میرزا کریم‌خان رشتی؛ چهرۀ مرموز تاریخ معاصر ایران (٢) سیر سریع حوادث، نقش مهم‌تری را در درون ایران از میرزا کریم‌خان می‌طلبد. در سال ١٣٢۶ق. قیام مردم تبریز به‌رهبری دو چهره انقلابی و نامدار، #ستارخان و #باقرخان، شکست‌های مهلک بر پیکر استبداد محمدعلی‌شاهی وارد ساخته و این خطر را برای #استعمار_بریتانیا مطرح می‌سازد که مجاهدین آذربایجان، تهران را به اشغال خود درآورند و سررشتهٔ امر را از دست او خارج سازند. #میرزا_کریم‌خان_رشتی به‌سرعت به رشت بازمی‌گردد و به اتفاق برادرانش گروهی از آزادی‌خواهان و انقلابیون گیلان را پیرامون خود گردآورده و حرکت خود را آغاز می‌کند. ویژگی نقش میرزا کریم‌خان در این دوره #چپ‌نمایی اوست؛ نقشی که تا صعود #رضاخان به سلطنت ادامه دارد. این نقش پیچیدگیِ عملکردِ #سرویس_جاسوسی_بریتانیا را نشان می‌دهد. میرزا کریم‌خان در نیمهٔ سال ١٣٢۶ق. در رشت #سازمان_مخفی خود را بنیاد نهاد. او این سازمان را ظاهراً به‌نام ستارخان، قهرمان انقلاب تبریز، #کمیته_ستار نامید تا همدلی و اعتماد انقلابیون راستین را به خود جلب کند و بتواند بر ‌امواج نهضت اصیل و مردمی گیلان سوار شود. لازم به توضیح است که #یپرم‌خان_ارمنی در رأس «کمیسیون جنگ» (شاخه نظامی) این کمیته قرار داشت و همراه نزدیک او #الکساندر_آقایان، پدر فلیکس، مأمور برجسته #اینتلیجنس_سرویس بود. پس از این تمهیدات دقیق که تضمین‌گر وجههٔ «انقلابی» میرزا کریم‌خان رشتی بود، او و برادرانش، به‌ویژه عبدالحسین‌خان معزالسلطان، حضور خود را در صحنهٔ #انقلاب_مشروطه علنی کردند.

میرزا کریم‌خان رشتی؛ چهرۀ مرموز تاریخ معاصر ایران (٣) هدف این بود که نیروهای گیلان و بختیاری به‌عنوان «وزنه سنگین» #انقلاب_مشروطه، پایتخت را به تصرف درآورند و مانع تسلط #نیروهای_اصیل انقلاب بر اوضاع شوند و بدین‌سان اهداف #استعمار_بریتانیا را پیاده کنند. چنین نیز شد. قوای گیلان با هدایت عبدالحسین‌خان‌ ‌‌معزالسلطان ‌و یپرم‌خان ارمنی، علی‌رغم عدم آمادگی و تدارک کافی شتابان راهی تهران شد و پس از تصرف قزوین منتظر ماند تا قوای بختیاری نیز از راه قم فرا رسند. سپس به‌طور هماهنگ تهران به اشغال این دو نیرو درآمد. یپرم‌‌خان نخستین رئیس شهربانی حکومت نوین مشروطه شد و معزالسلطان به سردار محیی ملقب گردید و عضو کمیسیون عالی شد که عزل محمدعلی شاه را تصویب کرد. محمدولی‌خان سپهدار، وزیر جنگ شد. او اندکی بعد رئیس‌الوزراء گردید. فتح‌الله اکبر نیز به سپهدار ملقب شد و وزارت پست را به دست گرفت. بقیهٔ مشاغل کلیدی نیز توسط فراماسون‌های بختیاری و سایر عوامل انگلیس قبضه شد، ولی #میرزا_کریم‌خان_رشتی هم‌چنان در پس‌پرده ماند و پست و منصبی را نپذیرفت! پس از #فتح_تهران، مجدداً رد میرزا کریم‌خان رشتی را در اروپا می‌یابیم. روشن است که اهداف مهمی در این سفر مستتر بوده که با حوادث آتی که در تعیین سیر حوادث نقش تعیین‌کننده داشت بی‌ارتباط نبوده است. در کوران حوادث ١٣٢٨ق. به بعد مجدداً میرزا کریم‌خان را در تهران می‌یابیم. نخستین پرده‌های دسیسه‌ای که توسط #اینتلیجنس_سرویس طراحی شد و میرزا کریم‌خان رشتی از مجریان طراز اول آن بود و #سردار_محیی برادرش، کارگزار ماجراجو و فتنه‌انگیز آن، آغاز شد. مهم‌ترین این حوادث قتل مرموز سیدعبدالله ‌بهبهانی، فاجعه پارک اتابک و خلع‌سلاح مجاهدین تبریز و شهادت مظلومانه #شیخ_فضل‌الله_نوری است. نقش پنهان میرزا کریم‌خان رشتی و #سیدحسن_تقی‌زاده و نقش آشکار یپرم‌خان و سردار محیی در این حوادث از لابه‌لای اسناد کم و بیش نمایان است.