و او در گرو این اموال است که دست خود را از پشیمانی می گزد، به خاطر واقعیت هایی که هنگام مرگ مشاهده کرده است. در این حالت از آنچه که در زندگی دنیا به آن علاقه مند بود، بی اعتنا شده آرزو می کند ، ای کاش، آن کس که در گذشته بر ثروت او رشک می برد ، این اموال را جمع کرده بود. اما مرگ هم چنان بر اعضای بدن او چیره می شود ، تا آن که گوش او مانند زبانش از کار می افتد، پس در میان خانواده اش افتاده ، نه می تواند با زبان سخن بگوید و نه با گوش بشنود، پیوسته به صورت آنان نگاه می کند، و حرکات زبانشان را می نگرد، اما صدای کلمات آنان را نمی شنود.

سپس چنگال مرگ تمام وجودش را فرا می گیرد و چشم او نیز مانند گوشش از کار می افتد و روح از بدن او خارج می شود، و چون مرداری در بین خانواده خویش بر زمین می ماند که از نشستن در کنار او وحشت دارند، و از او دور می شوند. نه سوگواران را یاری می کند و نه خواننده ای را پاسخ می دهد. سپس او را به سوی منزلگاهش در درون زمین می برند، و به دست عملش می سپارند و برای همیشه از دیدارش چشم می پوشند.. | نَهجُ‌البَلاغه_ ترجمه خطبه ۱۰۹

البته که از قرائن کلام حضرت بر می آید که این نوع جان دادن مربوط به کسی است که حلال و حرام را در زندگی رعایت نکرده و عمرش را تباه نموده ، و گرنه برای مومنانی که اهل مراقبت و مراعات شئون دینی و الهی بوده اند، صحنه صحنه ی دیگری است. امام سجاد در روایت قدسی می فرمایند : خداوند می فرمایند پس وقتی اجل حتمی بنده مومن من فرا می رسد ، من دو گل از بهشت به سوی او میفرستم که نام یکی از آن ها (مُسخیه) و دیگری (مُنسیه). آن مومن با بوییدن گل مسخیه نسبت به مالش بی علاقه می شود و با بوییدن گل منسیه دنیا را از یاد می برد. بعد من روح آن را قبض می کنم. | الامالی طوسی، ص ۴۱۴ _ برشی از کتاب سرنوشت انسان ، جلد ۱ _ استاد عالی

کلامِ مولا : بندگان خدا، خود را بسنجيد قبل از آن كه مورد سنجش قرار گيريد، پيش از آن كه حسابتان را برسند حساب خود را برسيد، و پيش از آن كه راه گلو گرفته شود نفس راحت بكشيد، و پيش از آن كه با زور شما را به اطاعت وادارند، فرمانبردار باشيد. بدانيد همانا آن كس كه خود را يارى نكند و پند دهنده و هشدار دهنده خويش نباشد، ديگرى هشدار دهنده و پند دهنده او نخواهد بود.. | نَهجُ‌البَلاغه_خطبه ۹۰

کلامِ مولا : پسرم، بدان تو برای آخرت آفریده شدی، نه دنیا؛ برای رفتن از دنیا، نه پایدار ماندن در آن، برای مرگ، نه زندگی جاودانه در دنیا، که هر لحظه ممکن است از دنیا کوچ کنی، و به آخرت در آیی. و تو شکار مرگی هستی که فرار کننده آن نجاتی ندارد، و هر که را بجوید به آن می رسد، و سرانجام او را می گیرد. پس، از مرگ بترس. نکند زمانی سراغ تو را گیرد که در حال گناه یا در انتظار توبه کردن باشی و مرگ مهلت ندهد و بین تو و توبه فاصله اندازد، که در این حال خود را تباه کرده ای. پسرم فراوان بیاد مرگ باش، و به یاد آنچه که به سوی آن می روی، و پس از مرگ در آن قرار می گیری. تا هنگام ملاقات با مرگ از هر نظر آماده باشی، نیروی خود را افزون، و کمر همّت را بسته نگهدار که ناگهان نیاید و تو را مغلوب سازد.. | نَهجُ‌البَلاغه_بخشی از نامه ۳۱

کلامِ مولا : •راه غرور زدایی فرزند آدم را با فخر فروشى چه كار؟ او كه در آغاز نطفه اى گنديده، و در پايان مردارى بد بو است، نه مى تواند روزى خويشتن را فراهم كند، و نه مرگ را از خود دور نمايد.. | نَهجُ‌البَلاغه_حکمت ۴۵۴

کلامِ مولا : اى مردم از خدا بترسيد، هيچ كس بيهوده آفريده نشد تا به بازى پردازد، و او را به حال خود وانگذاشته اند تا خود را سرگرم كارهاى بى ارزش نمايد.. و دنيايى كه در ديده ها زيباست، جايگزين آخرتى نشود كه آن را زشت مى انگارند، و مغرورى كه در دنيا به بالاترين مقام رسيده، چون كسى نيست كه در آخرت به كمترين نصيبى رسيده است.. •نقل کرده اند که امیرالمومنین (ع) کمتر بر منبری می نشست که بیش از سخن این عبارت را نگوید؛ | نَهجُ‌البَلاغه_حکمت ۳۷۰

