#کنترل_ذهن 33 👈 اگر کنترل ذهن نکنی و چیزهای بدی به ذهنت بیاید خدا همان‌ها را بر سرت می‌آورد 🌹 استاد پناهیان: 🔸آیت‌الله حق‌شناس می‌فرمود: خدا همیشه خودش را به شما نشان می‌دهد؛ اگر به او توجه کنید، سایر خطورات ذهنی شما را محو می‌کند. البته فقط دربارۀ شخص امام(ع) است که تمام خطورات ذهنی محو می‌شود و تمام وجودش در حضور و محضر پروردگار است. در باقیِ مردم، خطورات ذهنی و قلبی ضعیف می‌شود. 🔸در روایت هست: وقتی بنده‌ای به نماز می‌ایستد و می‌گوید «الله اکبر» اما توجه به خدا ندارد، خدا به او خطاب می‌کند: ای دروغگو، مرا فریب می‌دهی؟! «يَا كَاذِبُ أَ تَخْدَعُنِي» (مستدرک‌الوسایل/۴/۹۶) چرا توجّهِ ذهنی نداری؟! امام باقر(ع) می‌فرماید: از نماز همان‌قدر بهره می‌بری که توجّه داری. کسی که در کلّ نمازش توجه نداشته باشد، نماز را می‌پیچانند به صورت صاحبش می‌زنند. «فَإِنْ أَوْهَمَهَا كُلَّهَا أَوْ غَفَلَ عَنْ أَدَائِهَا لُفَّتْ فَضُرِبَ بِهَا وَجْهُ صَاحِبِهَا» (کافی/۳/۳۶۳) 🔸خدا نسبت به کنترل ذهنِ ما حسّاس است! اگر کنترل ذهن نکنی و چیزهای بدی به ذهنت بیاید خدا همان‌ها را بر سرت می‌آورد. پیامبر(ص) فرمود: خدا به سِرّ بندۀ خودش نگاه می‌کند و هرچه در دلِ او باشد بیرون می‌آورد و لباس تنش می‌کند؛ چه خوب باشد چه بد «مَنْ أَسَرَّ سَرِيرَةً أَلْبَسَهُ اللَّهُ رِدَاءَهَا إِنْ خَيْراً فَخَيْرٌ وَ إِنْ شَرّاً فَشَرٌّ» (کافی/۲/۲۹۶) ✨ خدایا به حق محمد و آل محمد خطورات ذهنیِ بد ما را از بین ببر و قدرت کنترل ذهن به ما بده. تا هم از مواهب زندگی و بندگی برخوردار بشویم، هم دچار ضررهای معنوی و مادی نشویم.

#کنترل_ذهن 34 🌹استاد پناهیان: 🔸قدرت کنترل ذهن، یک مسئلۀ اساسی در زندگی انسان است. آدم با قدرت کنترل ذهن، در سطح اعلای موفقیت قرار می‌گیرد.چرا کسانی مثل صهیونیست‌ها که می‌خواهند انسان‌ها را به بردگی بکشند، هرزگی و بی‌حجابی را در جوامع رواج می‌دهند؟ چون با رواج هرزگی، قدرت کنترل ذهن انسان‌ها پایین می‌آید و ضعیف می‌شوند. اما دین اهتمامش و اصلی‌ترین برنامه‌اش را برای کنترل ذهن گذاشته است. برای بقیۀ زندگی هم دستورهایی می‌دهد که باز در خدمت کنترل ذهن است. 🔸کنترل زبان یکی از مهم‌ترین راه‌های کنترل ذهن است. حرف‌زدن راحت‌ترین فعل است؛ تا چیزی به ذهن آدم خطور می‌کند، بلافاصله می‌تواند به‌زبان بیاورد و خودش را نشان بدهد. لذا اگر زبانت را کنترل کنی، در واقع ذهنت را کنترل کرده‌ای؛ انگار به ذهنت مهار زده‌ای! 🔸کسانی که مهار ذهن‌شان را در دست دارند، خوش‌فهم می‌شوند و یک مدیر باید این ویژگی را داشته باشد. چون مدیریت از مغز و ذهن انسان شروع می‌شود؛ مدیر باید درست نگاه کند، افق را ببیند، عاقبت و نتایج امور را نگاه کند (أَعْقَلُ النَّاسِ أَنْظَرُهُمْ فِی الْعَوَاقِب؛ غررالحکم/۳۳۶۷) ابعاد مسئله را بررسی کند و در لحظه، تشخیص بدهد که «الان باید این کار انجام بگیرد» 🔸مسئولان مملکتی باید اهل کنترل ذهن باشند و الّا نمی‌توانند درست مدیریت کنند؛ آنها باید آدم‌هایی باشند که «نمازهای باتوجه» می‌خوانند. نماز عالی‌ترین تمرین برای کنترل ذهن است و مدیریت نیاز به کنترل ذهن دارد؛ لذا یک مسئول و مدیر، باید خوب نماز بخواند تا بتواند خوب مدیریت کند. مگر می‌شود کسی را که خوب نماز می‌خواند، گول زد؟! 🔸اگر مسئولین ما توانمندی‌های ذهنی کافی داشتند بخش عمده‌ای از مشکلات فعلی در مملکت نبود. مدیریت نیاز به توانمندی دارد؛ مخصوصاً مسئولین مملکت ما که شیاطین انس و جنّ خیلی تلاش می‌کنند تا ذهنشان را خراب کنند. کسی که قدرت پیدا می‌کند باید درباره مشورتی که به او می‌رسد، احتیاط کند. چرا خلبان‌ها این‌قدر دقت می‌کنند؟ چون کارشان خیلی حسّاس است. مدیران مملکتی هم نیاز به دقت و کنترل ذهن بسیار زیادی دارند تا به‌واسطۀ اقدامات نسنجیدۀ آنها، میلیون‌ها نفر از مردم، دچار زیان نشوند.

#کنترل_ذهن 35 ✔️ دنبال رقم‌زدن «اتفاق‌های خوب» در ذهنت باش! ✔️ یکی از آثار قرآن‌خواندن این است که اتفاق‌های خوبی در ذهنت می‌افتد 🌹 استاد پناهیان: 🔸 گاهی در ذهن انسان، اتفاق‌های خوبی می‌افتد که موجب سعادت می‌شود؛ مثل یک آرزوی خوب که در ذهن مرور شود. اینها برای خدا ارزش دارد و گاهی مقدّرات ما را بر اساس همین خطورات مثبت ذهنی تنظیم می‌کند. مثلاً آدم پیش خود می‌گوید «خدا هوای مرا دارد» و قبلاً بنا بوده یک بلایی بر سرش بیاید، اما خدا به‌خاطر همین حسن‌ظنِ او، آن بلا را برمی‌دارد. 🔸 مادرِ حضرت مریم گفت: خدایا، نذر می‌کنم این فرزندی که دارم حمل می‌کنم، برای تو باشد. (رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما في بَطْني مُحَرَّراً؛ آل‌عمران/۳۵) بچه‌اش شد حضرت مریم! به‌خاطر اینکه به ذهنش خطور کرد: «خدایا این بچۀ من، صرف تو بشود.» 🔸 یکی از اتفاق‌های خوبِ ذهن «حسرتِ درست» یا «مذمّتِ نفس» است که از ۴۰سال عبادت بهتر است (ذَمُّكَ لِنَفْسِكَ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَتِكَ أَرْبَعِينَ سَنَةً؛ کافی/۲/۷۳) مثلاً می‌گویی: «ای وای! چقدر از خدا دور بودم!» یعنی به نفسِ خودت نهیب می‌زنی. به‌ظاهر کار خاصی نکرده‌ای، فقط یک‌سری افکار خوب را در ذهن خودت مرور کرده‌ای. 🔸 دنبال اتفاق‌های خوب در ذهن خودمان باشیم. یکی از آثار قرآن‌خواندن این است که اتفاق‌های خوبی در ذهنت می‌افتد. اول بگو «أعوذُ بالله مِنَ الشیطانِ الرّجیم» به خدا پناه ببر، تا پای آیه‌های قرآن، چیزهای خوب به ذهنت برسد. 🔸 امیرالمؤمنین(ع) فرمود: مؤمن وقتی قرآن می‌خواند، به پاداش‌های خدا شوق پیدا می‌کند (نهج‌البلاغه/خطبه۱۹۳) خدا به این خطورات ذهنیِ ما بها می‌دهد. اصلاً قرآن بخوان برای اینکه حرف‌های خوب، به ذهنت برسد.

