آسیای مرکزی به دلیل موقعیت استراتژیک خود در میانه خشکی اوراسیا به سرعت به میدان رقابت قدرت های بزرگ تبدیل شده است. C5 به طور جمعی "کریدور میانی" را کنترل می کنند، یک مسیر ترانزیتی که چین را به اروپا متصل می کند و ایران و روسیه را با ترانزیت کالا از شرق آسیا از طریق دریای خزر دور می زند. اگر این مسیر تجاری به طور کامل محقق شود، ایران و روسیه را از تجارت زمینی بین اروپا و خاور دور خارج می کند و ضربه‌ای حیرت‌آور به اقتصاد روسیه وارد کرده و منافع روسیه و چین را از هم جدا می کند. این یک رقص دیپلماتیک ظریف در منطقه ایجاد کرده است که بازیگران محلی و بین المللی - از جمله کشورهای شورای همکاری خلیج فارس - به شدت از آن آگاه هستند. ⬅️ تحرکات شورای همکاری خلیج فارس در کنار چین و ایالات متحده که برای نفوذ و تماس های اقتصادی در سراسر اوراسیا با یکدیگر رقابت می کنند، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) نیز علاقه زیادی به تقویت توسعه منطقه نشان داده‌اند. آرمان شاکالیف وزیر تجارت قزاقستان، اخیرا بر تعهد کشورش برای تقویت تجارت دوجانبه با امارات متحده عربی، با تمرکز بر کشاورزی و تلاش برای رسیدن به یک میلیارد دلار در تجارت دوجانبه سالانه تاکید کرد. عربستان سعودی نیز متعهد به انجام سرمایه گذاری های قابل توجه در این کشور با هدف بهبود زیرساخت های تجاری خود شده است. قزاقستان به طور فعال ابتکارات زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) را برای تسهیل این رشد دنبال می کند. این کشور تلاش کرده است تا خود را در جایگاه یک مرکز حمل و نقل و لجستیک حیاتی، ایجاد کننده مسیرهای تجاری جدید و همکاری با شرکت های لجستیکی، قرار دهد. قزاقستان همچنین خود را متعهد به رسیدگی به کمبودهای جهانی غذا از طریق پروژه های کشاورزی و صنعتی کرده و در عین حال بر شفافیت و کارایی در فرآیندهای تجاری و سرمایه گذاری تاکید دارد. عربستان سعودی همچنین 14 میلیارد دلار قرارداد جدید با ازبکستان در سال 2022 امضا کرده است. قزاقستان نشان داده است که مایل است صادرات خود به خلیج فارس را برای جذب تجارت و سرمایه گذاری بیشتر گسترش دهد. برنامه‌های سرمایه‌گذاری شورای همکاری خلیج فارس طیف وسیعی از صنایع از جمله کشاورزی، انرژی و آموزش را پوشش می دهد که عمق همکاری بین دو حوزه را نشان می دهد. شرکت دولتی عربستان سعودی ACWA Power متعهد شده است 13.5 میلیارد دلار در پروژه های انرژی پاک در قزاقستان و ازبکستان اختصاص دهد. این سرمایه گذاری ها با الگوی بزرگ تری از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و آسیای مرکزی که تلاش می کنند تجارت، حمل و نقل و چشم اندازهای مرتبط با انرژی را از طریق تعامل سیاسی و اقتصادی تقویت کنند، مطابقت دارد. از آنجایی که منطقه آسیای مرکزی نقشی کلیدی در کاهش تغییرات آب و هوایی ایفا خواهد کرد و منطقه خلیج فارس به طور منحصر به فردی آسیب پذیر است، سرمایه گذاری های شورای همکاری خلیج فارس در صنایع انرژی های تجدیدپذیر قزاقستان و ازبکستان نشان دهنده تعهد مشترک برای کاهش تغییرات آب و هوایی و پیشبرد پایداری در سراسر جهان است. #آسیای_مرکزی #شورای_همکاری_خلیج_فارس #کریدور_میانی #قزاقستان کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 دینداری و رادیکالیسم در آسیای مرکزی(۱) ⬅️ آینور ناگااوا تحلیلگر و نویسنده سیاسی در یک مقاله، دینداری و رادیکالیسم در منطقه آسیای مرکزی را بررسی کرده است که در ادامه ذکر خواهد شد: 👇👇ادامه

اخیراً رویدادها و سخنان مرتبط با دین به شدت در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی آسیای مرکزی مورد بحث قرار گرفته است. بحث در مورد بسته شدن برخی از مساجد در قرقیزستان، بحث‌های داغ بر سر داشتن حجاب و یا حرام اعلام کردن ساز ملی قزاق ها. علاوه بر این، مطرح شدن درخواست‌هایی برای اعلام جهاد علیه اسرائیل در پس‌زمینه وضعیت فلسطین. ⬅️ اسلام و سنت نیاکان در جوامع آسیای مرکزی جمعیت بومی قزاقستان و آسیای مرکزی همچون یک مجموعه، پیرو اسلام سنتی هستند و به طرز ماهرانه‌ای با سنت‌های ملی در هم آمیخته شده است. اما در تصویر و تعبیر کنونی (غرب از) اسلام، سعی می شود بین سنت ها و دین شکاف ایجاد شود و دین را که از قدیم الایام عامل تحکیم دولت و جامعه بوده است در وضعیت بدی قرار دهد. بنابراین با تخریب اصل معنوی، سعی می شود عناصری بیگانه و غیر مشخصه ذهنیت شرقی معرفی شوند. مرز باریک