#درباره_عنوان 🔹 تقوا در ذهن و زبان ما غالباً به مفهوم «پرهیز» و «ترس» می‌کشد، چنانکه «پرهیزکاری» آشناترین معادل برای «تقوا» و «از خدا بترسید/بپرهیزید» رایج‌ترین ترجمه برای «اتقوا الله» است؛ اما ماده لغوی [وقی] فارغ از بافت دینی، به معنای «نگاهداری و محافظت» می‌کشد. چه نسبتی میان معنای «محافظت» با «پرهیز» و «ترس» وجود دارد و این فاصله و گسست میان معنای لغوی و مفاهیم دینی تقوا چگونه قابل تبیین است؟ آیا می‌توان با بازخوانی پرونده‌ی معنای تقوا در قرآن کریم از نظرگاه معناشناسی زبان‌شناختی، تبیین موجه‌تری از سیر معناپردازی تقوا در گفتمان قرآنی به دست داد؟ تبیینی که ناظر به مسئله‌ی پیوستگی میان معنای لغوی وقی، معنای توصیفی تقوا و معنای تکلیفی و تعهدی «اتقوا الله» باشد؟ از نظرگاه «معناشناسی گفتار» که از تبیین معنای لغت‌نامه‌ای فراتر می‌رود و ناظر به تحلیل معنا در فرآیند گفته‌پردازی است، تقوا در قرآن کریم همچون مفهومی مشخص و ثابت در درسنامه‌ یا اندرزنامه‌ای اخلاقی نیست تا کار معناشناسی ناظر به تعریف و تحلیل مؤلفه‌های آن باشد. در گفته‌پردازی قرآن کریم با نمودهایی از ساختن و شکل دادن به جهت‌های معنایی تازه‌ای از تقوا مواجهیم که از مسیر تغییرهای ظریف در معناهای پیشاقرآنی این واژه تحقق یافته است. چنانکه در عنوان سخن به اشاره گفته‌ایم در تحلیل گفته‌پردازی‌های تقوا در قرآن کریم، به ویژه گفته‌های «اتقوا الله»، نشان خواهیم داد که جهت معنایی سخن گرچه از ترس و خشیت آغاز می‌شود، مقصد آن به سوی معنای «پناه بردن» است. مقصود و غایت «اتقوا الله»، نفی ترس از غیر او و پناه بردن به خود او ست. 🔹 دکتر هادی رهنما عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با عنوان "از خویشتنداری تا خدا ترسی_خدا پناهی، بازخوانی فرآیند معناپردازی تقوا در گفتمان قرآن کریم" به تبیین موضوع می‌پردازد. 💠 انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی 🆔 @mazaheb_quran

#درباره_عنوان 🔹 اتخاذ قرآن کریم به مثابه متن و روش در گِرو نوع نگرش به این متن مقدس در قالب نوشتاری یا گفتاری است. قواعد معناشناسی همزمانی یا ساختارگرا علی‌رغم محسناتی که دارد در برخی موارد در کاربست قواعد تخصصی دچار تطبیق مؤلفه‌ای اشتباه و در نتیجه برداشت معنایی غلط می‌شود و علت این امر اتخاذ قرآن در قالب زبان نوشتاری است. قرآن در قالب زبان گفتاری نازل شده است. شناخت سبک منحصر به فرد قرآن و اتخاذ روش متناظر با آن تأثیر به سزایی در خوانش و کشف مراد جدی شارع دارد. همچنین عدمِ توجه به سبک قرآن که در قالب ساختار گفتاری نمود پیدا کرده است سبب شده برخی مستشرقان در بررسی متن سوره‌های طولانی اتهام آشفتگی و عدمِ تناسب را به قرآن وارد کنند و دلیل این ادعا مقایسه قرآن با متن نوشتاری و توجه نکردن به ساختار گفتاری بوده است. برخی اندیشمندان مسلمان که حول محور تدبر پژوهش کرده‌اند به دلیل عدم توجه به ساختار گفتاری و عناصر آن در اتخاذ دسته و سیاق و کشف زنجیره مفهومی به زحمت افتاده‌اند و در برخی تفاسیر برداشت نادرست از آیات به سبب عدم توجه به عناصر دیالوگی مشهود است. عنصر اصلی در ساختار گفتاری، دیالوگ‌های مختلف بین متکلم و مخاطب گوناگون است که شامل دیالوگ‌های بین خدا و انسان‌ها، خداوند با ملائکه، ملائکه با انسان‌ها، انسان‌ها یا یکدیگر و انسان‌ها با حیوانات می‌شود که برای کشف لایه‌های معنایی الفاظ در آیات باید از دل دیالوگ‌ها، مؤلفه‌های گفتمانی بازشناسی شود. در این نشست تخصصی راهکارها و اصول بازشناسی گفتمانی جهت کشف لایه‌های معنایی به صورت عملیاتی تبیین خواهد شد. 🔹دکتر فرزاد دهقانی عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه حکیم سبزواری با عنوان "بازخوانی گفتمان در محورهای موضوعی قرآن، ابزاری کارآمد برای کشف لایه های معنایی" به تبیین موضوع می‌پردازد. 💠 انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی 🆔 @mazaheb_quran