#کنترل_ذهن 36 ✔️ «ریا» و «عجب» از معصیت‌های نابودکننده هستند که در ذهن انسان اتفاق می‌افتند ✔️ کسی که دچار ضعف کنترل ذهن است، حتماً گناهانی که در ذهن اتفاق می‌افتد، زیاد مرتکب شده است ✔️برخی از نیت‌ها تا به عمل نرسد، گناه محسوب نمی‌شود اما در همان مرحلۀ ذهن، تأثیر روحیِ مخرّب دارد 🌹استاد پناهیان: 🔸برخی از معصیت‌های بسیار نابودکننده مثل «ریا» و «عُجب»-که موجب حبط(تباهی) عمل می‌شود- در واقع یک اتفاق ذهنی است. [مثلا کسی برای حرف مردم کاری انجام دهد نه برای خدا یا دچار غرور و عُجب شود، کارش بی ارزش می شود و اجر و ثوابی در پیشگاه خدا نخواهد داشت] لذا باید به کنترل ذهن توجه کنیم تا بتوانیم از این[تباه و بی ارزش شدن کارهایمان در پیشگاه خدا و ] معصیت‌هایی که در ذهن اتفاق می‌افتد اجتناب کنیم. 🔸در صحرای محشر، فرصت عمل به کسی نمی‌دهند اما یک عمل هست که آنجا هم اثر دارد و آن «حسن‌ظنّ به خدا» است. در روایت هست: کسی را دارند به‌سمت جهنم می‌برند، برمی‌گردد و نگاه می‌کند و می‌گوید: خدایا فکر نمی‌کردم مرا عذاب کنی. خدا می‌فرماید: به‌خاطر همین حسن‌ظنّ، بنده‌ام را بخشیدم. (قَالَ كَانَ ظَنِّي بِكَ أَنْ تَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي وَ تُسْكِنَنِي جَنَّتَكَ؛ فقه‌منسوب به امام‌رضا(ع)۳۶۱) 🔸هرکس دچار ضعف کنترل ذهن هست، حتماً گناهانی که در ذهن اتفاق می‌افتد، زیاد مرتکب شده است؛ چون وسوسۀ ابلیس ملعون هم روی ذهن انسان کار می‌کند، البته اگر محکم برخورد کنی، اثری نخواهد داشت؛ چون «إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطانِ كانَ ضَعيفاً» (نساء/۷۶) کسی که در مقابل ابلیس، قدرت کنترل ذهن ندارد و عادت به استعاذه(پناه بردن به خدا) هم ندارد، افکار بد به ذهنش خطور می‌کند. 🔸علاوه بر کید ابلیس، عامل دیگری هم هست که اگر کنترل نشود، موجب پیدایش افکار منفی در ذهن می‌شود و آن اینکه انسان کلاً نگران و خائف آفریده شده است. خوف باعث احتیاط و حفظ انسان است. اگر خوف نبود، بحث جهنّم در قرآن، اثری بر ما نداشت. اما کسی که خودش را تربیت نکرده باشد، خوفِ او‌ صَرف دوری از جهنّم نمی‌شود، بلکه صَرف امور دنیوی می‌شود و مدام افکار منفی به ذهنش می‌رسد. 🔸برخی از نیت‌ها تا وقتی به عمل نرسد، گناه محسوب نمی‌شود اما در همان مرحلۀ ذهن، تأثیر روحیِ مخرّب دارد و روحیۀ آدم را خراب می‌کند. لذا باید به‌طور خاص برای گناهان ذهنی استغفار کنیم؛ چون امام باقر(ع) می‌فرماید: به‌خدا سوگند، از گناه نجات پیدا نمی‌کند مگر کسی که به آن اقرار کند (...إِلَّا مَنْ أَقَرَّ بِه؛ کافی/۲/۴۲۶) باید بگویی «خدایا من این نقطه‌ضعف را در ذهنم دارم؛ این را ببخش» البته خدا کریم و بخشنده است، اما باید خودت بفهمی که این عیب را داری، لذا باید پیش خدا به گناهت اقرار کنی.

#کنترل_ذهن 37 👈 اگر یک چیزِ دنیایی را دوست داری زیاد در ذهنت از آن یاد نکن؛ داغونت می‌کند! 🌹 استاد پناهیان: 🔸رسول خدا(ص) می‌فرمود: فال بد(گمان و پیش بینی بد) نزنید، من دوست ندارم کسی از شما فال بد بزند. (كانَ يُحِبُّ الفَألَ الحَسَنَ و يَكرَهُ الطِّيَرَةَ...؛ مکارم‌الاخلاق/۳۵۰) فکر بد به ذهنتان خطور ندهید؛ نگویید نمی‌شود، بگویید ان ‌شاء الله [ختم به خیر( یعنی ختم به خوبی و مصلحت) ] می‌شود. 🔸 ذهن را مهم و مقدّس بدانیم؛ بخش عمده‌ای از عبادت، در اندیشه و ذهن انسان است. طبق روایات، اکثر عبادت حضرت ابوذر در فکرش بود. (التَّفَكُّرَ وَ الِاعْتِبَار ؛ خصال/۱/۴۲) یک‌بار چشم‌های ابوذر درد گرفته بود، گفتند چرا مداوا نمی‌کنی؟ گفت وقت ندارم؛ ذهنم به آخرت مشغول است. (حَتَّى اشْتَكَى بَصَرَهُ...؛ خصال/۱/۴۰) امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: ذکر و فکر درباره آخرت، چشم اینها را از دنیا می‌بندد «غَضَّ أَبْصَارَهُمْ ذِكْرُ الْمَرْجِع» (نهج‌البلاغه/خطبه۳۲) 🔸کنترل ذهن علاوه بر مسائل معنوی، در مسائل عادی زندگی ما هم تأثیر دارد. خیلی وقت‌ها اتفاق‌های زندگی ما به‌خاطر مشغله‌ها و خطورات ذهنی خودمان است. یکی از اصحاب امام‌صادق(ع) می‌گوید: می‌خواستم نزد امام(ع) بروم، یک لباس نو پوشیده بودم که خیلی از آن خوشم آمده بود. در راه، شتری که سوارش بودم، چموشی کرد و لباسم پاره پاره شد. پیش حضرت آمدم و داستان را تعریف کردم، حضرت فرمود: وقتی یک لباس جدید پوشیدی ذکر لااله الّا الله محمدٌ رسول‌الله(ص) بگو تا از آسیب‌ها در امان بمانی. یعنی به ذهنت حرف‌های خوب بیاور. (فَلَبِسْتُ ثِيَابِي وَ نَشَرْتُ طَيْلَسَاناً جَدِيداً كُنْتُ مُعْجَباً بِهِ...؛ کافی/۶/۴۵۹) و بعد حضرت فرمودند: وقتی یک چیزِ دنیایی را دوست داری، زیاد در ذهنت، از آن یاد نکن، داغونت می‌کند! «إِذَا أَحْبَبْتَ شَيْئاً فَلَا تُكْثِرْ مِنْ ذِكْرِهِ» (همان) کنترل ذهن برای این جاها لازم است. اصلاً زشت است که ذهن آدم، غرق این مسائل بشود. 🔸قرآن می‌فرماید: برای چیزهایی که از دست داده‌ای، تأسف نخور، و برای چیزهایی که به تو رسیده، زیاد خوشحال و دلخوش نباش (لِّكَيْلَا تَأْسَوْاْ عَلىَ مَا فَاتَكُمْ وَ لَا تَفْرَحُواْ بِمَا ءَاتَئكُمْ؛ حدید/۲۳) وقتی چیزی به‌دست آوردی، بلافاصله سعی کن یک فکرِ خوب به ذهنت بیاید، از خدا حرف بزن و مثلاً بگو «هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي»(این لطف خداست) (نمل/۴۰) بعد با خدا مناجات کن. مثلاً بگو: «خدایا این را در راه تو مصرف می کنم» مشغول خدا باش؛ نیا روی زمین!

#کنترل_ذهن 38 👈یکی از عوامل عاقبت به‌خیری، خیرخواهی برای دیگران است 👈 چشمت را به دنیای دیگران ندوز وگرنه دچار حسادت و ناسپاسی میشوی 🌹 استاد پناهیان: 🔸کنترل ذهن در روابط اجتماعیِ ما هم مؤثر است. امام‌صادق(ع) می‌فرماید: وقتی انتظار داری کمکی از کسی به تو برسد، در ذهنت حرف منفی به او نزن، چون به او می‌رسد. (إِذَا كَانَتْ لَكَ إِلَى رَجُلٍ حَاجَة...؛ کافی/۶/۴۵۹) علم فیزیک ثابت کرده است، امواج ذهنی انسان‌ها منتقل می‌شود. لذا به همدیگر سوءظن نداشته باشیم و منفی نیندیشیم، خیرخواهِ هم باشیم. یکی از عوامل عاقبت به‌خیری، خیرخواهی برای دیگران است. 🔸برای فاصله‌گرفتن از دنیا از کنترل ذهن شروع کن! قرآن می‌فرماید: «لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ» (طه/۱۳۱) چشمت را به دنیای دیگران ندوز! یعنی به آن فکر نکن. نمی‌فرماید «نگاه نکن» بلکه می‌فرماید «لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ...» یعنی به نعمت‌هایی که به دیگران داده‌ام، فکر نکن. چرا ذهنت را درگیر می‌کنی؟! این اخلاق آدم را فاسد می‌کند. اگر آدم مدام دربارۀ نعمت‌های دیگران فکر کند، دچار حسادت و ناسپاسی می‌شود. 🔸بعد می‌فرماید: «وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى» (طه/۱۳۱) آن روزیِ پروردگار و آن بهره‌های معنوی و آن رزقی که از خدا به تو رسیده، بهتر است. بعد از فتح مکّه، رسول خدا(ص) نبردي انجام دادند و غنائمی به دستشان آمد. اهل مدینه (انصار) دیدند که پیامبر(ص) اکثر غنائم را به مردم مکّه دادند که تازه مسلمان شده‌اند و زحمتی برای اسلام نکشیده‌اند. لذا به پیامبر(ص) اعتراض کردند. حضرت به آنها فرمود: بگذارید اینها اموال و شترها را ببرند، شما مرا ببرید. (تفسیر المیزان/۹/۲۳۲) 🔸شما محبین امام‌حسین(ع) هر جا در امور دنیا، دیدی چیزی از کسی کم دارید، همین را به یاد بیاورید و بگویید: در عوض، من «حبّ الحسین» و اشک بر حسین(ع) را دارم. خیرش را قیامت می‌بینید! آیا می‌خواهید دنیا را به شما بدهند ولی حسین(ع) را بگیرند؟! @montzeran