و شکننده ای بین دینداری و رادیکالیزه شدن وجود دارد. ⬅️ از بی خدایی تا رادیکالیسم رادیکال‌سازی به‌عنوان تهدیدی برای وحدت ملی، به‌عنوان چالشی برای پیوندهای اجتماعی قوی در میان دولت‌های جوان وجود دارد. نتیجه مطالعات ارزشی انجام شده توسط جامعه شناسان در قزاقستان حاکی از غلبه ارزش های سکولار بر ارزش های دینی است که در این زمینه شکاف و عدم تعادل وجود دارد. پوشاندن مردان و پوشاندن زنان با عبایی که از سنن ساکنان بومی کشورهای آسیای میانه نیست، و همچنین تقسیم مساجد بین جماعت یا فعالیت آنها بدون ثبت نام، هم‌سطح کردن نقش سازمان های دولتی، همه اینها به نظر می رسد به چالش کشیدن دولت که به نوبه خود موظف است منافع همه شهروندان را در نظر بگیرد، می باشد. ⬅️ مشکل ایدئولوژی نیست به گفته کارشناسان علوم الهیات، موضوع رادیکالیزه شدن در جامعه تا حد زیادی اغراق آمیز و به طور مصنوعی تشدید شده است. یعنی باید دین را به درستی و با ظرافت از آنها تفکیک کرد و جنبش های رادیکالیزه و مخرب را تهدیدی برای امنیت ملی دانست. برای کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق، با در نظر گرفتن گذشته الحادی و چندین نسلی که در این محیط رشد کرده اند، یک سیاست دولتی خردمندانه در حوزه دینی ضروری است که اصول دین را آموزش دهد، در مورد ما، "اسلام سنتی". از این طریق می توان از تقویت جریان های مخربی که منجر به تفرقه و انحطاط جامعه می شود جلوگیری کرد. دانش شهروندان در زمینه دین نقش اساسی دارد و وقتی انسان اصول آن را بداند، فریب دادن او دشوار است. بر اساس گزارشات، تعداد افرادی که از آسیای مرکزی برای جنگ در سوریه و عراق حضور داشتند، 2 تا 4 هزار نفر ذکر شده است. بسیاری از آنها بازگردانده شدند، محکوم شدند و بازپروری شدند، اما مشکل رادیکالیزه شدن باقی ماند. #آسیای_مرکزی #اسلام کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 دینداری و رادیکالیسم در آسیای مرکزی(2) ⬅️ دلایل رادیکالیزه شدن در اینجا به نظر می رسد مبارزه با علل به جای معلول، نقش زیادی دارد. همانطور که از رویه مشهود است، گاهی اوقات دلایل به دور از اعتقادات است و اغلب با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و غیره همراه است. برای مثال، مشکل بیکاری بیشتر جوانان را به سمت جوامعی سوق می دهد که بر حوزه های خاصی از کسب و کار تمرکز دارند. مثلا فروش گوشی و تعمیر آن، حمل و نقل کالا و بسته، بازار، مغازه های کوچک و ... . 👇👇ادامه

از جمله این عوامل، مشکلات اقتصادی جوانان در جوامع آسیای مرکزی است که موجب می شود به این سمت ها کشیده شوند؛ بعضی به اعتياد کشیده شده‌اند، برخی نیز برای حل مشکلات خود جذب بعضی قشرهای خاص گشته‌اند. عدالت یا بهتر است بگوییم فقدان آن، عامل مهم رادیکالیسم است. بازگرداندن اعتماد شهروندان به دادگاه ها، سازمان های دولتی و غیره. یک اولویت است. نفوذ خارجی نیز نقش مهمی ایفا می کند. نمایندگان کشورهای اسلامی با مذاهب مختلف، از دین برای تقویت نفوذ خود در منطقه استفاده می کنند؛ همچون عربستان. مشکل نفوذ آموزش های دینی خارجی نیز بسیار مورد بحث قرار گرفت و منجر به تعطیلی این برنامه ها شد. موج حملات تروریستی که شهرهای بزرگ قزاقستان را درنوردید نیز تحت تأثیر مستقیم آموزگاران خارجی بود. عامل دیگر، فقدان آموزش‌های دینی است که موجب می شود اولا دین حقیقی شناخته نشود، و دوم اینکه جوانان برای یافتن پاسخ سوالات خود، به منابع و مراجع رادیکالی رو بیاورند که در شبکه‌های اجتماعی و ماهواره جولان می دهد. در پایان لازم به ذکر است که اسلام از قدیم الایام نقش تحکیم کننده‌ای در دولت و جامعه داشته است. امروزه کشورهای آسیای مرکزی کشورهای سکولار و در عین حال بخشی از جهان اسلام هستند و در بسیاری از سازمان ها مانند سازمان همکاری اسلامی مشارکت دارند. یک رویکرد متوازن نسبت به اسلام در این کشورها لازم است، با در نظر گرفتن دلایل غیر ایدئولوژیک فوق، دولت ها نباید باعث رادیکال شدن در جامعه شوند. آینور ناگااوا تحلیلگر و نویسنده سیاسی کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 چرا ایالات متحده شهروندان ازبکستان را آموزش می‌دهد؟ ⬅️ اکنون چندین دهه است که ایالات‌متحده فعالانه در تلاش است تا منطقه آسیای مرکزی را از نفوذ روسیه خارج کند. اخیرا واشنگتن پیشرفت قابل توجهی در توسعه همکاری با کشورهای آسیای مرکزی داشته، بویژه توجه زیادی به ازبکستان شده است، جایی که مانند نمونه قزاقستان، ایالات متحده قصد دارد اصلاحات خود را در زمینه آموزش اجرا کند. اکثر مؤسسات آموزشی در ازبکستان هنوز مطابق با استانداردهای شوروی فعالیت می کنند. 👇👇ادامه