کلامِ مولا : • اخلاق اجتماعی با مردم فروتن باش، نرمخو و مهربان باش، گشاده رو و خندان باش. در نگاه هايت، و در نيم نگاه و خيره شدن به مردم، به تساوى رفتار كن، تا بزرگان در ستمكارى تو طمع نكنند، و ناتوان ها در عدالت تو مأيوس نگردند.. زيرا خداوند از شما بندگان در باره اعمال كوچك و بزرگ، آشكار و پنهان خواهد پرسيد، اگر كيفر دهد شما استحقاق بيش از آن را داريد، و اگر ببخشد از بزرگوارى اوست.. | نَهجُ‌البَلاغه_نامه ۲۷

کلامِ مولا : ‌ آگاه باشيد دنيا خانه اى است كه كسى در آن ايمنى ندارد جز آنكه به جمع آورى توشه آخرت پردازد و از كارهاى دنيايى كسى نجات نمى يابد.. مردم به وسيله دنيا آزمايش مى شوند، پس هر چيزى از دنيا را براى دنيا به دست آورند از كفشان بيرون مى رود، و بر آن محاسبه خواهند شد، و آنچه را در دنيا براى آخرت تهيّه كردند به آن خواهند رسيد، و با آن خواهند ماند، دنيا در نظر خردمندان چونان سايه اى است كه هنوز گسترش نيافته، كوتاه مى گردد، و هنوز فزونى نيافته كاهش مى يابد.. | نَهجُ‌البَلاغه_خطبه ۶۳

کلامِ مولا : ای بندگان خدا از سرایی کوچ کنید که سرانجام آن نابودی است، مبادا آرزوها بر شما چیره گردد، مپندارید که عمر طولانی خواهید داشت! | نَهجُ‌البَلاغه_بخشی از خطبه ۵۲

کلامِ مولا : •اقسام فرشتگان گروهى از فرشتگان در آفرينش ابرهاى پر آب، و در آفرينش كوه هاى عظيم و سر بلند، و خلقت ظلمت و تاريكى ها نقش دارند، و گروهى ديگر، قدم هايشان تا ژرفاى زمين پايين رفته، و چونان پرچمهاى سفيدى دل فضا را شكافته اند، و در زير آن بادهايى است كه به نرمى حركت كرده و در مرزهاى مشخّصى نگاهش مى دارد.. | نَهجُ‌البَلاغه_خطبه ۹۱

کلامِ مولا : خدا رحمت كند كسى را كه چون سخن حكيمانه بشنود، خوب فرا گيرد، و چون هدايت شود بپذيرد، دست به دامن هدايت كننده زند و نجات يابد، مراقب خويش در برابر پروردگار باشد، از گناهان خود بترسد، خالصانه گام بردارد، عمل نيكو انجام دهد، ذخيره اى براى آخرت فراهم آورد، و از گناه بپرهيزد. همواره اغراض دنيايى را از سر دور كند، و درجات آخرت به دست آورد، با خواسته هاى دل مبارزه كند. آرزوهاى دروغين را طرد و استقامت را مركب نجات خود قرار دهد. و تقوا را زاد و توشه روز مردن گرداند، در راه روشن هدايت قدم بگذارد، و از راه روشن هدايت فاصله نگيرد. چند روز زندگى دنيا را غنيمت شمارد و پيش از آن كه مرگ او فرا رسد خود را آماده سازد، و از اعمال نيكو، توشه آخرت برگيرد.. | نَهجُ‌البَلاغه_خطبه ۷۶

کلامِ مولا : ‌ •چگونگى آفرينش آسمان ها🌖 فضاى باز و پستى و بلندى و فاصله هاى وسيع آسمان ها را بدون اينكه بر چيزى تكيه كند، نظام بخشيد و شكاف هاى آن را به هم آورد، و هر يك را با آنچه كه تناسب داشت و جفت بود پيوند داد، و دشوارى فرود آمدن و برخاستن را بر فرشتگانى كه فرمان او را به خلق رسانند يا اعمال بندگان را بالا برند آسان كرد. در حالى كه آسمان را به صورت دود و بخار بود به آن فرمان داد، پس رابطه هاى آن را بر قرار ساخت، سپس آنها را از هم جدا كرد و بين آنها فاصله انداخت، و بر هر راهى و شكافى از آسمان، نگهبانى از شهاب هاى روشن گماشت، و با دست قدرت آنها را از حركت ناموزون در فضا نگهداشت، و دستور فرمود تا برابر فرمانش تسليم باشند.