#کنترل_ذهن 39 🌹 استاد پناهیان: 🔸خداوند گاهی اوقات، نعمات مادی و معنوی به بندگان خودش نمی‌دهد، فقط به‌دلیل اینکه آنها ظرفیت ندارند؛ یعنی آنها به‌جای اینکه از این نعمات، برای ارتقاء روحی یا مادی خود استفاده کنند، موجبات انحطاط خودشان را فراهم می‌کنند. خیلی بد است که یک چیزهای خوبی در مقدّرات آدم باشد اما بگویند: «چون ظرفیتش را نداشتی، این را به تو ندادیم، برای اینکه یک‌وقت خراب نشوی!» 🔸اصلِ ظرفیت‌داشتن، مربوط به ذهن است؛ یعنی انسان وقتی به یک نعمتی رسید، فکر و ذهنش به خطا نرود. البته ذهن انسان، هم موقعِ بلا و هم موقعِ نعمت، نباید به خطا برود. قرآن می‌فرماید: انسان نه در نعمت بگوید «رَبىِّ أَكْرَمَن» (به این معنا که من شایستۀ تحویل گرفتن هستم!) نه در بلا بگوید «رَبىِّ أَهَانَن» (فجر/۱۶) یعنی خدا مرا خوار و زبون کرد! 🔸احمد بزنطی می‌گوید: با جمعی از اصحاب، خدمت امام‌رضا(ع) بودیم. جلسه که تمام شد، حضرت به من فرمود: شما بنشین. مقداری از شب گذشت، گفتم: اگر اجازه بدهید من بروم. حضرت فرمود: بمان. من خیلی خوشحال شدم؛ چون حضرت از بین اصحابش، مرا انتخاب کرد و با من گفتگو کرد و شب هم در منزل خود، مرا نگه داشت. سر به سجده گذاشتم و گفتم خدایا ممنونت هستم. وقتی بلند شدم، حضرت دستم را گرفت و فرمود: صعصعة بن صوحان در شب ضربت‌خوردن علی(ع) با اصرار، اجازۀ ملاقات و عیادت گرفت، وقتی می‌خواست بیرون برود حضرت به او فرمود: به رفقایت فخر نفروشی که من تو را راه دادم «وَ اتَّقِ الله» یعنی این حرف در ذهنت هم نیاید. کنترل ذهن به این می‌گویند! (دَخَلْتُ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ ع... قَالَ يَا صَعْصَعَةُ لَا تَفْتَخِرَنَّ عَلَى إِخْوَانِكَ بِعِيَادَتِي إِيَّاكَ وَ اتَّقِ اللَّهَ؛ مستدرک‌الوسایل/۱۲/۹۰) 🔸بااینکه آقای بزنطی «الحمدلله» گفته بود، اما در ذهنش یک «منم» داشت. لذا امام‌رضا(ع) به او تذکر داد که تقوای ذهنی داشته باشد. در روایت هست: خدا گاهی توفیق عبادت به بنده‌اش نمی‌دهد برای اینکه دچار عُجب نشود. (وَ لَوْ أُخَلِّي بَيْنَهُ وَ بَيْنَ مَا يُرِيدُ مِنْ عِبَادَتِي لَدَخَلَهُ الْعُجْبُ؛ کافی/۲/۶۰)

#کنترل_ذهن 40 ✔️ حواست را از «اموری که نباید به آنها فکر کرد» پرت کن! ✔️ «تمرکز پیدا کردن» دشوار است؛ اما غفلت (پرت‌کردنِ حواس) آسان است. 🌹 استاد پناهیان: 🔸 رسیدن به تقوای ذهنی، هزینه‌ای ندارد؛ یعنی نه پول باید خرج کنی، نه جان باید بدهی؛ فقط ذهنت را کنترل کن! نماز هم بهترین فرصت، برای تمرین کنترل ذهن است. حضرت امام(ره) می‌فرمود: یکی از اصلی‌ترین کارهایی که هر عارف صاحبدلی بلد است، این است که می‌تواند ذهن خودش را کنترل کند. 🔸یکی از راه‌های کنترل ذهن، غفلت است؛ یعنی غفلت از دنیا! سعی کنیم خودمان را از دنیا غافل کنیم. عملیات غفلت می‌تواند ارادی باشد؛ شما که غیرِ ارادی از خدا غافل می‌شوید؛ سعی کنید ارادی از دنیا غافل بشوید! 🔸آقای بهجت(ره) می‌فرمود: علاجِ ریا، ریا است؛ یعنی برای خدا ریا کن! (به‌سوی محبوب/۷۰) بگو: خدایا چرا من خودم را به دیگران نشان بدهم؛ خُب به تو نشان می‌دهم! نَفْسِ تو می‌خواهد خودش را پیش یک کسی عزیز کند، خُب برو پیش خدا ریا کن و خودت را عزیز کن. 🔸چارۀ غفلت هم غفلت است. هروقت دنیا به فکرت آمد، کنارش بزن. آقای بهجت(ره) می‌فرمود: «خواطر سوء را-که غیرِ ارادی به ذهنت می‌رسد- از ذهنت بیرون کن. اگر دوباره آمد، دوباره بیرون کن!» نمی‌خواهد خودت را اذیت کنی. هر موقع متوجه شدی که فکرت دارد به یک سمتی می‌رود، آن فکر را از ذهنت بیرون کن(یعنی توجه و ذهنت را از آن منصرف کن و دیگر آن را ادامه نده). غفلت یکی از بهترین راه‌های کنترل ذهن است. 🔸تمرکز پیدا کردن-به چیزهایی که خصوصاً ماورایی و غیبی باشند- دشوار است؛ اما پرت‌کردنِ حواس خود، آسان است. یعنی آدم می‌تواند حواس خودش را-از اموری که نباید به آنها فکر کرد- پرت کند. این یکی از مهم‌ترین تمرین‌ها برای کنترل ذهن است. «من به چه چیز‌هایی نباید فکر کنم؟» 🔸در یک آزمایش مشهور روان‌شناسی، در مقابل هربچه‌ای یک شیرینی گذاشتند و گفتند: هر کسی شیرینی خودش را نخورد به او جایزه می‌دهیم. بچه‌ها را ۲۰دقیقه با شیرینی تنها گذاشتند و از رفتارهایشان فیلم گرفتند. دیدند هر بچه‌ای که به شیرینی نگاه می‌کند-حتی اگر بر کلنجارِ درونی با خودش تمرکز کند-‌ بالاخره نمی‌تواند تحمل کند و شیرینی را می‌خورد. امّا هر بچه‌ای که صورتش را آن‌طرف می‌کند و خودش را به حواس‌پرتی می‌زند، شیرینی را نمی‌خورد. یعنی اینجا مبارزه فایده ندارد؛ فرار کن و از فکرش برو بیرون!

#کنترل_ذهن 41 🌹 استاد پناهیان: 🔸پیامبر اکرم(ص) به اباذر می‌فرماید: صبح دربارۀ شب فکر نکن، شب دربارۀ فردا فکر نکن! (إِذَا أَصْبَحْتَ فَلَا تُحَدِّثْ نَفْسَكَ بِالْمَسَاء...؛ امالی طوسی/۵۲۶) امشب دربارۀ فردا فکر نکن؛ دربارۀ همین امشب فکر کن! مثلاً فکر کن که امشب می‌خواهی به محضر پروردگار برسی(مثل روز قیامت) غصّۀ فردا را نخور؛ «هنرِ فکرنکردن داشته‌باش»! 🔸بعضی‌ها مجسّمۀ غفلت هستند و ذهن شما را به سمت افکار منفی و بیهوده می‌برند. شما سعی می‌کنی به برخی امور بی‌ارزش فکر نکنی، ولی آنها فکر شما را به آن سمت می‌برند. اصلاً با این افراد مصاحبت و همنشینی نکن! در روایت هست: با کسی همنشینی کن که تو را به یاد خدا و خوبی‌ها بیندازد. (مَنْ يُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ رُؤْيَتُهُ وَ...؛ کافی/۱/۳۹) 🔸خیلی مهم است که آدم بتواند از افکار منفی فاصله بگیرد. مثلاً امام‌صادق(ع) می‌فرماید: دربارۀ فقر، فکر نکن «لَا تُحَدِّثْ نَفْسَكَ بِفَقْر» (تحف‌العقول/۲۱۱) قرآن می‌فرماید: «الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْر» (بقره/۲۶۸) شیطان به شما وعدۀ فقر می‌دهد. البته فقر، فقط فقرِ مالی نیست، شیطان در هر عرصه‌ای ما را می‌ترساند و می‌گوید «یک‌وقت، کم نیاوری!» در مقابل این وسوسۀ شیطان، نترس و بگو: من خدا را دارم! «وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ» (فاطر/۱۵) خدا غنیّ است (یعنی خدا بی نیاز است و همه چیز در نزد اوست و هرچه کم داشته باشیم خدا جور میکند) 🔸 می‌فرماید: «الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْر وَ يَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشاءِ» (بقره/۲۶۸) اگر انسان این وعدۀ دروغِ شیطان را بپذیرد، برای اینکه کم نیاورد، خطا می‌کند و به فحشا و کارهای بد دچار می‌شود. البته فحشا هم انواع و اقسامی دارد و همه‌اش از یک جنس نیست. 🔸حسابت را از شیطان جدا کن؛ او دشمن توست! او را دشمن خودت بدان. قرآن می‌فرماید: از شیطان، به خدا پناه ببر «فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ» (اعراف/۲۰۰) ببینید یک کودک، وقتی احساس خطر می‌کند، چطوری به پدر و مادر خود پناه می‌برد! این احساس قشنگ را از بچه‌ها یاد بگیریم و به خدا پناه ببریم.