📄 بدیهی است که ایالات متحده کارهای مقدماتی زیادی انجام داده است. دولت آمریکا و وزارت آموزش عمومی ازبکستان یک یادداشت تفاهم همکاری در اصلاح نظام آموزشی ازبکستان امضاء کرده‌اند و واشنگتن بیش از 15 میلیون دلار را برای آموزش کارکنان رسانه‌های مستقل در آسیای مرکزی اختصاص داده است. 📄 آمریکا بر این باور است که کیفیت و در دسترس بودن محتوای اطلاعاتی در آسیای مرکزی خصوصا در ازبکستان، در سطح غیرقابل‌قبولی پایین است؛ غالب برنامه‌های خبری و سرگرمی مردم این منطقه از روسیه پخش می شود. کارشناسان USAID می گویند که این به رژیم‌های اقتدارگرا اجازه می دهد تا کنترل بر اطلاعات را حفظ کنند که این مانع اصلاحات دموکراتیک می شود و همچنین ارزش های جهانی مانند آزادی بیان، آزادی رسانه ها و شفافیت را تضعیف می کند. 📄 واضح است که این وضعیت برای آمریکا مناسب نیست و آنها تصمیم گرفتند بودجه‌ای را برای آموزش ویژه شهروندان آسیای مرکزی و افزایش سواد رسانه‌ای جمعیت محلی اختصاص دهند. 📄 حدس زدن این امر دشوار نیست که ایالات متحده قصد دارد از طریق آموزش ایدئولوژیک به حامیان خود و در نهایت برای ارتقای منافع آمریکا در منطقه عمل کند. 📄 در آسیای مرکزی تصادفی نبود که ازبکستان توسط ایالات متحده به عنوان یک شریک استراتژیک انتخاب شد، زیرا این کشور مرکز آسیای مرکزی است و با همه کشورهای منطقه از جمله افغانستان هم مرز است. علاوه بر این، اکنون ازبکستان عضو CSTO نیست و در صورت هر گونه تهدیدی باید به تنهایی حمله را دفع کند. #آسیای_مرکزی #ازبکستان #ایالات_متحده_آمریکا #USAID #آموزش #نفوذ کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

چه کردی که از نام و مزار و زائر تو هم می‌ترسند... ⚫️ شهادت مظلومانه زائران حاج قاسم سلیمانی در پی حادثه تروریستی گلزارشهدای کرمان، تسلیت باد. کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 بیانیه جنبش "وطندار" تاجیکستان در پی حادثه تروریستی کرمان ⬅️ داداجان عطاالله روزنامه‌نگار، سیاستمدار و رهبر جنبش "وطندار" تاجیکستان، در پی حادثه تروریستی کرمان، بیانیه این جنبش را در صفحه فیس‌بوک خود منتشر نمود که به شرح ذیل است: 👇👇ادامه

بیش از صد کُشته و زیاده از دوصد زخمی در یک روز زمستانی کار دست کیست؟ سالهاست، که امریکا و اسرائیل، ایران را تهدید می‌کنند. مخصوصاً، بعد جنگ با فلسطین. دو شیطان، یکی کوچک و دیگری کلان آرزو می‌کنند که در خریطه جهان ایران نباشد. اگر باشد، هم ایرانی باشد که از واشنگتن یا تل‌آویو اداره شود. مثل اکثر کشورهای خاور میانه. اگر ایران نباشد، دنیا انگشتری بی نگین است. اگر دنیا روشن است، این روشنی از نور و فروغ و چراغ ایران است! بسی کسان و ناکسان در دنیا هستند، که با حسادت به آزادگان و فرزانگان این مملکت می‌نگرند. هیچ کشوری در دنیا نیست، که مثل ایران بدخواه داشته باشد. ترور امروزه در کرمان حمله شغالان به قرارگاه شیران است. سخن گفتن در مورد این حمله وحشیانه سخت مشکل است. آنهایی که به این جنایت دست زدند، باید بدانند، که ایران را هیچ گاه نمی‌توانند، به زانو بنشانند. ایران تنها به خدا سجده می‌کند. ایرانی، که قریب نیم سده است که نصف دنیا تحریمش کردند، ولی ایران یک قدم به عقب برنگشت. ایران، کوهی‌ست که از سنگ‌پرتایی بدخواهان ابرویش خم نخورد. این کوه عظیم همیشه پابرجاست. این کوه بلند ناموس نام دارد. این کوه بلند عزّت نام دارد. این کوه بلند را هیچ ابرقدرتی نمی‌تواند فتح بنماید. در تمام دنیا بلندترین قلّه‌ای که هست و می‌نماید، ایران نام دارد. مکان شهیدان جنّت باد! به عزاداران کرمان تسلیت می‌گوییم. با ملّت عزیز ایران غم‌شریکیم. تاجیکستان با شماست! پاینده باد ایران! دشمنانت خار و ذلیل گردند و سنگهایی، که به تو می‌اندازند، سنگ قبرشان باد! خدا یارت، ایران تنها! داداجان عطاالله‌یف، راهبر جنبش مردمی «وطندار» برلین 04. 01. 2024 #ایران #تاجیکستان #کرمان #حاج_قاسم_سلیمانی کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 بریتانیا وارد بازی بزرگ جدید می شود اولین اجلاس سران بریتانیا و آسیای مرکزی در سال ۲۰۲۴ برگزار خواهد شد 👇👇ادامه

