درباره رسول اکرم(ص) مورخین نوشته‌اند که از خصایص وی یکی این بود که ساده و بی‏‌تکلّف زندگی می‌کرد، ساده و بی‏‌تکلّف سخن می‌گفت، ساده و بی‌‏تکلّف غذا می‌خورد. در عین اینکه مقید بود همیشه پاکیزه و نظیف و معطر باشد، بسیار ساده و بی‏‌تکلّف جامه می‏‌پوشید. یکی از اصول زندگی آن حضرت سادگی و پرهیز از تکلّف بود. شک نیست که زندگی، اصولی و حدودی دارد و باید آن اصول و حدود را رعایت کرد. اگر بر زندگی اصول و حدود حکومت نکند، تبدیل می‌شود به زندگی جنگلی. (حکمت‌ها‌واندرزها، ج۱، ص۹۰) @motahari_nab

نسل جوان، هم درد و احساس دارد و هم بیماری و انحراف، اما آن انحراف‌ها معلول رسیدگی نکردن به دردها و احساس‌های آنهاست. (یادداشت‏‌ها، ج۲، ص۳۱۱) @motahari_nab

اسلام برای اعمال مذهبی زبان مخصوصی را انتخاب کرده که این زبان مخصوص، به همه مردم وحدت بدهد. اساساً این، کار خوبی است یا کار بدی که ملت‌های مختلفِ دارای زبان‌های مختلف، لااقل در یک قسمت‏ یک زبانه بشوند؟ این از نظر وحدت بشریت خوب است، گامی است به سوی وحدت بشریت. (اسلام‌ونیازهای‌زمان، ج۱، ص۶۰) @motahari_nab

اگر امت رهبر و پیشوا نداشته باشد، اصلًا مردنش مردن جاهلی است، برای اینکه صحیح تفسیر کردن و صحیح اجرا کردن دستورات اسلامی‏ بستگی دارد به اینکه رهبری، رهبری درستی باشد و مردم پیوندشان را با رهبر محکم کرده باشند. اسلام یک دین فردی نیست که کسی بگوید من به خدا و پیغمبر اعتقاد دارم و بنابراین به هیچ کس کاری ندارم. خیر، غیر از خدا و پیغمبر، تو حتماً باید بفهمی و بشناسی که در این زمان رهبر کیست و قهراً در سایه رهبری او فعالیت کنی. (امامت‌ورهبری، ص۳۷) @motahari_nab

ولایت فقیه ولایت ایدئولوژیک است و اساسا خود فقیه را مردم انتخاب می‌کنند. این خودش عین دموکراسی است. اگر ولایت فقیه یک امر انتصابی می‏‌بود، مثلا هر فقیهی به وسیله فقیه قبل از خودش به طور خاص تعیین شده بود ممکن بود بگوییم که این بر خلاف اصول دموکراسی و نظیر سلطنت موروثی است. ولی، فقیه را بر خلاف سلطان و شاه خود مردم انتخاب می‌کنند، رهبر را خود مردم انتخاب کردند و خود مردم انتخاب می‌کنند، مرجع را خود مردم به عنوان یک صاحب نظر در این مکتب انتخاب می‌کنند و بنابراین، این چه منافاتی دارد با اصول دموکراسی و چه تناقضی هست میان جمهوری بودن و اسلامی بودن؟ (آینده‌انقلاب‌اسلامی‌ایران، ص۲۵۷) @motahari_nab

بشر دیروز کار چنگیزی را به نام چنگیزی می‌کرد. فرعون رسماً می‌گفت: «وَ قَوْمُهُما لَنا عابِدونَ» ولی بشر امروز کار چنگیز و تیموری را در قیافه معصوم عیسوی و محمدی انجام می‌دهد. همه جنایت‌ها را در زیر یک سرپوش طلایی انجام می‌دهد، ماده تلخ را با کپسول شیرین می‌خوراند. (یادداشت‏‌ها، ج۱، ص۵۹) @motahari_nab

مقام زن در خانواده مقام محبوبیت است. در منظومه خانوادگی قطعا زن مرکز است. (زن‌ومسائل‌قضایی‌وسیاسی، ص۱۱۱) @motahari_nab