#کنترل_ذهن 42 🌹 استاد پناهیان: 🔸یک تکنیک خوب برای مقابله با افکار منفی این است که امام حسن مجتبی(ع) فرمود: اگر چیزی از دنیا را می‌خواستی و به آن نرسیدی، فکر کن اصلاً به ذهنت نرسیده که آن را بخواهی! «اجْعَلْ مَا طَلَبْتَ مِنَ الدُّنْيَا فَلَمْ تَظْفَرْ بِهِ بِمَنْزِلَةِ مَا لَمْ يَخْطُرْ بِبَالِك» (کشف‌الغمه/۱/۵۷۲) مثلاً اگر می‌خواستی فلان ماشین یا فلان خانه را بخری و نشد؛ دیگر فکر آن را از ذهنت خارج کن، فقط همین‌قدر به ذهنت بیاید که «می‌خواستم، ولی نشد» و الا فکرکردن دربارۀ آن، به تو صدمه می‌زند. این یعنی خودت را از آن موضوع، به غفلت بزنی، خدایا از آنچه که نمی‌خواهی و نمی‌پسندی ما را غافل بگردان. 🔸خداوند می‌فرماید: «وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ... لِنَفْتِنَهُمْ فيهِ» (طه/۱۳۱) چشمت را به دنیای دیگران ندوز و به آن فکر نکن. به هرکسی هرچیزی دادم، برای امتحان اوست! پیغمبر اکرم(ص) دربارۀ این آیه فرمود: «مَنْ لَمْ يَتَعَزَّ بِعَزَاءِ اللَّهِ تَقَطَّعَتْ نَفَسُهُ عَلَى الدُّنْيَا حَسَرَاتٍ» (تفسیر قمی/۲/۶۶) هر کسی به این روش تربیتی خدا عمل نکند، از شدّت حسرت نابود می‌شود. 🔸در نماز، خودت را به غفلت بزن. در روایت هست: «إِذَا دَخَلْتُمْ فِي الصَّلَاةِ فَاصْرِفُوا لَهَا خَوَاطِرَكُمْ وَ أَفْكَارَكُمْ» (سعدالسعود/۴۰) در نماز هرچیزی به ذهنت آمد باید کنار بگذاری. بهترین مکان برای تمرین این کار، نماز است. بعد می‌فرماید: «فَأَبْعِدُوا عَنْ نُفُوسِكُمْ أَفْكَارَ الدُّنْيَا وَ هَوَاجِسَ السُّوءِ» (همان) افکار دنیا و خطورات ذهنی بد را از خودتان دور کنید. وقتی چنین دستوری می‌دهند، یعنی تو می‌توانی اینها را از خودت دور کنی. 🔸سعی کنیم افکار منفی از انواع و اقسامش به ذهن‌مان نیاید. اگر موفق بشوی هر سطحی از افکار منفی را به ذهنت راه ندهی، یک سطح دیگری از افکار به ذهنت می‌آید. آن را هم دوباره به ذهنت راه ندهی، یک سطح دیگر می‌آید و همین‌طوری ادامه دارد. اولیاء خدا هم در مرتبه خودشان درگیر این مسئله هستند. 🔸خدا به ابراهیم(ع) فرمود: «پسرت را در راه من، ذبح کن» اگر به ذهن ابراهیم(ع) خطور می‌کرد که «آخر چرا؟!» آن ارزش‌های بالای خود را از دست می‌داد. ایشان امتحانش را خوب پس داد.

#کنترل_ذهن 43 👈مهم‌ترین اثر دین و معنویت در انسان، برخوردارشدن از قدرت روحی است 👈 قدرتمندی روح انسان از قدرت کنترل ذهن، آغاز می‌شود 🌹 استاد پناهیان: 🔸معمولاً در نظرسنجی‌ها، مردم مهم‌ترین اثر دین را مفاهیمی مثل «مهربانی، معرفت، سخاوت و ادب و...» ذکر می‌کنند؛ البته همۀ اینها جزو آثار دین‌داری است، امّا باید دانست که این ویژگی‌ها بدون قدرت روحی تقریباً ارزشی ندارند، چون «خوب‌بودن از سر ضعف، ارزش ندارد!» باید در جامعه جا بیافتد که دین و معنویت انسان را ابرقدرت می‌کند.قدرت فقط در جنگاوری نیست؛ یکی از قدرت‌های برجسته، قدرت‌های ذهنی و قدرت تمرکز است. 🔸با تعلیم و تربیتِ درست دینی، قدرت تمرکز ذهن انسان بالا می‌رود. اگر در عمل این اتفاق بیفتد، مردم خواهند گفت: هر کسی هیئت و مسجد برود و تربیت دینی پیدا کند، حتی با استعدادِ کم، می‌تواند بهترین علم و دانش را جمع‌آوری کند. چون اکثر کسانی که در تحصیل ناموفق هستند آدم‌های باهوش و بااستعدادی هستند که حوصلۀ تمرکز ندارند و توجّه‌شان هرزه است؛ یعنی واردات و تلاطم‌های روحی آنها نمی‌گذارد ذهن‌شان متمرکز بشود. 🔸قدرتمندی روح انسان از کجا آغاز می‌شود؟ از قدرت کنترل ذهن. قدرت ذهنیِ انسان هم از اینجا آغاز می‌شود: «به چیزی که نمی‌خواهی، ذهنت سراغش نرود و به چیزی که می‌خواهی، ذهنت را روی همان متمرکز کنی» این بزرگترین منشأ قدرت در روح انسان و آغاز قدم‌هایی است که انسان به‌سوی رشد و کمال برمی‌دارد. 🔸البته قبل از این هم می‌توان مقدّماتی برای رسیدن به قدرت ذهنی در نظر گرفت؛ مثل سبک‌زندگیِ درست و برخی رفتارهایی که انسان باید انجام بدهد یا انجام ندهد؛ مثلاً اینکه انسان نباید هرزه‌چشمی و هرزه‌گوشی کند؛ یعنی نباید هر چیزی را گوش بدهد که ذهنش به‌سمت هر فکری برود. 🔸باید ذهن را از آینده‌اندیشیِ بد که موجب نگرانی می‌شود و گذشته‌اندیشیِ بد که موجب حسرت می‌شود، بازداشت. اگر ذهن را رها کنی یا به گذشتۀ خراب می‌رود یا به آیندۀ احتمالاً خراب! باید این قدرت را داشته باشی که در زمان حالِ خودت، فکر کنی، روان‌شناس‌ها این را مقدّمه‌ای برای نجات انسان از بسیاری از مشکلات روحی می‌دانند.

#کنترل_ذهن 44 👈 عامل «ترس» و «کمال‌طلبی» چگونه موجب می‌شود ذهن آدم منفی بشود؟راه حل آن چیست؟ 🌹 استاد پناهیان: 🔸کسی که قدرت کنترل ذهن نداشته باشد، ذهنش به‌صورت خودکار سراغ امور منفی می‌رود، لذا دچار مشکلات فکری و روحیِ بسیار خواهد شد؛ منتها این بیماری‌ها و ضعف‌ها این‌قدر بین مردم، فراگیر است که دیده نمی‌شود! بعضی‌ها آن‌قدر دچار افکار منفی هستند که باید مدام حواس‌شان را پرت کنی و بگویی: «آقا رفتی توی فکر! بیا بیرون!» چون هر موقع به فکر فرو می‌رود، فکرش او را به‌سمت امور منفی می‌برد! 🔸اسلام اصلی‌ترین برنامه‌اش یعنی نماز را برای تمرین کنترل ذهن گذاشته است. چرا قرآن می‌فرماید «از نماز کمک بگیرید»؟ (وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ؛ بقره/45) اصلِ اصلِ نماز این است: «به چی نیندیش و به چی بیندیش!» 🔸به چه چیزهایی نیندیشیم؟ هر چیز بدی در مورد گذشته و آینده! حتی مؤمن وقتی می‌خواهد استغفار کند(یعنی دربارۀ گناهانش حرف بزند و گذشتۀ بدِ خودش را مرور کند) باید فقط نزد خدا این کار را بکند و نباید تنهایی-بدون توجه به خدا- به بدبختی‌های گذشتۀ خودش فکر کند؛ چون این کار برایش یأس می‌آورد. 🔸 کار ابلیس این است که ذهن آدم را به‌سمت امور منفی و به نداشتن‌ها منحرف کند. دو عاملِ «کمال‌طلبی» و«ترس» هم در وجود انسان موجب می‌شود، ذهن آدم منفی بشود. از یک‌طرف، چون کمال‌طلب هستی، نقص‌هایت تو را اذیت می‌کند. و از طرف دیگر، می‌خواهی خودت را از خطرها نجات بدهی و دنیای اطراف هم پر از عوامل خطر است؛ لذا دچار ترس و نگرانی می‌شوی. اگر ذهن انسان تربیت نشود، غالباً دربارۀ امور منفی فکر می‌کند. ذهن را باید تربیت کنی، یک وجهش منصرف‌کردن ذهن از امور بد است، وجه دیگرش هم متوجّه‌کردن به امور خوب است.