⬅️ آسیای مرکزی به یکی از مهم‌ترین مناطق جهان تبدیل شده است و شاهد رقابت ژئوپلیتیکی بین بازیگران کلیدی هستیم. در این میان روسیه و کشورهای آسیای مرکزی با روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چند صد‌ساله به هم پیوند خورده‌اند و روسیه در این رقابت چند قدم جلوتر از رقبا است. از طرفی نیز بخش مهمی از تحرکات کشورهای غربی در آسیای مرکزی به دنبال تضعیف نفوذ روسیه است و حول این محور می چرخد. 📄 پس از ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، کره جنوبی، ژاپن، هند و چین، بریتانیا نیز تصمیم به اصلاح سیاست خود در اين منطقه گرفت و قصد دارد در سال جاری نشستی را با آسیای مرکزی در سطح سران C5+1 برگزار کند. به همین منظور، کمیته روابط خارجی پارلمان بریتانیا گزارشی تحت عنوان «کشورها در چهارراه: دخالت بریتانیا در آسیای مرکزی» تهیه و منتشر کرد که وضعیت سیاسی داخلی در قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان را مشخص می کند. فقدان استراتژی خود بریتانیا در منطقه را تجزیه و تحلیل می کند و توصیه های عملی برای تغییر موثر وضعیت به دولت ارائه داده است. به عبارت دیگر، بریتانیا در حال آماده شدن برای جهش سیاست خارجی خود به سمت آسیای مرکزی است. این گزارش هشت فصلی استدلال می‌کند که "نه تنها مشارکت بیشتر با آسیای مرکزی می‌تواند به طور بالقوه برای دو طرف سودمند باشد، بلکه باید به عنوان یک ضرورت ژئوپلیتیک به آن دیده شود." 📄 نویسندگان این گزارش توصیه می کنند از طریق «تعامل دیپلماتیک مداوم در سطح بالا» از نفوذ فزاینده روسیه و چین در منطقه جلوگیری شود. در نشستی در قالب C5+1 بین سران کشورهای آسیای مرکزی و نخست وزیر انگلیس، مسائل مربوط به گسترش تعاملات اقتصادی و تعمیق سرمایه‌گذاری‌ها مطرح شود و به‌ عبارتی طرح کلان غرب برای رفع نیازهای منطقه و حذف روسیه، با بریتانیا ادامه یابد. تحریم ها به احتمال زیاد مورد بحث قرار خواهد گرفت. کارشناسان معتقدند نخست‌وزیر بریتانیا در نشست مذکور، غیر مستقیم به مسئله روابط این منطقه با روسیه اشاره خواهد کرد و و در مقابل وعده‌های کلانی خواهد داد. #آسیای_مرکزی #غرب #بازی_بزرگ_جدید #روسیه #چین کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

📰 ملاقات معاون وزیرخارجه ازبکستان و سفیر آمریکا ⬅️ ۴ ژانویه، مظفر مدرحیم‌اف معاون وزیر امور خارجه ازبکستان با جاناتان هنیک سفير ایالات متحده آمریکا در این کشور به گفتگو نشست. 📄 در این دیدار، تشدید گفتگوهای سیاسی و افزایش همکاری‌های تجاری، اقتصادی و سرمایه گذاری و همچنین برنامه و جنبه‌های سازمانی رویدادهای مشترک برنامه‌ریزی شده برای سال 2024 مورد بحث و بررسی قرار گرفت. 📄 طرفین همچنین حول چشم‌انداز تقویت روابط ازبکستان و آمریکا در چارچوب توافقات حاصل شده به بحث و گفتگو پرداختند. کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‌📰 اطلاعیۀ وزارت اطلاعات دربارۀ حادثۀ تروریستی کرمان ⬅️ به گزارش ماوراءالنهر و به نقل از ایرنا، روابط عمومی وزارت اطلاعات از جزئیات حادثه تروریستی کرمان پرده برداشت. به نقل از روابط عمومی وزارت اطلاعات، از دو تروریست معدوم انتحاری، یک نفر ملیت تاجیکستانی داشته و هویت تروریست دوم هنوز به صورت قطعی احراز نشده است. با شناسایی عوامل و انتقال تروریست‌ها به داخل کشور، اولین عملیات دستگیری عوامل مذکور در غروب روز حادثه انجام شده است. در بامداد روز پنج‌شنبه ۱۴ دی اقامتگاه مورد استفادۀ دو تروریست معدوم در حومۀ شهر کرمان شناسایی و نیز ۲ عنصر پشتیبانی و تأمین کنندۀ اقامتگاه مذکور، شناسایی و بازداشت شدند. در ادامۀ عملیات، ۹ نفر از شبکۀ پشتیبانی تیم تروریستی و مرتبطان آن در ۶ استان کشور شناسایی و بازداشت شدند. قطعاً این عملیات تا بازداشت آخرین فردی که به هر شکل و به هر اندازه در پشتیبانی از جنایتکاران مورد نظر دخالت داشته‌ است، استمرار خواهد یافت. کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 وجود عوامل تاجیک در حادثه تروریستی کرمان، از سوی وب‌سایت نزدیک به طالبان پیش‌بینی شده بود ⬅️ وب‌سایت المرصاد نزدیک به اداره استخبارات طالبان و رویکردی ضدداعش دارد. المرصاد پیش از اطلاعیه وزارت اطلاعات ایران، در یک گزارش با تکیه بر منابع خود ادعا کرده بود که احتمالا داعش در حادثه تروریستی کرمان از عوامل تاجیک استفاده کرده است. 