از زمينه‌های پذيرش حكومت خود اعلام می كند.
معنای اين سخن، اين است كه وقتی مردم كنار بنشينند و از امام حق حمايت نكنند، گرچه مشروعيتش باقی است، اما تكليف در جهت حضور در صحنه ندارد. به همين دليل، امير مؤمنان علي(ع) پس از چند ماه تلاش، برای به دست گرفتن خلافت، كنار نشست، چرا كه ديد ياران، وفادار و همراه نيستند.
چنانکه حضرت می‌فرمایند:
فنظرتُ فإذا ليس لي معين إلّا أهل بيتي فَضَنِنْتُ بهم عن الموت و أغْضَيْتُ علي القَذي و شربْتُ علي الشَجي و صَبَرْتُ علي أخذ الكَظْم ِو علي أمَّرَ من طعمِ العَلْقَمِ.
به هر جا نگريستم، برای خود ياوری جز اهل بيتم، نيافتم، لذا نخواستم كه آنان، به كام مرگ روند. ناچار خار ِغم در ديده شكسته، نفس در سينه و گلو بسته، از حقِّ خود چشم پوشيدم و شربت ِتلخ شكيبايی نوشيدم.
نهج‌البلاغه، خطبه‌ی سوم
اما آنچه کمتر در همین موضوع اول مورد بررسی قرار گرفته، آن است که منظور از «مردم» در این بحث، چیست؟ آیا همه‌ی مردم باید حمایت کنند؟ یا اکثریت مردم؟ یا عده‌ای که به حد کفاف برسند؟
طبعاً نظر اول (حمایت همه مردم) اگر نگوییم غیر ممکن، حد اقل باید بگوییم در طول تاریخ سابقه نداشته و همه‌ی انبیاء و اولیای الهی و حتی طواغیت مخالفینی داشته و دارند. حتی طبق اخبار، حکومت عدل مهدوی (عج) نیز مخالفین زیادی خواهد داشت.
کلام، بیشتر بین نظر دوم (اکثریت) و نظر سوم (عده‌ای که به حد کفاف برسند) است.
نگاهی به کلام و سیره‌ی پیامبر اکرم و امامان (صلوات الله علیهم اجمعین) گویای این است که حمایت اکثریت مردم در تأسیس حکومت مطرح نبوده و همان «حد کفاف» مطرح بوده است. در تأسیس حکومت اسلامی توسط پیامبر اکرم (ص) فقط تعدادی از مسلمانان مدینه که طی یک سال قبل با تبلیغات نماینده پیامبر اکرم (ص) مسلمان شده بودند، از تأسیس حکومت اسلامی توسط پیامبر اکرم (ص) حمایت می کردند. هنوز بقیه شهر‌ها مسلمان نشده بودند که پیامبر اکرم (ص) داعیه‌ی تأسیس حکومت اسلامی را حتی برای امیران و حاکمان آن نواحی ارسال فرمود.
بماند که در خود یثرب هم همه مسلمان نشده بودند.
در مورد حکومت امام علی علیه السلام که وضعیت واضح‌تر است. سرزمین گسترده‌ی اسلامی کجا و معدود افرادی که در مدینه از به حکومت رساندن امیرالمؤمنین علی علیه السلام حمایت کردند کجا؟! بماند که در خود مدینه نیز هیچ معلوم نیست اکثریت مردم از به حکومت رساندن حضرت حمایت کرده باشند. به‌هر‌حال قطعاً کسی نمی‌تواند مدعی شود در تأسیس حکومت ایشان، اکثریت مردم حمایت می‌کردند. بلکه حد کفاف مطرح بوده است.
در فرمایشات نورانی ائمه نیز سخنی از اکثریت مردم مطرح نیست. بلکه همان حد کفاف مطرح است. به طور مثال امام صادق علیه السلام با اشاره به آن اصطبل فرمودند به همین تعداد یاری کننده داشتیم، بر علیه حکومت طاغوت قیام می کردیم. که راوی می‌گوید شمردم ۴۰ رأس بیشتر نبود. البته اشکال نشود که این برای قیام امر به معروف و نهی از منکر است. چون طبعاً همان هم مقدمه برای حکومت می شود.
یا امام باقر علیه السلام فرمودند اگر امام به اندازه اصحاب بدر (۳۱۳ نفر) یاور داشته باشد، بر او لازم می‌شود قیام کند.
پس در موضوع اول یعنی «نقش مردم در تأسیس حکومت اسلامی» چه برای ولی معصوم و چه برای ولی فقیه باید گفت:
اولاً نقش مقبولیت مردمی، مشروعیت زا نیست و مشروعیت به نصب الهی است. چه مردم بخواهند و چه نخواهند.
ثانیاً در تحقق خارجی و تأسیس ظاهری حکومت اسلامی نیز نه «همه مردم» و نه «اکثریت مردم» مطرح نبوده، بلکه «حد کفاف از مردم» مطرح بوده است.
🌹🌹🌹
اما در رابطه با بحث دوم (نقش مردم در تداوم حکومت ا