#کنترل_ذهن 45 👈برای کنترل ذهن، به چه چیزهایی بیندیشیم؟ 👈 چگونه ذهنمان را به امور خوب متوجه کنیم؟ 🌹 استاد پناهیان: 🔸برای تربیت ذهن، دو نوع عملیات باید انجام شود: یکی منصرف‌کردن ذهن از امور بد، و دیگری، متوجّه‌کردن ذهن به امور خوب. در رأس امور خوب هم خود خداوند است! خدا با آن عظمت، خودش را وسیلۀ تربیت ما قرار می‌دهد؛ از بس که ما را دوست دارد. می‌خواهد به ما قوّت ذهن و فکر بدهد، می‌گوید: «به من فکر کن؛ به قدرت من، به علم من! به مهربانی من، به اینکه همه‌چیز دست من است...» 🔸آنچه موجب می‌شود آدم بتواند به خدا فکر کند عظمت خداست. اذکار مهم نماز را ببینید: «اللهُ أکبر» «سُبحانَ ربّی العَظیمِ و بِحَمدِه»، «سُبحانَ ربّی الأعلی وَ بِحَمدِه» همه اینها به عظمت و بزرگیِ خدا اشاره دارد. 🔸 در نماز جایی که باید بیشترین توجه انسان در آن لحظه باشد، همان موقعِ «الله اکبرِ» اول نماز است. طبق روایات اگر کسی در اول نماز توجّه کند، در طول نماز هم خدا به او کمک می‌کند که یک‌مقدار توجّه پیدا کند. اما کسی که اول نماز بی‌اعتنا باشد، خدا می‌فرماید: «يَا كَاذِبُ أَ تَخْدَعُنِي» (مستدرک‌الوسایل/۴/۹۶) دروغگو داری مرا گول می‌زنی؟ لااقل یک لحظه در اول نماز که می‌توانی به خدا توجّه کنی! 🔸اگر انسان نمی‌توانست به امور خوب و مثبت، مخصوصاً صفات پروردگار توجّه کند و نمی‌توانست ذهنش را کنترل کند، خدا دستور نمی‌داد که او را زیاد یاد کنیم «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا» (احزاب/۴۱) حتی نمی‌فرمود: کسی که از یاد خدا خودداری کند مجازات می‌شود! «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا» (طه،۱۲۴) پس ما حتماً می‌توانیم. 🔸از کم شروع کن؛ یعنی سعی کن یک‌لحظه به یاد خدا بیفتی، وقتی ذهنت منصرف شد، دوباره آن را برگردان و بعد، این را ادامه بده و تعدادش را زیاد کن. یعنی تعدادِ «به‌یاد خدا افتادن» را در زندگی‌ات زیاد کن، تا مقدارِ یاد خدا افزایش پیدا کند. متمرکزشدن روی یاد خدا، بسیار دشوار است. ولی مکرّر به یاد خدا افتادن بسیار آسان است. لذا فرموده‌اند تسبیح به‌دست بگیرید. همین‌طور که نخ تسبیح نمی‌گذارد دانه‌ها پراکنده بشوند، خود تسبیح و ذکر هم نمی‌گذارد ذهن تو پراکنده بشود. ده تا را بدون توجه می‌گردانی، یک دفعه‌ای در یازدهمی یادت می‌افتد.

#کنترل_ذهن 46 🌹 استاد پناهیان: 🔸پیامبر(ص) به ابوذر می‌فرماید: «عَلَیکَ بِتَلاوَةِ القُرآن» (خصال/۲/۵۲۵) قرآن بخوان؛ قرآن توجّه تو را به مفاهیم خوب، جلب می‌کند، گاهی ذهنت را می‌برد به آن نقطۀ بهشت، گاهی به آن گوشۀ جهنّم و گاهی به سوی یک مفهوم دیگر. 🔸 فکرکردن بدون قرآن، مثل ورزش‌کردن بدون مربّی است! چون از نظر معنوی و روحی، دل ما دست خداست و خدا با قرآن دارد با ما صحبت می‌کند. اول شیطان را-که ذهن آدم را خراب می‌کند- کنار بزن. بعد بنشین پای قرآن، یک معجزه‌ای برایت اتفاق می‌افتد. وقتی قرآن می‌خوانی، در واقع خدا دارد با تو حرف می‌زند و ذهن تو هم که در اختیار خداست؛ آنچه هنگام خواندن قرآن به ذهنت خطور می‌کند، دستِ خداست و خدا می‌گوید: تو قرآن بخوان، من با قرآن-همین الآن- با تو حرف می‌زنم. 🔸امیرالمومنین علی(ع) می‌فرمایند: «الذِّکرُ مِفتاحُ الأُنس» (غرر الحکم/۳۷) ذکر کلید اُنس است و اُنس شدیدترین محبّت‌ها را به‌دنبال می‌آورد. در حدیثی دیگر میفرمایند: اگر مدام خودت را به یاد خدا بیاندازی از غفلت نجات پیدا می‌کنی «بِدَوامِ ذِکرِ الله تَنجابُ الغَفلَة» (غرر الحکم/۳۰۰). با خدا ورزش و تمرین کن! بوعلی سینا وقتی می‌دید زور ذهنش نمی‌رسد یک مسئلۀ علمی را حل کند، دو رکعت نماز می‌خواند و حل می‌کرد. (و كان إذا أشكلت عليه مسألة...؛ شذرات‌الذهب/۵/۱۳۳) 🔸خداوند در حدیث قدسی می‌فرماید: هر بنده‌ای را ببینم که قلبش غالباً به‌یاد من است، ارادۀ زندگی‌اش را به‌عهده می‌گیرم، مونس و هم‌نشین و هم‌صحبت او می‌شوم، (أَيُّمَا عَبْدٍ اطَّلَعْتُ عَلَى قَلْبِهِ...؛ عده‌الداعی/۲۴۹) بعضی‌ها این‌قدر در فکر خدا هستند که خدا به آن فکر و ذهن علاقه پیدا می‌کند، به‌حدّی که اگر چیزی بخواهد حواسش را پرت کند خود خدا نمی‌گذارد. یک‌مقدار ذهنت را برای ادارۀ زندگی بگذار اما بخش جدّی ذهنت را برای خدا و اولیاء خدا بگذار، برای نعمات خدا و برای بهشت و قیامتِ خدا بگذار، ذهنت را به امور معنوی مشغول کن.

#کنترل_ذهن 47 👈 خدا چه ابزارهایی برای کنترل ذهن به ما داده است؟ 👈 با یک عملیات سادۀ کنترل ذهن، می‌توان غضب را از بین برد 🌹 استاد پناهیان: 🔸 امروزه اسبابِ پراکندگی ذهن و عوامل ضعفِ کنترل ذهن، در دنیا زیاد شده است؛ فضاهای رسانه‌ای با انواع و اقسام سرگرمی‌ها، هر لحظه ذهن انسان‌ها را به خود مشغول می‌کنند. لذا کنترل ذهن و قدرت تمرکز به‌عنوان یک فضیلت انسانی و ضرورت زندگی، هم برای رفع بسیاری از بیماری‌ها و هم برای پیداکردن نشاط و آرامش، توصیه می‌شود. 🔸 متخصّصین در کتاب‌های روان‌شناسی سعی می‌کنند با برخی ابزار و تکنیک‌ها، قدرتی در انسان ایجاد کنند تا بتواند ذهن خود را کنترل کند، اما ابزار حقیقی کنترل ذهن و چیزی که آن‌قدر باعظمت و باشکوه باشد که توجه انسان را متمرکز کند، سراغ ندارند! 🔸 ولی ما-در قرآن و فرهنگ دینی‌مان- موضوعاتی داریم که می‌توانیم به آنها عمیقاً توجّه کنیم تا قدرت کنترل ذهن ما افزایش پیدا کند؛ موضوعاتی مثل خداوند، قیامت، بهشت و... ما برای فهم این موضوعات نیاز به تمرکز ذهن داریم. یکی‌ از این موضوعات، جهنّم است. دوزخ، این قدرت را دارد که توجّه ما را عمیقاً جلب کند و اراده‌ای برای کنترل ذهن در انسان پدید آورد. درباره مؤمن، فرموده‌اند: «لایُصلِحُهُ الا الخوف»(کافی/۲/۷۱) مؤمن جز با خوف اصلاح نمی‌شود، چون یکی از خاصیت‌های خوف، ایجاد تمرکز است. 🔸 رسول‌خدا(ص) به امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: غضب نکن (منظور، عصبانیت بیجاست) ولی اگر غضب کردی بنشین (نشستن به انسان کمک می‌کند تا بتواند ذهنش را کنترل کند) بعد به «قدرت پروردگار بر بندگان» فکر کن! «يَا عَلِيُّ لَا تَغْضَبْ فَإِذَا غَضِبْتَ فَاقْعُدْ وَ تَفَكَّرْ فِي قُدْرَةِ الرَّبِّ عَلَى الْعِبَادِ» (تحف‌العقول/ص۱۴) یعنی با یک عملیات سادۀ کنترل ذهن، غضب-که نابودکنندۀ انسان است- از بین می‌رود. 🔸 موضوع دیگری که فهم آن نیاز به تمرکز ذهن و تفکر عمیق دارد، محبتی است که ائمۀ هدی(ع) نسبت به ما دارند. امام‌زمان(ع) چقدر ما را دوست دارد؟ خیلی زیاد؛ از پدر و مادرمان هم به ما بیشتر علاقه دارد. چرا حضرت، هر هفته دوبار پروندۀ اعمال ما را نگاه می‌کند؟ (کافی/۱/۲۱۹) (وسائل‌الشیعه/۱۶/۱۱۴) چون واقعاً نگران ما است و اگر گناهی در پروندۀ ما ببیند، برای ما طلب مغفرت می‌کند. اگر عمیقاً به این موضوع فکر کنیم، محبت ما به امام‌زمان(ع) بیشتر خواهد شد.