📄 المرصاد در گزارش خود تأکید می کند که تاجیکستان تبدیل به یک مرکز جذب نیرو برای داعش شده و استفاده داعش از نیروهای تاجیک افزایش یافته است. همچنین در اقدامات تروریستی اخیر داعش در خاک افغانستان نیز از نیروهای تاجیک استفاده شده است. در این گزارش همچنین ادعا می شود که کمیته امنیت تاجیکستان با برخی عوامل داعش خراسان ارتباط دارد و برای کاهش فشارها به دولت تاجیکستان، خواستار پنهان کردن هویت نیروهای تاجیک داعش است. ✍️ به اعتقاد کارشناسان، فضای بسته دینی در تاجیکستان و اقدامات ضداسلامی دولت این کشور از مهمترین عوامل گرایش جوانان تاجیک به گروه‌های تروریستی است و اسلامگرایان تاجیکستان چه رادیکال و چه معتدلینشان، از اقدامات ضداسلامی دولت به ستوه رسیده‌اند. توجه به این مسئله این سوال را نیز مطرح می کند؛ باوجود اینکه شاهد افزایش حضور نیروهای تاجیک در اقدامات تروریستی داعش هستیم، چرا داعش خراسان تاکنون هیچگونه حساسیتی به تاجیکستان نشان نداده و خود تاجیکستان مصون از تهدیدات این گروه تروریستی است؟ #کرمان #داعش #حادثه_تروریستی #تاجیکستان کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

📰 مصاحبه اختصاصی ماوراء‌النهر با دکتر بهرام زاهدی کارشناس جهان اسلام و آسیای مرکزی ⬅️ موضوع: انگیزه و چرایی بکارگیری اتباع تاجیک توسط #داعش در عملیات های تروریستی اخیر #کرمان #حادثه_تروریستی #تاجیکستان #تاجیک #حاج_قاسم_سلیمانی #ایران کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 روندهای متداخل امنیتی جدید در آسیای مرکزی (1) یادداشت امید رحیمی کارشناس آسیای مرکزی برای مؤسسه مطالعات راهبردی شرق 👇👇ادامه

⬅️ مقدمه وضعیت امنیتی آسیای مرکزی در طول یک سال اخیر بسیار حساس بوده‌ است. طی این مدت مؤلفه‌ها و متغیرهای امنیتی جدیدی در منطقه ظهور کرده و یا بازیگران سنتی نوع و جهت بازیگری امنیتی خود را تغییر داده‌اند. این موضوع سبب شده تا روندهای متداخل جدیدی در ساختار امنیتی منطقه به‌وجود بیاید. البته این روندها از قبل وجود داشتند، اما در قالب تحرکات جدید بازتولید شده و یا با شدت بیشتری ظهور کرده‌اند. برونداد تداخل، تعارض و تعامل این روندها در سطوح مختلف دینامیسم امنیتی منطقه آسیای مرکزی را برمی‌سازد که منافع بازیگران مختلف نیز در چارچوب این دینامیسم امنیتی قابلیت تحقق خواهد داشت. از این حیث فهم و شناسایی این روندها در کنار برآورد جهت‌ها و بروندادهای آتی آنها می‌تواند کمک زیادی به ترسیم منافع راهبردی در آسیای مرکزی کرده و متضمن تحقق آنها در آینده باشد. ⬅️ روندهای متداخل در طول یک سال اخیر پنج روند متداخل در حوزه امنیتی در آسیای مرکزی به وجود آمده است که به اختصار به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود. بدیهی است که این روندها همگی مکمل و آلترناتیوهای دیگری داشته و دارند و در اینجا صرفاً به جهت وجوه تمایز و نقش‌های متفاوت از این روندها به‌عنوان روندهای اصلی یاد شده است. 1. ظهور بازیگران جدید در عرصه نظامی و دفاعی با قابلیت تغییر توازن: این روند به‌عنوان بخش مکمل روندی است که می‌توان آن‌ را «ظهور گرایش‌های جدید غیرروسی در حوزه تسلیحات در آسیای مرکزی» در نظر گرفت. واقعیت آن است که تا پیش از این روسیه و در برخی مواردِ محدود، چین، تأمین‌کنندگان اصلی تسلیحات و تجهیزات دفاعی کشورهای آسیای مرکزی بودند. بازیگران دیگر در صورت تأمین در حوزه‌های غیرراهبردی حضور داشتند. در واقع حضور بازیگران دیگر در عرصه‌ها و سطوحی صورت می‌گرفت که توازن منطقه‌ای به نفع روسیه و چین را بر هم نمی‌زد. از این حیث کشورهای آسیای مرکزی با هدف تأمین تسلیحات متنوع، پرکردن خلاءهای موجود، دریافت کمک‌های خارجی و تلاش برای بومی‌سازی برخی تجهیزات به سمت بازیگران دیگر می‌رفتند. تأمین برخی خودروهای زرهی، تجهیزات توپخانه‌ای، تجهیزات انفرادی، تجهیزات نظارت و پایش و جمع‌آوری اطلاعات میدان نبرد، قطعات یدکی خودروهای زرهی و ... جزو مهم‌ترین خریدهای نظامی کشورهای آسیای مرکزی تا پیش از این بود. با این حال، اکنون به نظر می‌رسد این حوزه‌ها با بازیگری ترکیه و ایران در حوزه پهپادی، ورود ناوهای جنگی جدید به دریای خزر، و یا پیشنهادهای اخیر فرانسه برای فروش جنگنده‌های رافائل و یا سامانه‌های پدافندی مستر گراند 400 در آستانۀ تغییر توازن قرار گرفته‌اند. در عین ‌حال برخی گمانه‌زنی‌ها مبنی بر واگذاری هواپیماها و هلیکوپترهایی که از افغانستان، به تاجیکستان و ازبکستان پناهنده شدند، به این دو کشور توسط آمریکا نیز وجود دارد که تحقق این امر، نقش بسزایی در نیروی هوایی این کشورها ایفا خواهد کرد. گفتنی است که تاجیکستان اخیراً در یک فرمان دولتی تمامی 18 فرودگاه مناطق مرزی را به وزارت دفاع واگذار کرد. #آسیای_مرکزی #تاجیکستان #قرقیزستان #قزاقستان #ازبکستان #ترکمنستان #امنیت #غرب #شرق کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