خودپرستی جز محدودیت افکار و تمایلات چیزی نیست. عشق، علاقه و تمایل انسان را به خارج از وجودش متوجه می‌کند؛ وجودش را توسعه داده و کانون هستی‌اش را عوض می‌کند و به همین جهت عشق و محبت یک عامل بزرگ اخلاقی و تربیتی است، مشروط به اینکه خوب هدایت شود و به طور صحیح مورد استفاده واقع گردد. (جاذبه‌ودافعه‌علی(ع) ،ص۴۹) @motahari_nab

عفت زن یک امری است که مورد تجاوز مرد قرار می‌گیرد ولی عفت مرد هیچ وقت مورد تجاوز زن قرار نمی‌گیرد. ما در دنیای امروز هم در اروپا و آمریکا نیز نشنیده‌ایم که یک وقت بنویسند فلان مرد مورد تجاوز فلان زن قرار گرفت. اساساً وضع زن و مرد متفاوت است و زن هیچ وقت نمی‌تواند در چهره یک متجاوز به عفت مرد ظاهر شود. این مرد است که می‌تواند متجاوز به عفت زن باشد. همیشه شما می‌بینید دوتا پسر جلو یک دبیرستان دخترانه را که می‌گیرند واقعاً صدتا دختر را اذیت می‌کنند، ولی آیا تا به حال دیده‌اید و امکان چنین چیزی هست که چند تا دختر بیایند جلو دبیرستان پسرانه و مزاحم پسرها بشوند؟! مزاحمت در امر عفاف همیشه از طرف مرد است، و این زن است که در درجه اول باید حافظ و نگهبان این امانت اجتماعی و اخلاقی و انسانی باشد. (تعلیم‌وتربیت‌دراسلام، ص۱۱۶،۱۱۷) @motahari_nab

اسلام؛ عبادت و پرستش را منحصر به آنچه در معابد صورت می‌گیرد ندانسته، بازار و خیابان و محل کسب و محل کسب علم و محیط خانواده را نیز معبد شناخته بدون اینکه ارزش مسجد و معبد را پایین آورد. (یادداشت‏‌ها، ج۴، ص۱۶۵) @motahari_nab

هم تربیت بر کار مقدم است و هم کار بر تربیت؛ یعنی ایندو، هم علت یکدیگر هستند و هم معلول یکدیگر. هم انسان سازنده و خالق و آفریننده کار خودش است، و هم کار (و نوع کار) خالق و آفریننده روح و چگونگی انسان است. (تعلیم‌وتربیت‌دراسلام، ص۲۷۵) @motahari_nab

کاری که از والدین ساخته است مخصوصاً از جنبه چاشنی دادن محبت به روح فرزندان، از هیچ کانون دیگر ساخته نیست. کودک تنها نیازمند به خوراک، پوشاک، بازی، تر و خشک کردن و درس نیست که گفته شود از پانسیون و دولت ساخته است؛ از همه بالاتر نیازمندی او به کانون پرمحبت خانوادگی و دامن پرمهر مادر است. می‌گویند اثر یک مشت به پشت بچه زدن تا آخر عمر در روح او باقی می‌ماند؛ آیا اثر بوسه‏‌های گرم، نوازش‌های صمیمانه، فداکاری‌های پدر و مادر باقی نمی‌ماند؟ (یادداشت‏‌ها، ج۵، ص۷۶) @motahari_nab

قرآن می‌گوید باید با سلاح عقل و اندیشه با مسائل روبرو شد؛ نباید عقیده‌ای درست را به دلیل آنکه دیگران انگ و برچسب به انسان می‌‏زنند رها کرد و نباید عقیده‌ای را به صرف تعلق داشتن به این یا آن شخصیت بزرگ و معروف پذیرفت. (آشنایی‌باقرآن، ج۱، ص۶۱) @motahari_nab

انسان بالطّبع نمی‏ بایست گرایش مادّی پیدا کند؛ مادّیگری یک جریان مخالف طبیعت و فطرت انسان است و چون برخلاف اصل است، باید به جستجوی علّت آن پرداخت و از سببی که آن را برخلاف اصل و قاعده به وجود آورده کاوش نمود. و به عبارت ساده‌تر، اعتقاد به خدا حکم سلامت را دارد و گرایش مادّی حکم بیماری را. هیچ گاه از سرّ سلامت نباید پرسید، زیرا سلامت بر طبق مسیر و جریان طبیعی نظام خلقت است؛ امّا اگر دیدیم فردی یا جمعیتی بیمارند، آنجا باید پرسید: چرا این افراد بیمار شدند؟ چه موجباتی سبب بیماری آنها شده است؟ُ (علل‌گرایش‌به‌مادیگری، ص۴۷) @motahari_nab