#کنترل_ذهن 48 👈 اگر «قدرت انصراف ذهن» نداشته باشیم، در لحظۀ مرگ، با چه بلایی روبرو می‌شویم؟ 👈 سختیِ جان‌کندن برای این است که توجّهت از دوست‌داشتنی‌‌های دنیایی‌ات کنده بشود 🌹 استاد پناهیان: 🔸 همان‌طور که قبلاً بیان شد، یکی از وجوه کنترل ذهن، این است که بتوانی ذهنت را از اموری که به‌طور طبیعی به آنها توجّه می‌کنی منصرف کنی. در روانشناسی می‌گویند: مهم‌ترین عاملی که انسان را به ابرقدرت تبدیل می‌کند، این است که بتوانی حواس خودت را-از یک موضوعی- پرت کنی و به آن توجه نکنی. البته این‌کار خیلی سخت است؛ چون موضوعات زیادی وجود دارند که ذهن انسان را به‌شدت درگیر می‌کنند. 🔸 انسان موجود خودخواهی است. وقتی پای درد و بلای خودش به میان بیاید به چیز دیگری فکر نمی‌کند! لذا بزرگان فرموده‌اند که مواظب باشید موقع مرگ، شیطان ایمان‌تان را نگیرد؛ چون آن لحظه، اوجِ درد و رنج انسان است، ابلیس در آن لحظۀ حساس، وسوسه می‌کند و می‌گوید: «ببین خدا دارد جانت را می‌گیرد؛ این کار خداست!» یعنی ابلیس می‌خواهد آدم را در لحظۀ مرگ، بی‌دین کند، می‌خواهد در قلب انسان نسبت به خدا ناراحتی و دشمنی ایجاد کند. اگر ذهن آدم درگیر بشود، انصرافش کار سختی است! 🔸 علاقه‌هایی که در دنیا به آن توجّه می‌کنی و گمان می‌کنی که «زیاد هم مهم نیست!» موقع مرگ به ذهنت می‌آید و برایت بزرگ و مهم می‌شود، لذا نمی‌توانی از این علاقه‌ها جدا بشوی و دل بکَنی! سختیِ جان‌کندن برای این است که توجّهت از دوست‌داشتنی‌‌های دنیایی‌ات کنده بشود. لحظۀ وحشتناک و هولناکی است. اما به شما مژده بدهم: «مگر شخصی که گریه‌کن امام‌حسین(ع) است را در این لحظۀ سخت، رها می‌کنند؟!» موقع مرگ بگو: من همیشه در زندگی موضوعی داشتم که هر موقع به آن فکر می‌کردم، اصلاً خودم را فراموش می‌کردم، آن هم «حسین» است. 🔸 ما موضوعات بسیار مهمی برای توجّه داریم؛ مثل خدا و قیامت و... اما آسان‌ترینش «حسین» است، چون خودش توجّه ما را به خود جلب می‌کند. اگر در روضۀ امام‌حسین(ع) به فکر مشکلات و گرفتاری‌های خودت باشی، انگار حسین(ع) دارد می‌گوید: «آنها را حل می‌کنم، ول‌شان کن؛ به من نگاه کن!» اما بدانید که امام‌حسین(ع) خیلی هزینه کرده تا برای ما توجّه عمیق ایجاد کند.

#کنترل_ذهن 49 👈 کسی که دلش را با «توجهِ طولانی به خدا» آباد کند، رفتارهایش در پنهان و آشکار، خوب می‌شود. 🌹 استاد پناهیان: 🔸قدرت کنترل ذهن در امور معنوی یکی از حیاتی‌ترین نیازهای ما و به قول حضرت امام(ره) اوّلین شرط برای رشد معنوی است (چهل حدیث/ص۱۶) خداوند در پشت پردۀ غیب حضور دارد و اگر بنا باشد فقط به امورِ ظاهری که توجّه ما را جلب می‌کنند نگاه کنیم، دیگر هیچ‌وقت به یاد خدا نخواهیم افتاد. اگر هم به یاد خدا بیفتیم، مثل شهابی است که یک‌لحظه در آسمان دیده می‌شود، برقی می‌زند و عبور مي‌کند. 🔸توجّه به خدا برای ما که او را نمی‌بینیم کار خیلی دشواری است، چون عذاب‌ها و ثواب‌هایش فوری نیست، لذا غفلت از این خدا آسان است. بسیاری از کسانی که بزرگترین جنایت‌های تاریخ بشریّت را در عاشورا مرتکب شدند، تا مدتی زنده ماندند، ولی شاید ما انتظار داشتیم آنها همان عصر عاشورا نابود شوند! پس می‌شود خدا را ندیده گرفت، چون خدا زود عکس‌العمل نشان نمی‌دهد. 🔸اگر کسی قدرت کنترل ذهن داشته باشد می‌تواند دائماً به خدا متوجّه باشد و دائماً به یاد او باشد. آدم باید عمیقاً فکر کند تا به پروردگار متوجّه بشود؛ یکی از راه‌های کنترل ذهن تفکر است. انسان باید بخشی از زندگی‌اش را به تفکر دربارۀ خدا اختصاص دهد (ساعَةٌ یَتَفَکَّرُ فی ما صَنِعَ الله عزّ و جل إلیه؛ خصال/ج۲/ص۵۲۵) 🔸برای کسی که به خدا بی‌توجّه است، غیب‌بودنِ خدا بیشتر می‌شود. ما باید به خدا توجّه پیدا کنیم. اگر مدّتی به او توجّه کنی، از پشت پرده بیرون می‌آید و اوضاع عالم را برایت رو می‌کند. در روایت هست: اگر کسی دلش را با توجهِ طولانی به خدا آباد کند در پنهان و آشکار، رفتارهایش خوب می‌شود. «مَن عَمَرَ قَلبَهُ بِدَوامِ الذِّکر حَسُنَت أفعالُهُ فِی السِّرِّ وَ الجَهر» (غرر‌الحکم/ص۶۴۴) 🔸توجّه به قدرت خدا آدم را خائف می‌کند.اگر قدرت خدا دیده نشود[و به آن بی توجه باشیم]، هم آدم پُررو می‌شود، هم احساس بی‌پناهی می‌کند. این دو تا ویژگی، ما را نابود می‌کند. 🔸با نگاه به کدام‌‌یک از اسماء پروردگار، قدرت توجهِ طولانی به خداوند را پیدا خواهیم کرد؟ «رحمانیّت خدا» چون مهربانی برای آدم شیرین است و با طبع انسان سازگار است و از این لحاظ، خیلی با قدرتِ خدا، فرق می‌کند. ضمن اینکه خدا دوست دارد به مهربانی‌اش نگاه کنیم [در عین حال از توجه به قدرت خدا هم نباید غفلت کرد ، هم خوف از خدا باید داشت با فکر کردن در مورد قدرت خدا و هم امید به خدا باید داشت با فکر کردن در مورد مهربانی و رحمانیت خدا]