📰 توسعه همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری محور گفتگوی سران ترکمنستان و امارات ⬅️ در جریان سفر قربانقلی بردی محمداف رئیس شورای مردمی ترکمنستان به ابوظبی، سران دو کشور طیف گسترده‌ای از موضوعات مربوط به همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری را مورد بحث و بررسی قرار دادند. در این ملاقات، طرفین حول همکاری در زمینه‌های انرژی تجدیدپذیر، امنیت غذایی، توسعه زیرساخت‌ها و سایر صنایع مهم به گفتگو پرداختند. 📄 آنها از شرایط فعلی همکاری‌ها و توسعه روابط دوجانبه قدردانی کردند و بر تعهد خود برای گسترش همکاری در زمینه‌های مختلف تاکید نمودند. #آسیای_مرکزی #ترکمنستان #امارات #سرمایه‌_گذاری کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 روندهای متداخل امنیتی جدید در آسیای مرکزی (2) یادداشت امید رحیمی کارشناس آسیای مرکزی برای مؤسسه مطالعات راهبردی شرق 👇👇ادامه

2️⃣ کاهش نقش سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی و افزایش استقلال کشورها: روند دیگری که به‌وضوح در طول یک سال اخیر محسوس بوده است افزایش روندهای واگرایانه در سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی و در مقابل، تقویت توان دفاعی بومی کشورهای منطقه بوده است. یک عامل کلیدی این موضوع، درگیری مسکو در جنگ اوکراین و افزایش هزینه‌های تعامل نظامی و دفاعی با #روسیه است. این موضوع کشورهای #آسیای_مرکزی را به سمت تقویت توان نظامی داخلی و افزایش بودجه‌های دفاعی سوق داده است. در قرقیزستان برای اولین بار شاهد خرید تسلیحات از تأمین‌کنندگان خارجی بوده‌ایم و در قزاقستان نیز در سال جدید رشد 6 درصدی بودجه دفاعی و رسیدن آن به مرز 1.5 میلیارد دلار را شاهد بوده‌ایم. در حوزه رزمایش‌های نظامی نیز شاهد افزایش موارد مستقل و بروز تنش در رزمایش‌های سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی بوده‌ایم. رزمایش برادری فناناپذیر که سال گذشته بدون قرقیزستان و در یک روند برنامه‌ریزی نشده در تاجیکستان برگزار شده بود، در سال جاری به میزبانی قرقیزستان برگزار شد اما این بار ارمنستان در آن حضور نداشت. گمانه‌زنی‌ها در خصوص خروج قزاقستان از این سازمان به حدی زیاد شده است که وزارت دفاع این کشور دو مرحله آن را تکذیب کرده است. قرقیزستان اخیراً یکی از مهم‌ترین رزمایش‌های خود را در حوزه تاکتیکی با حضور یگان پهپادی تازه‌ تأسیس به صورت مستقل برگزار کرد و ترکمنستان نیز کماکان رزمایش‌هایی را بزرگ‌تر از گذشته برگزار می‌کند. توافق‌های این کشورها با ترکیه به‌عنوان یک عضو ناتو در عین اعتراض‌های تند مقام‌های روس، کماکان ادامه دارد. این موضوع سبب شده تا حتی با وجود تصویب 20 سند در نشست اخیر این سازمان در مینسک، عملاً نتوان امید زیادی برای روند رو به رشد آن داشت. مهم‌ترین دستاورد این سازمان در طول یک سال اخیر توافق با تاجیکستان و قرقیزستان برای تشکیل یک شبکه یکپارچه پدافندی بوده است. 3️⃣ تهدیدهای فزاینده از سمت #افغانستان: خروج نیروهای نظامی #آمریکا و ائتلاف بین‌المللی از افغانستان بدون اطلاعِ کشورهای آسیای مرکزی و البته بدون در نظر گرفتن نگرانی‌های این کشورها بود. در حالی که یک شراکت راهبردی مبتنی بر اتصال آسیای مرکزی و جنوبی بین کشورهای این منطقه و دولت افغانستان در حال شکل‌گیری بود، این خروج به فروپاشی دولت در افغانستان و به قدرت رسیدن #طالبان به‌عنوان یک بازیگر غیرقابل پیش‌بینی و با عدم‌قطعیت زیاد منجر شد. اکنون که بیش از دو سال از این وضعیت می‌گذرد دولت طالبان کماکان به‌عنوان یک دولت، به رسمیت شناخته نشده است و همین خود سدی بزرگ پیش‌روی کشورهای آسیای مرکزی محسوب می‌شود. تصمیم‌های پرمناقشه طالبان نظیر ممنوعیت کشت خشخاش و طرح‌های بلندپروازانه‌ای نظیر کانال قوش‌تپه در کنار فقدان پیش‌بینی‌پذیری رفتارها در تنش‌های احتمالی، کشورهای آسیای مرکزی را از هر نوع مقابله به مثل، خلع سلاح کرده است. از سوی دیگر علی‌رغم قابلیت‌های گسترده امنیتی و دفاعی طالبان، کماکان تردیدهای زیادی در خصوص توانایی کنترل گروه‌های مختلف (به‌ویژه با حمایت‌های خارجی) وجود دارد. افزایش