در دنیاى امروز به یک چیزهاى مادى که باید برسند رسیده‌اند. تا به حال که اینها را نداشتند به دنبال اینها مى رفتند. ولى حالا که رسیده‌اند بعدش چى؟ هیچ. حالا بشر امروز رسیده به پوچى و هیچى (نیهیلیسم). این پوچى گرایى همان است. پوچى یعنى بدترین وضع زندگى، زندگى بى آرمان. نهرو مى گوید: بشر رسیده به یک زندگى ایده‌آل مادى ولى بعد از آن معنویتى لازم است. (مقدمه‌ای‌برکلام‌جدید، ص۷۷) @motahari_nab

مکرر باید گفته شود تا ما باور کنیم که وسایل هدایت هر زمانی مخصوص خود آن زمان است. (ده‌گفتار، ص۲۰۴) @motahari_nab

هیچ وقت یک مسلمان واقعی، یک مؤمن واقعی- تا چه رسد به مقام مقدس امام- امکان ندارد که با دستگاه ظلم و جور زمان خودش سازش کند و واقعاً بسازد، یعنی خودش را با آن منطبق کند، بلکه همیشه با آنها مبارزه می‌کند. تفاوت در این است که شکل مبارزه فرق می‌کند. یک وقت مبارزه علنی است، اعلان جنگ است، مبارزه با شمشیر است. این یک شکل مبارزه است. و یک وقت، مبارزه هست ولی نوع مبارزه فرق می‌کند. در این مبارزه هم کوبیدن طرف هست، لجنمال کردن طرف هست، منصرف کردن مردم از ناحیه او هست، علنی کردن باطل بودن او هست، جامعه را بر ضد او سوق دادن هست، ولی نه به صورت شمشیر کشیدن. (سیری‌درسیرهٔ‌ائمه‌اطهار، ص۱۵۱،۱۵۲) @motahari_nab

برخی از اخلاق عالیه است که جز در عمل و تمرین‌های عملی حاصل نمی‌‌شود. شجاعت را فقط در مدرسه و دارالتعلیم میدان جنگ و در غرش توپ و تفنگ و شنیدن صدای دشمن و دیدن مناظر هولناک می‌‌شود کسب کرد نه با خواندن کتاب، همان طوری که شناگری را فقط عملًا در آب می‌‌توان یاد گرفت نه علماً در کتاب. (یادداشت‏‌ها، ج۱۴، ص۲۹۵) @motahari_nab

در اسلام، روزه مشق پرهیزکاری است. در اثر روزه، این مشق عمومی و این ورزش روحی عمومی، ما نیرو و مهارت در تقوا پیدا می‌‌کنیم. تقوا یعنی یک روح مخصوص یعنی قوه خود بازداشتن یا قوه تسلط بر خویشتن، اساس شخصیت انسان است. (یادداشت‏‌ها، ج۱۴، ص۲۰۶) @motahari_nab

افراد استثنایی هستند که مظلومیت و محرومیت در آنها تأثیر ندارد. اما آنها به همین دلیل فوق‌العادگی دارند که این جور مصونیت‌های روحی در آنها هست. ایمان قوی جلو تأثیر بسیاری از عاملها را در روح می‌گیرد. افراد استثنایی در حدی بالاتر از حد افکار عموم هستند. (بیست‌گفتار، ص۷۶) @motahari_nab

در قانون اسلام عاقل بودن و بالغ بودن و مختار بودن کافی نیست که شخص بتواند درباره ازدواج تصمیم بگیرد و یا در مال و ثروت خود تصرف کند. پسر یا دختری که می‌خواهند ازدواج کنند آنگاه ازدواجشان صحیح است که رشد عقلانی کافی داشته باشند، یعنی مفهوم ازدواج را که چیست و برای چیست و چه مسئولیت‌هایی دارد و چه تأثیری در سرنوشت فرد دارد، باید درک کنند که کورکورانه در موضوعی به این اهمیت وارد نشوند. (انسان‌درقرآن، ص۵۱) @motahari_nab