#کنترل_ذهن 50 👈 توجه به مهربانی خدا برای ما یک نیاز است! 🌹 استاد پناهیان: 🔸به ما فرموده‌اند در آغاز کارها «بسم الله الرحمن الرحیم» بگوییم. عجیب‌تر از تأکید بر تکرار «بسم الله الرحمن الرحیم» تاکید این آیه بر مهربانی خداست؛ چراکه در همین یک جمله، دوبار ما را به یاد مهربانی خدا می‌اندازد و می‌گوید «خدا هم رحمن است و هم رحیم» قرآن با این ذکر نورانی شروع می‌شود، در سورۀ حمد که باید در همۀ نمازهایت بخوانی، در آیۀ سوم، دوباره می‌فرماید: «الرَّحْمَنِ الرَّحِيم» توجه به مهربانی خدا واقعاً مورد نیاز ماست! 🔸اگر کسی بگوید «من نمی‌توانم به خدا توجّه کنم چون عوامل غفلت در دنیا زیاد است» می‌گوییم: به مهربانی خدا هم نمی‌توانی توجّه کنی؟! تو که هر لحظه به مهربانی او احتیاج داری! توجه به مفهومی مثل «مرگ» دل را خیلی جلا می‌دهد اما بیشتر تأکید بر این است که به مهربانی خدا نگاه کنیم. اگر کسی می‌خواهد برای قدرت کنترل ذهن تمرین کند و مدّت طولانی به خدا بیندیشد، به مهربانی خدا نگاه کند، چون این کار راحت است. 🔸اگر متوجّه مهربانی خدا نشویم بدبخت می‌شویم: «وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرينٌ»(زخرف/۳۶ ) هر کس در زندگی به یاد خدای رحمن(یعنی خدایی که به همه مهربان است) نباشد، شیطان را بر او مسلّط می‌کنیم و این شیطان با او همنشین می‌شود. 🔸اینکه مدت زیادی به یاد خدای «رحمن» نباشیم، برایمان خطرناک است. برای هر حرکتی که خواستی انجام بدهی، بگو: «بسم‌الله الرحمن الرحیم» این یک برنامۀ عمومی است که اهل‌بیت(ع) به ما داده‌اند، هر حرکت و سکونی را با «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع کن. 🔸مرحوم قاضی طباطبایی(ره) می‌فرماید: در عالم مکاشفه دیدم «رَحمَةُ اللهِ الواسعة» اباعبدالله‌الحسین(ع) است. اگر به فکر رحمت خدا نبودی، به فکر امام‌حسین(ع) هم نمی‌توانستی باشی؟ بدون حسین زندگی نکن. از حسین جدا نشو؛ حسین یعنی مهرباني خدا!

#کنترل_ذهن 51 👈«شکر نعمت» یک‌نوع تمرین کنترل ذهن و مثبت‌اندیشی است 👈چرا باید نگاه ما به «نیمۀ پُر لیوان» باشد؟ 🌹 استاد پناهیان: 🔸یکی از توانمندی‌های بسیار مهمّ ذهنی این است که انسان بتواند برای خودش یک «زاویۀ دید» تعیین کند و عادت کند به همۀ مسائل، از آن زاویه نگاه کند. همان‌‌طور که می‌توانیم به یک طرز از حرف‌زدن، غذاخوردن و لباس‌پوشیدن عادت کنیم، می‌توانیم به یک نحوه از نگاه و توجّه‌کردن هم عادت کنیم. اگر انسان به نگاهِ درست عادت کند، کنترل ذهنش را به‌دست می‌آورد. 🔸اگر ذهن انسان رها باشد، سراغ امور منفی و نگرانی‌ها می‌رود. اگر بخواهیم ذهن‌مان سراغ نداشته‌ها نرود و دچار حسرت گذشته و نگرانی از آینده نشود، باید تمرین بسیار برجسته‌ای را-که دین به ما داده است- اجرا کنیم و آن هم اینکه «به خودمان عادت بدهیم همیشه نیمۀ پر لیوان را نگاه کنیم؛ یعنی به داشته‌ها نگاه کنیم و بعد، به‌خاطرش خدا را شکر کنیم» 🔸شکر نعمت-که این‌همه پاداش برایش شمرده‌اند- در واقع می‌خواهد زاویۀ دید ما را تغییر بدهد. روی داشته‌هایت متمرکز بشو و فکر کن که می‌شد همین‌ها را هم نداشته باشی؛ یعنی خدا می‌توانست اینها را به تو ندهد. اگر آدم به این نوع نگاه، عادت کند، کلاً ذهنش مثبت و گرم می‌شود و تحت کنترل او درخواهند آمد. ما نباید همیشه مبارزۀ ذهنی کنیم؛ یعنی اول بگذاریم ذهن‌مان منفی شود و بعد از اینکه منفی شد، تازه بخواهیم مسیر ذهنی خودمان را به وضع مثبت، تغییر بدهیم.

#کنترل_ذهن 52 👈 اگر انسان به نگاهِ درست عادت کند، کنترل ذهنش را به‌دست می‌آورد 🌹 استاد پناهیان: 🔸باید ذهن خودمان را به مثبت‌نگری و مثبت‌اندیشی عادت بدهیم. مثلاً عادت کنیم هروقت از خواب بیدار شدیم، به امور مثبت نگاه کنیم. می‌گویند وقتی مثبت نگاه کنید، امور مثبت را به‌سمت خودتان جذب می‌کنید. امروزه در دنیا مباحث زیادی در این‌باره مطرح می‌شود که مورد استقبال مخاطبان هم قرار می‌گیرد. اما در این حرف‌ها یک نوع تقلّب وجود دارد و آن اینکه نقش خدا و مقدّرات او برای بندگانش را حذف می‌کنند. وقتی یک برگ، بدون اجازۀ خدا نمی‌افتد، چطور اوضاع و احوال من، بدون اجازۀ خدا تغییر خواهد کرد؟! 🔸اگر انسان بخواهد مثبت‌نگری با خدا را تحلیل کند اسمش همان «شکر» خواهد شد. شکر، تمرین کنترل ذهن و عادت‌دادن ذهن به مثبت‌اندیشی است. منصرف‌کردنِ ذهن از بدی‌ها و امور منفی، کار خیلی سختی است، اما متوجّه‌کردن ذهن به امور مثبت، راحت‌تر است. 🔸اگر ذهن‌مان را دائماً به امور مثبت متوجّه کنیم و ذهن ما به این‌کار عادت کند، دیگر در تغییرِ توجّه ذهن، زیاد دچار مشکل نمی‌شویم. اگر مثبت‌اندیش باشید و همه‌چیز -حتی حوادث تلخ- را از زاویۀ نیمۀ پُر لیوان، نگاه کنید و شکر خدا را به‌جا بیاورید، در بندگی حالت بسیار خوبی خواهید داشت. 🔸اگر تمرین کنیم و ذهن را به این نگاه مثبت و شاکرانه عادت بدهیم، آن‌وقت با همین کارهای عادی خودمان هم رشد می‌کنیم. می‌فرماید: مؤمنِ شاکر، غذا می‌خورد و می‌آشامد، اما مثل روزه‌دار مجاهد، ثواب می‌برد بلکه بیشتر! چون هر کاری می‌کند شکر می‌کند. وقتی عمیقاً شکر خدا را بجا بیاورد و مثبت‌نگر باشد، با غذاخوردن هم اجر روزه‌دار را می‌برد. (الطَّاعِمُ الشَّاكِرُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ كَأَجْرِ الصَّائِمِ الْمُحْتَسِبِ؛ کافی/۲/۹۴) (إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيَشْبَعُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ...؛ محاسن/۲/۴۳۵) اجر شکر بیشتر از اجر صبر است. (الشُّکْرَ عَلَى الْعَافِیَةِ خَیْرٌ مِنَ الصَّبْرِ عَلَى الْبَلَاء؛ مشکات الانوار/۲۵۸)

#کنترل_ذهن 53 🌹 استاد پناهیان: 🔸 در قرآن کریم بیشترین دستورِ به ذکر، مربوط به ذکر نعمت‌های خداست «اذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ» (فاطر/۳) امام کاظم(ع) می‌فرماید: همین که نعمت‌های خدا را یادآوری کنی خودش شکر است و ترك آن کفر است «التَّحَدُّثُ بِنِعَمِ الله شُکرٌ وَ تَرکُ ذلکَ کُفرٌ» (وسایل‌الشیعه/۷/۴۰) 🔸 امام‌صادق(ع) فرمود: کسی توجّه قلبی به نعمت خدا پیدا کند قبل از اینکه بگوید: الحمدلله، مستوجب زیاد شدن نعمت از جانب خداوند متعال مي‌شود. «مَن عَرَف نِعمَةَ اللهِ بِقَلبِهِ اسْتَوجَبَ المَزیدَ مِنَ الله عزّوجل قَبلَ أن یُظهِرَ شُکرَها عَلَی لِسانِه» (تحف العقول، ۳۵۷) اگر کسی به این‌طور نگاه کردن‌عادت كند می‌شود شکور! نه شاکر. شکور کسی است که همه‌چیز را از موضع مثبت نگاه می‌کند. بسیاری از غم‌ها، ناراحتی‌ها و کمبودها که در زندگی ما پدید آمده ابزار محبت خدا به ماست، شکر همۀ اینها را به‌جا بیاورید، از زاویۀ مثبت نگاه کن، بعد ببین بقیۀ زندگی‌ات چی می‌شود. 🔸 امام باقر(ع) می‌فرماید: «لَا وَ اللَّهِ مَا أَرَادَ اللَّهُ تَعَالَى مِنَ النَّاسِ إِلَّا خَصْلَتَيْنِ أَنْ يُقِرُّوا لَهُ بِالنِّعَمِ فَيَزِيدَهُمْ وَ بِالذُّنُوبِ فَيَغْفِرَهَا لَهُم»(کافی/۲/۴۲۶) به خدا قسم، خدا از مردم فقط دو چیز می‌خواهد، یکی اینکه اقرار کنند به نعمت تا خدا نعمتشان را زیاد کند، و دیگر اینکه اقرار کنند به گناه تا خدا آنها را ببخشد. خدا بیشتر از این‌دو، انتظاری از بنده‌اش ندارد! اقرار به نعمت هم خیلی پیچیده نیست و احساس درونی نمی‌خواهد، همان نگاه و توجه به نعمت کافی است.

