🔰مباحثه آخوند خراسانی با سید یزدی ♨️یکی از اخوان مرعشی از قول آمیر سیدعلی یثربی -از شاگردان برجسته‌ی آقا ضیاء عراقی- و ایشان ظاهراً از قول آقا ضیاء عراقی نقل کردند: آخوند خراسانی و سید صاحب عروه، زمانی هر دو درس اصول می‌گفته‌اند و بحثشان نیز پیرامون مقدمه‌ی واجب بود. آخوند، #ذات_مقدمه را واجب می شمرد و سید #مقدمه‌_موصله را. ✳️فرزندان حاج آقا محسن عراقی (حاج آقا مصطفی و برادرش) در درس آخوند و سید حضور می یافتند و بحث را تعقیب می کردند. زمانی که به درس آخوند می رفتند، ایشان برای اثبات نظریه‌ی خودش أدلّه و براهینی قوی اقامه می کرد؛ چندان که آن دو قانع گردیدند و هوادار نظریه‌ی آقای آخوند شدند، أما بعد که به درس مرحوم سید رفتند، مرحوم سید بر نظریات مخالف خویش در باب مقدمه‌ی واجب (و از جمله مبانی نظر آخوند) نُقوض و ایرادات مختلفی را وارد ساخت و اینان دیدند که اشکالات سید ظاهراً وارد و بی جواب است و نظریه‌ی مرحوم آخوند قابل دفاع نیست مع الوصف زمانی هم که اشکالات یاد شده، با آخوند در میان نهاده می شد، ایشان آنها را پاسخ می گفت و به همین گونه، سید نیز متقابلاً با وارد ساختن نقوض تازه، از نظریه‌ی خود دفاع می کرد… و فرزندان حاج آقا محسن عراقی درمانده بودند که کدام نظریه را برگزینند. 🔸آخرالأمر گفتند این طور نمی شود! خوب است هر دو استاد را در مجلسی واحد جمع کنیم تا حضوراً در این مسأله با هم بحث کنند و معلوم شود که حق با کیست؟ 🔹مجلسی تشکیل دادند و از هر دو دعوت کردند. پس از تشکیل مجلس و حضور آخوند و سید در آن، گفتند که: شما دو بزرگوار، هر دو اصول می گویید و بحثتان نیز درباره‌ی وجوب مقدمه است، منتها شما (خطاب به آخوند) ذات مقدمه را واجب می دانید و شما (خطاب به سیّد) قائل به مقدمه‌ی موصله هستید. امروز می خواهیم ببینیم کدام نظریه درست است و غرض از دعوت شما آقایان نیز روشن شدن همین أمر است. 🔸سیّد رو به آخوند کرد و خطاب به ایشان گفت: شما در باب مقدّمه، غیر از حرفهای آقای کلانتر (میرزا ابوالقاسم، مقرّر معروف درس شیخ انصاری) مطلبی اضافه دارید؟ آخوند می گوید: خیر، همان حرفهاست. ما ذات مقدمه را مطلقاً واجب می دانیم. مرحوم سید نقضی بر نظریه‌ی وی وارد کرد و گفت: اگر کسی در آب غرق شد و طریق رسیدن به او و نجات وی، منحصر در عبور از خانه‌ی زید باشد، شما می فرمایید اگر کسی نه به قصد نجات غریق، به آن خانه برود، باید نمازش بدون رضای صاحب‌خانه درست باشد؛ چون خانه‌ی مزبور حسب فرض، طریق منحصر برای نجات غریق است و ورود به آن خانه –از باب مقدمه- واجب است و نمی تواند حرام باشد، لذا نماز کسی هم که بدون قصد نجات وارد آن خانه شده، باید صحیح باشد. آیا شما ملتزم به صحت نماز چنین کسی هستید؟ با قول به وجوب ذات مقدمه ناگزیر باید ملتزم به چنین چیزی بشوید؛ در حالی که درست نیست. 🔹مرحوم آخوند برای یافتن پاسخ این اشکال، عمیقاً به فکر فرو می رود؛ چندان که از مجلس و اوضاع و احوال آن غافل می گردد. سکوت و تفکّر آخوند مدّت نسبتاً زیادی –ظاهراً حدود یک ساعت و نیم- به طول می‌انجامد و آسید محمد کاظم یزدی پس از گذشت نیم ساعت، وقتی می بیند از پاسخ خبری نیست، برخاست و مجلس را ترک کرد. چندی بعد آخوند سربرداشت و گفت: «جواب را پیدا کردم!» و سراغ سید را می گیرد. 🔸آشیخ علی شاهرودی –از شاگردان آخوند که به درس سید نیز رفته بود است- می گوید: خوب شد سید رفت، و الّا اگر مانده بود، به مجرّد شنیدن پاسخ شما، چند نقض دیگر به شما وارد می کرد که شما باید برای یافتن پاسخ آنها ساعتها فکر می کردید! 🔹حاج آقا رضا صدر از قول مرحوم آقای آسید احمد خوانساری نقل کرد که سید اشکال خویش را با این مثال مطرح ساخته بود: چنانچه مالک زمینی به شخص دیگر بگوید: من اجازه می دهم از این زمین که مال من است و رفتن تو در آن جنبه‌ی تصرّف عدوانی در ملک غیر دارد، عبور کنی، به شرط این که پس از عبور از زمین وضو بگیری و بدون وضو گرفتن راضی نیستم داخل زمین من بشوی. آیا چنین ترخیص مشروطی، عقلاً اشکالی دارد که شارع، آن را معتبر شمارد؟ 📚جرعه ای از دریا ، ج ۲ ، ص۴۴۹ 🆔@masire_feghahat