مرتضی خان نی داوود #تبارشناسی #رجال_یهودی در ایران ✍محمدمهدی شیرمحمدی #مرتضی_خان_نی_داوود (م 1279 ه: ش تهران) در خانواده‌ای یهودی زاده شد. مرتضی در مدرسه‌ آلیانس، اولین مدرسه انجمن آلیانس جهانی اسرائیلی در ایران، تحصیل می‌کرد که در سال ۱۲۷۹ در تهران تأسیس شد. نام «#نی‌داوود» حاصل قانون ثبت احوال و صدور شناسنامه بود که بر اساس آن هر ایرانی باید یک نام خانوادگی می‌داشت. پدر مرتضی، «بالاخان» با درویش‌خان که معلم مرتضی هم بود، صحبت کرد و درویش‌خان به وی گفت که بایستی نی‌داوود، نام یکی از آوازهای ایرانی را برای نام خانوادگی خود برگزیند، چرا که به زمینه یهودی آن‌ها مربوط می‌شد. نی‌داوود از ترکیب نی و داوود ساخته می‌شود و بنابراین به معنی نی حضرت داوود است. «بالاخان» نوازنده تنبک بود. او هریک از فرزندانش را به آموختن موسیقی با یکی از آلات آن، تشویق می کرد؛ مرتضی و برادرش، سلیمان، تار را برگزیدند. دیگر برادر آن‌ها، موسی، ابتدا کمانچه و بعد ویولن را انتخاب کرد. مرتضی در 7 سالگی نزد «میرزا حسینقلی» موسیقی را آغاز کرد و پس از درگذشت او، نزد «درویش خان» از بهترین شاگردان میرزا حسینقلی آن را ادامه داد. با فوت درویش خان، در 20 سالگی از وزارت فرهنگ، برای تاسیس مدرسه موسیقی مجوز گرفت و نام آن را «مدرسه درویش» گذارد. از مدرسه او قمرالملوک وزیری، ارسلان درگاهی و ملوک ضرابی، پا به عرصه موسیقی گذاشتند. مرتضی خان، سال 1319 ه.ش. با گشایش رادیو ایران، به این سازمان پیوست و 10 سال در آن فعالیت مستمر داشت و در برنامه های موسیقی رادیو با هنرمندانی چون هجوی، علی اکبر شهنازی، ابوالحسن صبا، حبیب سماعی همراه بود و روی اشعار ملک الشعرای بهار، رهی معیری و پژمان بختیاری، برای خوانندگانی چون قمر الملوک، ملوک ضرابی، ابوالحسن بنان، ادیب خونساری، روح انگیز و جواد بدیع زاده، تصنیف می ساخت و گاه همراه با آنان تار می نواخت. در سال 1350 ه.ش وزارت فرهنگ از او دعوت کرد تا از ردیف های موسیقی ایرانی، دستگاهها و گوشه ها به صورت نوار نمونه هایی ضبط کند. وی ردیف های موسیقی را در 297 نوار ضبط نمود. ابتدا دستگاه و ردیف را معرفی و سپس آنرا می نواخت. تهیه این دایره المعارف، یکسال و نیم به طول انجامید. از آثار او مرغ سحر، ماه من، مرغ حق و آتش دل، است. از دیگر ساخته های او پیش درآمد اصفهان است که آن را مرتضی حنانه، بازسازی و برای سریال «هزار دستان» اثر علی حاتمی اجرا کرده است. کاسبی مرتضی نی داوود، فروشندگی بود و در خیابان فردوسی تهران، مغازه الکتریکی داشت. مرتضی خان سال 1314 با «محترم آفاری» ازدواج کرد و ثمره آن دو دختر و یک پسر، بود. وی 9 مرداد 1369 در سانفرانسیسکو، درگذشت. ┈••✾🔹✾••┈• ✍ باغ اندیشه https://eitaa.com/mohammadmahdishirmohammadi •┈••✾🔹✾••┈•