#درباره_عنوان 🔹 پس از اسم جلالۀ «الله» و «ربّ»، «الرحمٰن» سومین نام پربسامد خدا در قرآن است. دانشمندان مسلمان «الرحمن» را اسم مبالغه از «رحمة» و وصف خدا می‌دانند. با پذیرش این دیدگاه، مسأله‌ای که رخ می‌نماید این است که تفاوت معنایی «الرحمن» با وصف «رحیم»، که آن هم مشتق از «رحمة» و در مورد خدا به معنای مبالغه است، چیست، بویژه در بسمله و در آیاتی همچون «تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ» (فصّلت: 2) که هر دو در کنار هم آمده‌اند. این مسأله از دیرباز مورد بحث دانشمندان مسلمان بوده و دیدگاه‌های مختلفی در این باره بیان شده است، که در اینکه نخست، مبالغۀ کدام‌یک بیش از دیگری است و دوم، سبب تقدیم «الرحمن» بر «رحیم» چیست اختلاف فراوان دارند. پاسخ مسألۀ بالا را می‌توان در این دانست که «الرحمن» نه اسم مبالغه در وصف خدا، یعنی صفت خدا به معنای مبالغه در «رحمة» وی، بلکه اسم عَلَم است و همچون اسم جلالۀ «الله» بر ذات خدا دلالت می‌کند. در این نشست با بهره‌گیری از دانش معناشناسی، نخست با رویکرد تاریخی و کاربست سامی‌شناسی تطبیقی و سپس با رویکرد ساختگرا و تکیه بر کاربرد قرآنی، شواهد مهمی بر علم‌بودن اسم «الرحمن» ارائه می‌شود. 🔹 دکتر محمدعلی خوانین زاده عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی با عنوان "معناشناسی اسم "الرحمن" با رویکردهای تاریخی و ساختگرا" به تبیین موضوع می‌پردازد. 💠 انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی 🆔 @mazaheb_quran

#درباره_عنوان 🔹 نفس از واژگان کلیدی در حوزه انسان شناسی است که از این رو از دیرباز باز مورد توجه مکاتب کلامی، عرفانی، تفسیری و روایی بوده است. بسامد این واژه در قرآن کریم ۲۸۹ مرتبه در ساختارهای گوناگون است که حاکی از اهمیت آن می‌باشد. از مباحث مهمی که درباره نفس در قرآن مطرح می‌باشد مفهوم و گستره معنایی آن است که برخی ۱۵ وجه معنایی برای آن بیان کرده‌اند. که منشا آن همنشینی با واژه های دیگر است؛ از این رو فهم دقیق مفهوم نفس و دستیابی به لایه های معنایی آن مطالعه ای روشمند می‌طلبد‌ مطالعه ای که باید مناسب با ویژگی ها قرآن باشد. معناشناسی یکی از روش های نوین در مطالعات قرآنی است که به استخراج معنای نهفته در متن می‌پردازد و کار کشف ساز و کارهای معنا را با مطالعه علمی برعهده دارد و هدف آن روش‌مند کردن مطالعه و بررسی متون و کلام است. این علم در روند شکل گیری خود مکاتب و روش هایی را پیدا کرده است که هریک با ابزاری خاص به کاوش معنا می‌پردازند، روش پژوهش حاضر، معناشناسی همزمانی است. در معناشناسی همزمانی عامل زمان، لحاظ نمی‌گردد و صرفا تفاوت ها و تمایزها میان معانی مورد مطالعه قرار می‌گیرند بدین منظور معنای واژه را در محیط قرآنی مورد مطالعه قرار داده و روابط معنایی آن را با واژگان همنشین و جانشین بررسی می‌کند. 🔹 دکتر عاطفه زرسازان خراسانی عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی با عنوان "معناشناسی مفهوم نفس در قرآن کریم با رویکرد معناشناسی همزمانی" به تبیین موضوع می‌پردازد. 💠 انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی 🆔 @mazaheb_quran

#درباره_عنوان 🔹 قرآن سرشت استعاری دارد. قرآن متن آسمانی است که بشر را به باطن عالم و صحنه غیبی آن توّجه می‌دهد و این متن آسمانی باید سرشت‌استعاری داشته باشد. از این رو، در متن قرآن ارتباطی میان همه عوالم و زمینه‌های مختلف و ساحت‌های گوناگون وجودی بشری می‌یابیم. به همین دلیل، می‌بینیم که آیات راجع به طبیعت و جهان و آسمان‌ها در لابلای آیات ناظر به معارف توحیدی و حقایق انفسی (حقایق راجع به عالم درون انسان) و سخن از آسمان ها در لابلای بحث از عالم طبیعت و زمین و آدمیان و سخن از تاریخ با توّجه به عالم طبیعت و خلقت آمده و قرآن بی‌وقفه میان این حوزه‌ها ارتباط برقرار می‌کند. برای فهم قرآن باید به سرشت استعاری آن توّجه کرد. قرآن همه عالم و همه زمینه‌ها و ساحت‌های گوناگون وجودی بشر را یک کل به هم پیوسته می‌بیند و وجود شباهت‌های هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی میان آنها را مورد تأکید قرار می‌دهد و معارف توحیدی را با توّجه به آنها بیان می‌کند. برای فهم قرآن باید به این سرشت استعاری توّجه نمود و انتقال‌های فضایی (انتقال از فضایی به فضای دیگر و از زمینه‌ای به زمینه دیگر) را به عنوان یک اصل در فهم قرآن در نظر گرفت. از این‌رو، زبان‌قرآن، زبان استعاره‌های‌مفهومی است؛ قرآن مدام از استعاره‌های‌مفهومی برای بیان حقایق و معارف کمک می‌گیرد. 🔹 حجت‌الاسلام دکتر علیرضا قائمی نیا عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با عنوان "استعاره های مفهومی و فضاهای قرآن" به تبیین موضوع ‌می‌پردازد. 💠 انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی 🆔 @mazaheb_quran