علی‌هذا زن در عین اینکه باید و لازم است شجاع و قوی القلب باشد و از خطرات جانی بیم نداشته باشد، مانند زینب از جلال و ابّهت ابن‌زیادها و یزیدها باک نداشته باشد، باید از لحاظ در مخاطره واقع شدن عفافش محتاط باشد و جبانانه عمل کند. (یادداشت‏‌ها، جلد۵، صفحه۲۷۷) @motahari_nab

نسل جوان تقاضا و خواسته‏‌اش از روحانیت این است که خود را در وسط معرکه زندگی انسان‌ها و واقعیت‌های آن قرار دهد و از حاشیه روی اجتناب ورزد و درواقع خواسته‏‌اش بازگشت روحانیت به اصل و منشأ خودش است. (یادداشت‏‌ها، ج۲، ص۶۲) @motahari_nab

اسلام دعوت می‌کند به تفکر. این تعلیم، یکی از اصول اسلام است. آیا چه روزی برای بشر خواهد آمد که در آن فکر نکردن برای او از فکر کردن بهتر باشد؟ اسلام دعوت می‌کند به علم: "وَ لاتَقْفُ ما لَیسَ لَک بِهِ عِلْمٌ". می‌گوید در هیچ موضوع و مسئله‌ای اساس قضاوت شما نباید ظنّ و گمان و پندار باشد. ریشه خرافات را از همین جا می‌کند. هر مطلبی را که به آن یقین کردید و از نظر علمی برای شما ثابت و مسلّم و قطعی بود بپذیرید، و هر چیزی که پای حدس و خیال و گمان و شاید در آن بود، روی آن اساساً تکیه نکنید. (خاتمیت، ص۶۴) @motahari_nab

اسلام یک دین طرفدار عقل است و به نحو شدیدی هم روی این استعداد تکیه کرده است؛ نه فقط با او مبارزه نکرده بلکه از او کمک و تأیید خواسته است، و تأیید خود را همیشه از عقل می‌خواهد. در این زمینه آیات قرآن زیاد است، آیات دعوت به تعقل و تفکر یا آیاتی که به شکلی مطلب را طرح کرده‌اند که فکرانگیز و اندیشه‌‏انگیز است. (تعلیم‌وتربیت‌دراسلام، ص۱۸۴) @motahari_nab

نیروی محرکه یک جهان‌بینی آرمانسازی آن است. صِرف یک جهان‌بینی مادام که آرمان نداشته باشد محرک نمی‌شود. مثل اینکه بزرگترین مکتب‌های ستاره‌شناسی، مسائل ستاره‌شناسی را به ما عرضه می‌دارد و ما فقط درباره یک سلسله چیزهایی که در جهان هست اطلاعاتی پیدا می‌کنیم، اما دیگر به ما ارتباطی پیدا نمی‌کند یعنی ستاره‌ها به آن وضع وجود داشته باشند یا نداشته باشند، از نظر زندگی و هدف‌های انسان تأثیری ندارد، برخلاف مکتب که چیزی را عرضه می‌دارد که در آن آرمان بزرگی برای انسان نهفته است. (هدف‌زندگی، ص۵۵) @motahari_nab

هر چیزی که برای خدا و در راه هدف‌هایی باشد که اسلام برای فرد و جامعه تعیین کرده است، عبادت و دالان آخرت است. (یادداشت‏‌ها، ج۵، ص۳۷۷) @motahari_nab

درد، آگاهی است. درد خوب نیست، به معنی اینکه موجبش باید نباشد. اینکه می‌گوییم خوب است درد نباشد یعنی خوب است موجب درد نباشد، و الّا اگر موجب درد باشد که آن بیماری و نقص هست. درد برای انسان، آگاهی است. درد عضوی هم همین جور است. اینکه انسان دردی را در بدنش احساس می‌کند به این دلیل است که ناراحتی وجود دارد. با این درد، طبیعت به او اعلام می‌کند که در اینجا نقصی هست‌ مثل چراغ قرمزی که در صفحه جلو راننده روشن می‌شود و نشان می‌دهد که روغن ماشین کم است یا بنزین دارد تمام می‌شود. آدم ناراحت می‌شود که چرا روغن ماشین کم است، الآن موتور می‌سوزد. بدیهی است که نباید گفت بد چیزی است که چراغ قرمز روشن می‌شود، زیرا این چراغ دارد اعلام می‌کند که اینجا نقص وجود دارد. (تعلیم‌وتربیت‌دراسلام، ص۱۹۷) @motahari_nab

اوّلین رشدی که انسان باید از آن بهره‌مند باشد رشد فردی، شخصی و اخلاقی است. این سؤال پیش می‌آید که آیا اغلب افراد می‌توانند این سرمایه را اداره و از آن بهره‌برداری کنند؟ باور کنید کمتر کسی است که چنانکه باید از سرمایه‌های فردی و شخصی خود بهره‌برداری کند. (امدادهای‌غیبی‌درزندگی‌بشر، ص۱۰۴) @motahari_nab

یکی از سرمایه‌های ما جوانان ما، کودکان ماست. این سرمایه‌ها را باید حفظ و نگهداری کنیم. ما برعکس، جوانان را به بهانه‏‌های مختلف طرد می‌کنیم، به دامن دشمن می‌اندازیم. (یادداشت‏‌ها، ج۴، ص۴۷۲) @motahari_nab

اسلام به نفع زن وارد مبارزه شد، ولی مبارزه اسلام بیشتر شکل مبارزه با جهل داشت. (یادداشت‏‌ها، ج۵، ص۱۷۵) @motahari_nab

ویل دورانت اعتراف می‌کند که؛ حیا مقام زن را بالا می‌برد و آن را از ابتذال خارج می‌کند. (یادداشت‏‌ها، ج‏۱۱، ص۲۲۸) @motahari_nab

از نظر اسلام اندرز و نصیحت و متذکر کردن، خود یک نیروست و باید از این نیرو استفاده کرد. اما از آن طرف، آنچه که روحانیت مسیحی می‌گفت که زور مطلقاً یک قدرت نامشروع است، آن هم صحیح نیست. زور مطلقاً قدرت نامشروع نیست، آنچه که نامشروع است اعمال زور به غیر حق است، یعنی انسان نه برای احقاق حق خود و برای احیای یک حقیقت، بلکه برای تجاوز به حقوق مردم اعمال زور کند. زور داشتن نه تنها نامشروع نیست بلکه کمال هم هست ولی با زور حق دیگران را پایمال کردن نامشروع است. به عبارت دیگر زور داشتن و از زور در دفاع از حق و حقیقت استفاده کردن نه تنها نامشروع نیست، بلکه در مواردی لازم و واجب است. پس اسلام به ارزش هر دو نیرو اعتقاد دارد، هم به ارزش نیروی نصیحت و اندرز، هم به ارزش نیروی زور. (آشنایی‌باقرآن، ج۱۱، ص۲۵۱) @motahari_nab