#کنترل_ذهن 54 👈 امام‌صادق(ع): اگر زیاد به نعمت‌هایی که خدا به دیگران داده، نگاه کنید، اندوه شما طولانی می‌شود 🌹 استاد پناهیان: 🔸در روایات برای اینکه توجهِ انسان به نعمت‌ها، عمیق‌تر شود، راهکارهایی یاد داده‌اند که در واقع، تکنیک‌های تقویت توجّه است. امروزه در دنیا این‌طور حرف‌ها بسیار خریدار دارد و اینها را به اسم تکنیک معرفی می‌کنند و مردم هم اجرا می‌کنند و نتیجه می‌گیرند؛ چقدر هم بازارش گرم است. یکی از این تکنیک‌ها این است که می‌فرماید: وقتی انسان یاد نعمتی افتاد سر به سجده بگذار؛ به‌خاطر شکرِ خدا. «إِذَا ذَكَرَ أَحَدُكُمْ نِعْمَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلْيَضَعْ خَدَّهُ عَلَى التُّرَابِ شُكْراً لِلَّهِ» (کافی/۲/۹۸) این‌کار در تقویت توجّه، مؤثر است. 🔸در روایت هست: «الْحَالُ الَّتِي تُوجِبُ الشُّكْرَ أَفْضَلُ مِنَ الْحَالِ الَّتِي تُوجِبُ الصَّبْر» (امالی صدوق/ص۶۱۳) شکر بالاتر از صبر است. یعنی به تو خوش گذشته است و می‌گویی «خدایا شکر»؛ این قیمتش بالاتر از صبر در بلاست. چون نگاه‌کردن به موضوع شکر، شیرین است، لذا امکان طولانی‌شدن دارد یعنی می‌توانی نگاهت را به‌مدت بیشتری روی آن موضوع نگه داری. 🔸اگر می‌خواهی تمرین کنی که زیاد به یاد نعمت‌های خدا بیافتی، باید به یک چیزهایی هم نگاه نکنی(توجه نکنی) امام‌صادق(ع) می‌فرماید: «إِيَّاكُمْ أَنْ تَمُدُّوا أَطْرَافَكُمْ إِلَى مَا فِي أَيْدِي أَبْنَاءِ الدُّنْيَا...» (اصول‌سته‌عشر /۲۰۹) بپرهیزید از اینکه زیاد نگاه کنید به چیزهایی که به دیگران دادیم- زیاد نگاه نکردن از مقولۀ کنترل ذهن است- اگر چشمت افتاد، رها کن، کسی که زیاد به نعمت‌هایی که خدا به دیگران داده نگاه کند، اندوهش طولانی می‌شود و هیچ ‌وقت ناراحتی‌اش برطرف نمی‌شود، نعمت‌هایی را که خدا به خودش داده، کوچک تلقّی می‌کند لذا شکرش برای خدا کم خواهد شد. همیشه نگاه کن به کسی که کمتر از توست، این‌طوری بهتر می‌توانی شاکر نعمت‌های خدا باشی و مستحق زیادکردن نعمت می‌شوی.

#کنترل_ذهن 55 👈 امام علی(ع) می‌فرمایند: اهل تقوا در دنیا همانند خوشگذران‌ها لذت می‌برند 👈خدا خوشحال می‌شود بنده‌اش از نعمت‌اش استفاده کند، لذّت ببرد بعد از او تشکر کند 🌹 استاد پناهیان: 🔸یکی از مقوله‌های مهم، حسن‌ظنّ(گمان خوب و خوش بینی) به خداست؛ خداوند بر اساس حسن‌ظنّ ما، نعمات و مقدّرات ما را تغییر می‌دهد. حالا چه کسی می‌تواند این حسن‌ظن را به خدا پیدا کند؟ کسی که تجربۀ شکر دارد. کسی که همیشه به‌خاطر نعمات، تشکّر می‌کند. رابطه انسان با خدا، مثل رابطه فرزند با مادر است؛ البته خیلی بالاتر از آن! 🔸اگر همیشه به نعمات نگاه کنیم، نعمات‌مان زیاد می‌شود و حال‌مان هم همیشه خوب خواهد بود. ولی آیا می‌شود آدم در این دنیا همه‌اش خوش بگذراند بعد هم به بهشت برود؟ بله؛ نکند فکر کردی خدا از ما توقّع دارد حتماً اذیت بشویم و بعد، ما را به بهشت ببرد؟ نه، این‌طور نیست! سؤال: پس جهاد فی‌سبیل‌الله، عبادات، طاعات، انفاق در راه خدا و این سختی‌کشیدن‌ها چه می‌شود؟ اگر این سختی‌ها را با عشق انجام بدهی، سختی‌اش را حس نمی‌کنی و فکر نمی‌کنی که به‌زحمت افتاده‌ای. 🔸 اگر یک مهمان بسیار عزیز به خانۀ شما بیاید که دوست داشته باشی خودت را برایش بکُشی، ده برابرِ حالت عادی کار می‌کنی و خسته هم نمی‌شوی؛ چون از سرِ عشق و محبت، داری زحمت می‌کشی. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: اهل تقوا در دنیا همانند خوشگذران‌ها لذت می‌برند (فَحَظُوا مِنَ الدُّنْیَا بِمَا حَظِیَ بِهِ الْمُتْرَفُونَ؛ نهج‌البلاغه/۲۷) خدا خوشحال می‌شود بنده‌اش از نعمت‌ها استفاده کند و لذّت ببرد و بعد، از او تشکر کند.

#کنترل_ذهن جمع بندی پایانی 🔸این مبحث 55 قسمت بود که آخرین قسمت آن قبلا گذاشته شده و به اتمام رسیده است. و در این قسمت یک سری نکات تکمیلی گفته خواهد شد 🔸با توجه اهمیتی بالایی که دارد هر لحظه باید سعی کنیم بر افکار و ذهنمان کنترل و مراقبت داشته باشیم و این با تمرین بدست می آید که ساده ترین آن اینست که اجازه ندهیم هر فکر و مسئله ای ذهنمان را درگیر کنید و افکار بیهوده و آزار دهنده و منفی را فورا رها کنیم و ذهنمان را روی جنبه های مثبت و کارهای مفیدی که در حال انجام آن هستیم متمرکز کنیم. حفظ آرامش در زندگی و نزدیک بودن به خدا خیلی میتونه در این زمینه کمک کند. هر چه قدر کنترل و مراقبت بر ذهن را بیشتر انجام بدهید ، با گذشت زمان قدرت کنترل شما بر افکارتان بیشتر و راحت تر خواهد بود. ✅ توصیه میکنم تمام قسمت های این مجموعه را ذخیره کنید و از قسمت اول، هر روز یک قسمت را دوباره بخونید تا مطالب آن در ذهن تان زنده شود و نکات مهمی که در این زمینه وجود دارد یادآوری شود و با کلیک بر روی 👈 #کنترل_ذهن میتوانید به تمام قسمت های این مجموعه که در کانال گذاشته شده سریع تر و راحت تر دسترسی پیدا کنید. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم

✅ بسیار مهم و کاربردی حتما این مجموعه #کنترل_ذهن را بخونید و عمل کنید👇 🔸بسم الله الرحمن الرحیم ان شاء الله قصد داریم هر روز یک جلسه از مبحث بسیار مهم #کنترل_ذهن استاد پناهیان رو منتشر کنیم. بخصوص در این ایام که اکثر مردم خونه نشین شدن فرصت بسیار خوبی برای دنبال کردن این مبحث است. 🔸کنترل ذهن به انسان خیلی میتونه کمک کنه که در زمینه های مختلف بسیار خوب و بازدهی بالا عمل کنه از کارهای عبادی مثل نماز و دعا و قرآن گرفته تا مسائل شغلی ، خانوادگی ، تحصیلی و... 🔸قدرت بالا در کنترل ذهن باعث قدرت روحی بالا ، اراده قوی ، موفقیت و لذت بردن بیشتر از زندگی میشه. 🔸همان‌طور که برای تقویت عضلات بدن، باید ورزش و تمرین کنیم، برای رسیدن به قدرت روحی هم باید «ورزش ذهنی» انجام دهیم؛ تمرین ذهنی، راه رسیدن به قدرت روحی است. 🔸ورزش ذهنی در واقع همان تمرین «کنترل ذهن» است، یعنی تمرین کنم که «ذهن من هرجایی نرود؛ آن‌جایی برود که من به او دستور می‌دهم!» 🔸قدرت کنترل ذهن یعنی «بتوانی به آن موضوعی که می‌خواهی عمیقاً بیاندیشی و کسی توجّه تو را به چیزی که نمی‌خواهی جلب نکند و هروقت اراده کردی، بتوانی توجّه خودت را از آن منصرف کنی. 🔸 اونهایی که قبلا این مبحث رو دنبال کردن، خیلی خوب است که دوباره هم دنبال کنند تا مباحث در ذهنشان یادآوری و زنده شود. 🔸برای اینکه از این مبحث ان شاء الله همه به نحو احسن بهره مند شوند و به خوبی در ذهن تثبیت شود، ان شاء الله هر روز یک قسمت از این مجموعه در کانال قرار خواهد گرفت.