پولاریزاسیون در ساختار نظام بین‌الملل و احتمال تبدیل شدن افغانستان و حتی آسیای مرکزی به‌عنوان عرصه‌ای برای نبردهای نیابتی بین غرب با روسیه و چین نیز بر این نگرانی‌ها افزوده است. ماه گذشته رئیس سرویس امنیت فدرال روسیه صریحاً از طرح آمریکایی‌ها برای ایجاد یک کمربند ناامنی در مرزهای جنوبی روسیه خبر داد. فرمانده ستادکل نیروهای سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی نیز اخیراً تهدید‌های ناشی از عدم کنترل مناسب مناطق مرزی در افغانستان را مورد تأکید قرار داده بود. این وضعیت تشابه رفتارهای کشورهای منطقه و همگرایی بیشتر با تمام بازیگران فعال در افغانستان را به دنبال داشته است. درعین‌حال کشورهای آسیای مرکزی را به دلیل رفتار اخیر غرب (در خروج غیرمسئولانه) و تبعات احتمالی نزدیک شدن به روسیه و چین، به سمت بازیگری مستقل و عملیاتی در افغانستان سوق داده است. کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 روندهای متداخل امنیتی جدید در آسیای مرکزی(3) یادداشت امید رحیمی کارشناس آسیای مرکزی برای مؤسسه مطالعات راهبردی شرق 👇👇ادامه

4️⃣ افزایش مشارکت‌ها و رقابت‌های امنیتی و اطلاعاتی: وضعیت امنیتی و اطلاعاتی در کشورهای آسیای مرکزی بسیار حساس شده است. در #ازبکستان در فرایند انتقال قدرت، "رستم عنایت‌اف" مهم‌ترین چهره امنیتی این کشور برکنار شد. در قرقیزستان با به قدرت رسیدن "سادیر جباروف" یک #انقلاب روی داد و یک چهره‌‌ی انقلابی همچون "کامچی‌بیک تاشیف" با سوابق پرحاشیه در رأس سرویس امنیتی قرار گرفت. در #تاجیکستان، رحمان در یک بازی بزرگ امنیتی و اطلاعاتی تمام نیروهای اپوزیسیون را حذف کرد و در بدخشان با یک چالش بسیار بزرگ همراه شد. در قزاقستان نیز یک شبه‌کودتا (به عقیده دولت) با محوریت "کریم‌ ماسیم‌اف"، مرد شماره یک امنیتی این کشور روی داد و شرایط شکل‌گیری دولت جدید را دگرگون کرد. تنها در ترکمنستان ثبات نسبی در حوزه امنیتی و اطلاعاتی وجود داشته است. در چنین شرایطی که سرویس‌های امنیتیِ تقریباً جدید در تمام کشورهای منطقه به قدرت رسیده‌اند، مشارکت‌ها و تبادلات امنیتی و اطلاعاتی یکی از شاخصه‌های رفتاری ملموس تلقی می‌شود. درعین‌حال این وضعیت در شرایطی روی داد که تنش بین غرب و روسیه به بالاترین سطح خود در طول دوره پس از فروپاشی شوروی رسیده و غرب نفوذ در آسیای مرکزی و تعمیق شکاف‌های این کشورها با #روسیه را به طور رسمی و جدی در دستور کار قرار داده است. چنین طرحی مستلزم بازیگری مستقیم و منسجم اطلاعاتی-امنیتی است. موضوع تحریم‌ها و تلاش‌های روسیه برای دور زدن آنها با استفاده از کشورهای منطقه نیز در کنار پیوستگی و تداخل این موضوع با منافع الیگارشیک، بر حساسیت‌ها افزوده است. آخرین فاکتور تاثیرگذار بر این روند نیز جنگ غزه و ظهور واکنش‌های رادیکال به منافع و حضور #رژیم_صهیونیستی در منطقه بوده است که می‌تواند روند مشارکت‌ها و رقابت‌های امنیتی و اطلاعاتی را بیش از پیش تشدید کند. بسته بودن ذاتی فضای کشورهای منطقه در کنار سرویس‌های امنیتی نسبتاً قدرتمند، شرایط پیچیده‌ای را از این حیث به‌وجود آورده است. 5️⃣ ظهور بازیگران جدید هسته‌ای در منطقه: تا پیش از این، تنها از #قزاقستان می‌توانستیم به‌عنوان یک بازیگر هسته‌ای در آسیای مرکزی نام ببریم. این کشور در دهه 1990 برخی زیرساخت‌های هسته‌ای شوروی سابق را در اختیار داشت که به مرور همگی را تعطیل و یا به روسیه منتقل کرد. با این حال اکنون پس از دو دهه، به نظر می‌رسد شرایط در منطقه در حوزه هسته‌ای در آستانۀ تغییر و دگرگونی است. دو کشور قزاقستان و ازبکستان به‌عنوان قدرت‌های منطقه‌ای آسیای مرکزی در شرف هسته‌ای شدن قرار دارند. به نظر می‌رسد هر دو کشور با روس‌اتم برای احداث اولین نیروگاه هسته‌ای مدرن خود به نتیجه و جمع‌بندی اولیه رسیده‌اند. در قرقیزستان نیز توافق مشابهی با روس اتم برای احداث راکتورهای کوچک هسته‌ای به دست آمده است. درعین‌حال وضعیت اورانیوم نیز در جهان به‌ویژه پس از جنگ اوکراین و تحولات آفریقا به طوری متحول شده که باز هم نقش کشورهای آسیای مرکزی را در عرصه هسته‌ای ارتقاء داده است. استخراج اورانیوم و شکل‌گیری چرخه‌هایی از فراوری سوخت هسته‌ای موضوعی است که در نتیجه این وضعیت در حال رشد است. به‌ویژه در ازبکستان این رشد محسوس بوده است. کشورهایی همچون تاجیکستان و قرقیزستان هم که قبل‌تر صادرات اورانیوم را ممنوع کرده بودند، به دلیل درآمدهای سرشار از این حوزه، احتمالا بازگشت به عرصه صادرات اورانیوم را در تصمیم‌های خود جای خواهند داد. بدین ترتیب در آسیای مرکزی با بازیگرانی مواجه خواهیم بود که در آستانه هسته‌ای شدن قرار دارند و با در نظر گرفتن چهار روند فوق‌الذکر این مشخصه، اهمیت مضاعفی خواهد یافت.   #آسیای_مرکزی #غرب #شرق #روسیه #آمریکا کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr

‍ 📰 روندهای متداخل امنیتی جدید در آسیای مرکزی (پیامدها و چشم‌انداز پیش‌رو) ⬅️ پیامدها و چشم‌انداز پیش‌رو: 👇👇ادامه

📄 هرکدام از روندهای فوق‌الذکر می‌توانند به صورت مجزا به بروندادهای مختلفی منجر شوند. ظهور بازیگران جدید در عرصه نظامی و دفاعی با قابلیت تغییر توازن، از یک سو موقعیت #روسیه را در منطقه به مرور تضعیف کرده و می‌تواند به افزایش تنش‌ها در منطقه منجر شود و از طرف دیگر با تقویت زیرساخت‌های نظامی و دفاعیِ کشورهای منطقه و به‌ویژه با پوشش ضعف‌های روسیه می‌تواند امنیت را در #آسیای_مرکزی به ارمغان آورد. با این حال، در صورتی که این ظرفیت‌ها در مقابل روسیه تعریف شود می‌تواند تحت تأثیر محرکه‌های خارجی سناریویی مشابه اوکراین را به وجود آورد که، بی‌ثباتی یکی از نتایج آن خواهد بود. کاهش نقش سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی اگرچه یک روند قطعی و پایدار نیست، اما می‌تواند حداقل برای کشورهای کوچکی همچون #تاجیکستان و #قرقیزستان که اساساً امکان و توانِ استقلال در حوزه نظامی و دفاعی را ندارند خبر بدی باشد. تضعیف بنیان‌های این سازمان و تمرکز بیشتر بر حوزه‌های روابط دوجانبه (در تعامل با روسیه) این کشورها را به‌ویژه از جانب تهدیدهای افغانستان و یا جریان‌های ضدامنیتی داخلی نظیر افراط‌گرایی و #تروریسم و یا جدایی‌طلبی آسیب‌پذیرتر خواهد کرد. با این حال برای کشورهای بزرگ‌تر منطقه نظیر #قزاقستان این روند می‌تواند به معنای تقویت استقلال و توانمندی در حوزه‌ نظامی در عین حفظ روابط دوجانبه با روسیه باشد. 📄 ظهور تهدیدهای فزاینده و در واقع عدم قطعیت از جانب افغانستان، مهم‌ترین فاکتور تاثیرگذار بر امنیت منطقه‌ای آسیای مرکزی است. عاملی که هم به صورت مستقل و هم در ارتباط با سایر روندهای فوق‌الذکر بر امنیت منطقه تاثیرگذار است. #افغانستان به نحوی تعیین‌کننده رفتارهای امنیتی کشورهای جنوبی در آسیای مرکزی (شامل ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان) بوده و در سطح منطقه‌ای نیز ضمن جلب نظر قرقیزستان و قزاقستان نگرانی ویژه روسیه را نیز در بر داشته است. افزایش مشارکت‌ها و رقابت‌های امنیتی و اطلاعاتی که متأثر از تحولات افغانستان، جنگ اوکراین و حتی جنگ اخیر در غزه، در آسیای مرکزی به منصه ظهور رسیده است، بیش از آن که یک عامل امنیت‌ساز باشد، روندی ضدامنیتی محسوب می‌شود. اگرچه سرویس‌های امنیتی کشورهای منطقه با اعمال سطح بالایی از اقتدار، تلاش زیادی برای بهره‌مندی از چنین رقابت و مشارکتی می‌کنند، اما همان طور که راهبرد چندوجهی در سیاست خارجی این کشورها هیچ‌گاه موفقیت کامل نداشته و هزینه‌های آن بیش از آورده‌های آن بوده است، در این زمینه نیز با توجه به حساسیت‌ها و آسیب‌پذیری‌ها به نظر نمی‌رسد منافع خاصی نصیب کشورهای منطقه شود. بلکه بازی روی لبه‌های تیغ، حتی می‌تواند زمینه‌ساز سقوط و فروپاشی برخی ساختارهای امنیتی سرویس‌های منطقه باشد. همانطور که در قبال قزاقستان شاهد چنین فرایندی با محوریت کریم ماسیم‌اف بودیم. 📄 در نهایت هسته‌ای شدن کشورهای منطقه اگرچه در عرصه‌های کارکردی مزیت‌های زیادی در تأمین انرژی برای آن‌ها خواهد داشت و در سطح سیاسی یک پرستیژ مهم محسوب می‌شود، اما در زمینه امنیتی، بازتولید وابستگی به روسیه و آسیب‌پذیری بیشتر در مقابل تهدیدهای موجود را در بر خواهد داشت. کما این که در جریان اعتراض‌های ژانویه 2022 در قزاقستان شاهد آن بودیم که عملاً ساختارهای امنیتی و انتظامی این کشور توان کافی برای محافظت از مراکز حساس #بیولوژیک در این کشور را نداشتند و اساساً ورود نیروهای واکنش سریع سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی با هدف محافظت از این مراکز انجام گرفت. در همین راستا به طور کلی #هسته‌ای شدن کشورهای آسیای مرکزی، افزایش آسیب‌پذیری امنیتی آن‌ها را در بر خواهد داشت.   یادداشت امید رحیمی کارشناس آسیای مرکزی برای مؤسسه مطالعات راهبردی شرق کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: @mavaraonnahr