جریان شیرازی سکوت خود را درباره غزه شکست !! (الخط الشيرازي يكسر صمته تجاه غزه!!) (قسمت اول) 🔘 یکی از دوستان فاضلم در بیروت، اخیرا مطلبی را به زبان عربی درباره موضع جریان شیرازی درباره تحولات فلسطین و غزه نوشت و آن را برای من هم ارسال کرد تا پس از برگردان به فارسی، منتشر کنم. آنچه می خوانید، متن این مطلب برگردان شده است. برخی دوستان و همراهان درباره موضع جریان موسوم به شیرازی از من سؤال کردند. مطلبی را سریع و نسبتا مختصر جهت این دوستان نوشتم. این را هم عرض کنم که توجه اینجانب به جریان شیرازی، به عنوان بخشی از حوزه مطالعاتی قدیمی ام در خصوص جریان های فکری در جهان اسلام به ویژه جریان های بنیادگرا و افراطی است. جریان شیرازی را نیز از این منظر بررسی می کنم و نه از منظر برخی مخالفان یا منتقدان آن، که آن را به عنوان «تشیع انگلیسی» معرفی می کنند. جریان شیرازی حدود یک هفته پس از عملیات طوفان الاقصی، واکنش های غیر مستقیم و سپس مستقیمی را آغاز کرد. واکنش های غیر مستقیم آنها توسط خود آقای شیرازی در 20 مهر 1402 و طی یکی سخنرانی در قم آغاز شد. ایشان در سخنرانی خود که در رسانه های مکتوب وابسته به وی هم منتشر شد می گوید: (( هویت اسلام تمایل به صلح و دوری کامل از روش های خشونت آمیز است.. روش های متعددی برای مواجهه با خشونت یا ایستادگی در برابر نیروی ظالم وجود دارد. این روش ها خشن نیستند، مسالمت آمیز هستند. از جمله تظاهرات و اعتراض. اگر ضرورت داشت اشکالی برای استفاده از خشونت نیست و آن دفاع مشروع است. اسلام دین صلح است و دعوت به آتش بس و ترک جنگ می کند حتی اگر دشمن با نیرنگ سعی در ایجاد آن داشته باشد)). وی در ادامه می گوید: ((سیاست پاسخ به تجاوز، در اسلام موجود است اما در چارچوب دفاع از خود است و نه شروع کردن شراره جنگ. همه جنگ های پیامبر دفاعی بوده است و مسلمانان شروع کننده نبودند. اسلام به کسی تعدی نمی کند. اگر علیه اسلام جنگی به وقوع بپیوندد با کم ترین نیرویی، دشمن را در حد خود متوقف می کند. پس هدف کشتن دشمن یا از بین بردن او نیست. فقط متوقف کردن دشمن است)). این سخنرانی که یک هفته پس از طوفان الاقصی ایراد شده به طور مشخص به تحولات مربوط به فلسطین و رژیم اشغالگر اشاره دارد. ایشان در سخنرانی خود درباره «هویت صلح طلب اسلام» سخن می گوید. با اینکه نامی از فلسطینی ها نمی برد اما از فحوای سخن مشخص است که طوفان الاقصی را عملیاتی دفاعی نمی داند و مبارزان فلسطینی خودشان شراره جنگ را برافروخته اند. اگر هم برفرض، جنگی علیه آنها به وقوع پیوست فقط باید صهیونیست ها را در حد تجاوزشان متوقف می کردند و حق کشتن آنها را نداشتند! در چارچوب این ادبیات، تاریخ مناسبات فلسطینی ها و مقاومت فلسطین با اسرائیل از روز آغاز عملیات طوفان الاقصی آغاز شده و با این منطق، آری! این فلسطینی ها هستند که به اسرائیلی ها و خانه و کاشانه آنها تجاوز کردند. در این چارچوب باید 75 سال غصب زمین، کشتار، قتل و محرومیت و محاصره را فراموش کنید. چون تاریخ از آنجا شروع نمی شود! و ضرورتی به پرداختن به گذشته وجود ندارد! سایت شیعه ویوز که از زیرمجموعه های رسانه ای آقای شیرازی است در تاریخ 29 مهر 1402 هم مطلبی را به نقل