چرا ازدواج مقدس است؟ حقیقت ازدواج که مقدس است از این جهت است که شکستن حصار خودی است، مانع گناه است و فیه شائبة العبادة؛ دیگر اینکه کانون تربیت نسل آینده است. (یادداشت‏‌ها، ج۵، ص۳۵۷) @motahari_nab

شهادت در راه خدا و در راه ایمان، برای انسان تاج افتخار است که بر سر می‌گذارد و برای یک مرد مانند آن گردنبندی است که یک زن جوان به گردن خود می‏‌آویزد؛ زینت و زیور است. (آزادی‌معنوی، ص۱۶۲) @motahari_nab

مبلّغ باید ناصح و خالص و مخلص باشد، یعنی در گفتن خودش هیچ هدف و غرضی جز رساندن پیام که خیر آن طرف است نداشته باشد. (حماسه‌حسینی، ج۱، ص۳۳۰) @motahari_nab

اولین اثر عبادت که انسان را به خدا نزدیک می‌کند تسلط بر خود است. از اینجا شما بفهمید کدام عبادت قبول است و کدام قبول نیست. عبادت بدون اینکه انسان را به خدا نزدیک کند عبادت نیست، یعنی باور نکنید که انسان عبادت کند ولی به خدا نزدیک نشود و عبادتش را هم درست انجام داده باشد؛ چنین چیزی محال است. عبادت، مرکب تقرب و نزدیک شدن به خداوند است. آن وقت عبادت بنده و جنابعالی مقبول است که ما را به خدا نزدیک کند. (آزادی‌معنوی، ص۶۲) @motahari_nab

خاصیت عوام این است که همیشه با گذشته و آنچه به آن خو گرفته پیمان بسته است، حق و باطل را تمیز نمی‌دهد. (ده‌گفتار، ص۳۰۲،۳۰۳) @motahari_nab

یکی از چیزهایی که موجب اعراض و تنفّر مردم از خدا و دین و همه معنویات می‌شود آلوده بودن محیط و غرق شدن افراد در شهوت پرستی و هواپرستی است. محیط آلوده همواره موجبات تحریک شهوات و تن پروری و حیوان صفتی را فراهم می‌کند. بدیهی است که غرق شدن در شهوات پست حیوانی با هر گونه احساس تعالی، اعمّ از تعالی مذهبی یا اخلاقی یا علمی یا هنری، منافات دارد، همه آنها را می‏‌میراند. آدم شهوت پرست نه تنها نمی‌تواند احساسات عالی مذهبی را در خود بپروراند، احساس عزّت و شرافت و سیادت را نیز از دست می‌دهد، احساس شهامت و شجاعت و فداکاری را نیز فراموش می‌کند. آنکه اسیر شهوات است جاذبه‏‌های معنوی، اعمّ از دینی و اخلاقی و علمی و هنری، کمتر در او تأثیر دارد. لهذا اقوام و ملّت‌هایی که تصمیم می‌گیرند روح مذهب و اخلاق و شهامت و شجاعت و مردانگی را در ملّتی دیگر بکشند وسائل عیاشی و شهوترانی و سرگرمی‌های نفسانی آنها را فراهم و تکمیل می‌کنند. (امدادهای‌غیبی‌درزندگی‌بشر، ص۴۸) @motahari_nab

فلسفه حج تقویت دین است، منظور این است که با اجتماع حج روابط مسلمانان محکمتر می‌شود و ایمان مسلمانان نیرومندتر می‌گردد و به این وسیله اسلام نیرومندتر می‌گردد. (حج، ص۲۳) @motahari_nab

روز عرفه از روزهای عبادت است؛ شب و روز عرفه از ایام و لیالی متبرّکه است، اعم از اینکه انسان در منی‏ و عرفات باشد یا نباشد. (آشنایی با قرآن ج ششم) @motahari_nab

رکن عید قربان که ما مسلمین باید آن را عید بگیریم برای این است که یک یادگار و خاطره بزرگی از توحید دارد که نه تنها توحید فکری است، بلکه توحید عملی است. (حج،ص۱۱۸) @motahari_nab