کاروانسرای دیرگچین که به عنوان مادر کاروانسراهای ایران معروف است با شماره 10408 در تاریخ ۱۳۸۲/۷/۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.این بنا در موقعیت اصلی خود بر سر راه قدیمی قم به ورامین قرار دارد و فاصله آن تا قم حدود 60 کیلومتر است. به گفته بعضی از محققین بنای این کاروانسرا از دوره اردشیر بابکان وجود داشته و قدمت آن به حدود 1750 سال پیش می رسیده که تعریف و توصیف آن در کتب جغرافی دانان و سیاحان غرب و مستشرقین خارجی آمده است. ابودلف مورخ قرن چهارم هجری در کتاب خود به نام سفرنامه ابودلف از این بنا به نام دیر کرد اردشیر اسم برده است. ابن حوقل در کتاب صوره الارض (367 هجری) می نویسد:«دیر جس رباطی است از گچ و آجر که بدرقه سلطان (گارد سلطنتی) در آن نشیند ».در دوره سلجوقیان که آبادانی راه ساوه و قم به ورامین از توجه و اهمیت زیادی برخوردار بوده است این بنا نیز به طور حتم مورد توجه ویژه قرار گرفته و یکی از منزلگاه های مهم در منطقه قم بوده است. بنای فعلی عبارت است از تلفیق بنای ساسانی تغییر شکل یافته در دوره سلجوقی با بنایی کهدر دوره صفویه به شکل کاروانسرای چهار ایوانه بازسازی شده است. پلان کاروانسرا مربع است که طول هر ضلع آن حدود 102 متر مربع است.این کاروانسرا دارای 6 برج است که چهار برج به قطر 6 متر در گوشه ها و دو برج نیمه مدور در طرفین ورودی قرار دارد. مجموع مساحت این دژ و ملحقات آن شامل کوره آجر پزی، آب انبار و قبرستان حدود 19 هکتار است.کاروانسرای دیر گچین 4 ایوانی بوده که در هر طرف 12 حجره یک طبقه وجود دارد. شترخوانها به صورت دالان های طویل به عرض تقریبی 6 متر با سقف های ضربی در پشت حجره ها قرار دارد.یکی از دلایل نام نهادن کاروانسرای دیر گچین به عنوان مادر کاروانسرا های ایران وجود کلیه مایحتاج مسافرین در داخل کاروانسرا شامل: مسجد، آسیاب، حیاط خلوت و حمام است.#ایران #ایران_باشکوه #قم #کاروانسرای_تاریخی #کاروانسرای_دیرگچین #مادر_کاروانسراهای_ایران #معماری_ایران#شکوه_گذشته فیلم iran_heridoc