از ایشان با این عنوان منتشر کرده است که «پیامبر، در دوره حکومت خود هیچ وقت شروع کننده جنگ نبوده است» . از این متن که در ابتدای مطلب منتشر شده از ایشان درج شده می توان فهمید که این موضع هم تأکیدی بر موضع قبلی و به تعبیری مانیفست جریان شیرازی در خصوص تحولات غزه است. تمامی متن منتشر شده درباره این سخنرانی، به این موضوع اختصاص داده شده که در سیره پیامبر و اهل بیت ع، آنها شروع کننده نبوده اند و پیامبر کشتن زنان و کودکان و افراد مسن را حرام کرده بودند. می توان اینگونه فهمید که این بخش از سخنان آقای شیرازی، به طور مشخص اشاره به فیلم ها یا خبرهایی دارد که در ابتدای عملیات طوفان الاقصی در خصوص قتل شهرک نشینان متجاوز و اشغالگر توسط برخی رسانه ها منتشر گردید. با این حال و به رغم این توصیه ها و بیان مواضع و شهادت های تاریخی که ایشان نتوانسته است آنها را به طور منطقی و منسجم به واقعیت ها و زمینه های بروز تحولات اخیر و دلایل خشم مردم فلسطین و مظلومیت مهاجمانه آنها (تعبیری از سید حسن خمینی) ارتباط دهد، تا اینجا نیز ایشان کمترین تمایلی برای حمایت از شهروندان بیگناه غزه و محکومیت متجاوزان  نشان نمی دهد. بلکه برعکس، با برخورد گزینشی با واقعیت ها به دنبال محکوم کردن حق فلسطینی ها در دفع اقدامات ظالمانه  متجاوزان اسرائیلی است. نسل کشی انسان ها – حتی اگر مسلمان هم نباشند -  در بیمارستان المعمدانی هم ظاهرا محلی از اعراب در هیچ یک از سخنرانی های ایشان ندارد... (ادامه دارد) @tahrearcomنقل شده از 🇮🇶@iraq_studies کانال مطالعات عراق

جریان شیرازی سکوت خود را درباره غزه شکست !! 🔹(قسمت دوم و پایانی) یک موضع بسیار قابل توجه دیگر که توسط یک مرکز وابسته به آقای شیرازی  منتشر شد را نباید از نظر دور داشت. المجلس الاسلامی العالمی لعلماء الدین - جی آی سی – که مدیریت آن بر عهد شیخ صالح سیبویه نماینده آقای شیرازی در اروپاست در تاریخ 26 مهر 1402 در یک بیانیه کوتاه به نسل کشی صهیونیست ها در بیمارستان المعمدانی غزه واکنش نشان داد که پس از سکوت طولانی مدت آن پس از شروع طوفان الاقصی، نشان می دهد از  سر ناگریزی و برای همراهی با موج جهانی محکومیت ها بوده است. این مرکز، بدون نام بردن از عامل فاجعه، تنها بمباران بیمارستان را محکوم کرده و در یک موضع مشکوک « طرف های نزاع و درگیری» را دعوت به دور کردن غیرنظامیان از جنگ خود کرده است. از منظر این مرکز که مستندا برخی اعضای آن با شخصیت های صهیونیست و پروژه آبراهام ارتباط دارند، قوای فلسطینی که از خاک و حق خود دفاع می کنند به موازات اسرائیلی ها هستند. – ظالم و مظلوم یکی هستند -  طبیعی است که این مرکز نیز در چارچوب اندیشه های فکری خط شیرازی و رهبر آن حرکت می کند و چنین موضعی بخشی از چارچوب اتخاذ شده توسط آنهاست. اما نگران کننده آنجاست که معاون این مرکز که محمد توحیدی نام دارد در پیج توییتری خود توییت های متعدد علیه مقاومت فلسطین و مردم فلسطین و توییت هایی در حمایت از اسرائیل منتشر کرده است. برخی توییت های وی از جمله مطالب مرتبط با سخنرانی اخیر وی در ماه سپتامبر در واشنگتن در یک اجلاس یهودی، توسط روزنامه صهیونیستی جروزالم پست هم بازنشر داده شده است. مطلب