و آفتاب را نشانه روشنى بخش روز، و ماه را، با نورى كم رنگ براى تاريكى شب ها قرار داد، و آن دو را در مسير حركت خويش به حركت در آورد، و حركت آن دو را دقيق اندازه گيرى كرد تا در درجات تعيين شده حركت كنند كه بين شب و روز تفاوت باشد، و قابل تشخيص شود، و با رفت و آمد آن ها شماره سالها، و اندازه گيرى زمان ممكن باشد. پس در فضاى هر آسمان فلك آن را آفريد، و زينتى از گوهرهاى تابنده و ستارگان درخشنده بياراست، و آنان را كه خواستند اسرار آسمان ها را دزدانه دريابند، با شهاب هاى درخشنده سوزان تير باران كرد، ستارگان از ثابت و استوار، و گردنده و بى قرار، فرود آينده و بالا رونده، و نگران كننده و شادى آفرين را، تسليم اوامر خود فرمود.. | نَهجُ‌البَلاغه_خطبه ۹۱

کلامِ مولا : خدايا از من در گذر آنچه را از من بدان داناترى، و اگر بار ديگر به آن باز گردم تو نيز به بخشايش باز گرد. خدايا، آنچه از اعمال نيكو كه تصميم گرفتم و انجام ندادم ببخشاى. خدايا، ببخشاى آنچه را كه با زبان به تو نزديك شدم ولى با قلب آن را ترك كردم. خدايا، ببخشاى نگاه هاى اشارت آميز، و سخنان بى فايده، و خواسته هاى بى مورد دل، و لغزش هاى زبان.. •نیایش امام؛ | نَهجُ‌البَلاغه_خطبه ۷۸

کلامِ مولا : ‌ هیچ مومنی بیمار نمی شود، جز اینکه به خاطر بیماری او ما بیمار می شویم؛ و غمگین نمی شود، جز اینکه به خاطر حزن او ما محزون می شویم؛ و دعا نمی کند، جز این که ما آمین می گوییم؛ وساکت نمی شود، جز این که برای او دعا می کنیم. عرض کردند: آقا این مطلب مربوط به کسانی است که اطراف شما اینجا در این شهر هستند؟ فرمودند: در شرق و غربِ زمین هیچ مومنی از نظر ما پنهان نیست.. | بحارالانوار،ج۲۶،ص۱۴۰_ برشی از کتاب سرنوشت انسان ، جلد۲ _ استاد عالی

امیرالموئمنین علی علیه السلام در نامه ای به محمد بن ابوبکر (ازنزدیک‌ترین یاران امام علی(ع) که از سوی ایشان به فرمانداری مصر منصوب شد) فرمودند:

《یا عِبادَ اللّه ِما بعدَ المَوتِ لِمَن لم يُغفَرْ لَهُ أشدَّ مِن المَوتِ》 بندگان خدا! بعد از مرگ برای کسی که آمرزیده نشده، سخت تر و درد آورتر از هنگام مرگ و جان دادن است.

《القَبرُ فاحذَرُوا ضِيقَهُ وضَنكَهُ وظُلمَتَهُ وغُربَتَهُ 》 از فشار و تنگی و تاریکی و غربت و تنهایی قبر بترسید.

《إنّ لِلقَبرِ كلاما في كُلِّ يَوم يقولُ : أنا بَيتُ الغُربَةِ أنا بَيتُ التُرابِ أنا بَيتُ الوَحشَةِ أنا بَيتُ الدُّودِ وَ الهَوامِ》 قبر هر روز ندایی دارد و با فریاد بلند می گوید: منم خانه غربت، منم خانه خاک، منم خانه وحشت، منم خانه حیوانات موذی و حشرات..

《وَ الْقَبْرُرَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ اَلْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ اَلنَّارِ 》 عالم برزخ و قبر، جلوه ای از بهشت و باغی از باغستان های بهشت است و یا جلوه و پیش در آمدی از آتش جهنم..

منابع : ‌ |الأمالي للطوسي ۲۸،۳۱ _ بحارالانوار ج۶،ص ۲۱۸ _ برشی از کتاب سرنوشت انسان ، جلد ۲ _ استاد عالی

قالَ امیرالموئمنین علی علیه السلام: مَن کَثُرَ فِکرُهُ فِی المَعاصِی دَعَتهُ إلَیها؛ هرکه درباره ی گناهان زیاد فکر کند، به سمت آن ها کشیده خواهد شد.. |غررالحکم: ۷۳۸

قالَ امیرالموئمنین علی علیه السلام: هرگاه بنده اى بخواهد چيزى بخواند و يا كارى انجام دهد و بسم اللّه الرحمن الرحيم بگويد در كارش بركت داده مى شود.. |تفسیرمنسوب به امام حسن عسکری ، ص 25

قالَ امیرالموئمنین علی علیه السلام: ‌ شَرُّ النّاسِ مَنْ يَرى اَنَّهُ خَيْرُهُمْ؛ بدترين مردم كسى است كه خود را بهتر از ديگران بداند.. |ميزان الحكمه، ج 5، ص