در این باره زیاد است که پس از این خواهم نوشت. اما آنچه مایه تأسف است رفتار چندلایه جریان شیرازی در خصوص هواداران خود و سایرین است. رسانه های این خط و رهبران آن در ایران، تأکید ویژه بر سنی ستیزی از خود بروز می دهند و در عمل هواداران خود را در ایران نیز به این سمت سوق داده اند و در واقع یک تشیع هویتی و ایدئولوژیک از خود ترسیم کرده اند. عدم حمایت از فلسطین را هم اینگونه به خورد هواداران ساده اندیش خود داده اند. اما این هواداران اطلاع ندارند رویکرد نمایندگان جریان شیرازی در اروپا و آمریکا کاملا متفاوت است. آنها در اروپا و آمریکا در کنار افرادی که در داخل ایران به عنوان دشمن معرفی می شوند یعنی اهل سنت و یهودیان قرار میگیرند، روابط دوستانه علنی و رسانه ای دارند و پروژه های مشترک با عناوین مربوط به صلح جهانی انجام می دهند! طبیعی است که در چارچوب پروژه های بین المللی مورد هدایت غرب که مراکزی چون مجلس علمائی در آن بازی می کنند، انتقاد از اسرائیل و حمایت از فلسطین جایی ندارد. (پایان) 🇮🇶@iraq_studies کانال مطالعات عراق

دیپلماسی فرهنگی ترکیه در عراق آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا) را مهم ترین ابزار ترکیه برای پیشبرد دیپلماسی فرهنگی خود و هم چنین ارایه خدمات اجتماعی و ارایه الگویی موفق از دیپلماسی عمومی نامید. ۱۴۰۲/۰۸/۰۳ بازدید هیئتی از تیکای ترکیه از نجف و کربلا ترویج و گسترش زبان ترکی یکی از پیوندهای میان ترکیه و عراق را می‌توان در پیوندهای زبانی یافت. در زبان عامیانه عراقی کلمات ترکی بسیاری وجود دارد که هر روز توسط مردم به کار برده می‌شوند. از سوی دیگر علاقه مردم عراق به سریال‌های ترکی انگیزه‌ای برای یادگیری زبان ترکی در میان جوانان ایجاد کرده است. بر همین اساس یکی از مولفه‌های اصلی دیپلماسی فرهنگی ترکیه در عراق ترویج و گسترش زبان ترکی است. در این زمینه می‌توان به برنامه‌های مختلفی که توسط سفارت این کشور در بغداد، آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا) و موسسه یونس امره و… برگزار می‌شود اشاره کرد. برنامه‌هایی که در راستای گسترش و ترویج زبان ترکی در کشور عراق دنبال شده است عبارت است از: ۱. برگزاری دوره‌های آموزش زبان ترکی برگزاری دوره‌های کوتاه مدت و بلند مدت زبان ترکی توسط موسسه یونس امره انجام می‌گیرد. موسسه یونس امره که نام خود را از شاعر پرآوازه ترک گرفته با هدف تبادل فرهنگی و معرفی زبان، تاریخ و فرهنگ ترکیه به سایر کشورها از سال ۲۰۰۹ م (۱۳۸۷) آغاز به کار کرده و امروز با ۵۸ مرکز در ۴۸ کشور مشغول به فعالیت است. چشم انداز این موسسه «افزایش دوستداران و علاقه‌مندان ترکیه در سراسر دنیا» و ماموریت آن «تقویت اعتبار و شهرت ترکیه در عرصه بین‌الملل» عنوان شده‌است. در این مراکز به صورت مستمر کلاس‌های زبان ترکی برگزار می‌شود. در کنار این کلاس‌ها فعالیت‌های متنوعی مانند برگزاری گالری‌ها، معرفی آثار هنری کشور ترکیه، معرفی هنرمندان، برگزاری کلاس‌های آموزشی و… انجام می‌شود. تمام هزینه‌های برگزاری دوره از سوی موسسه یونس امره پرداخت می‌شود و متقاضی شرکت در این دوره‌ها نباید دارای تابعیت ترکیه باشد و هم چنین نباید بیشتر از ۳۵ سال داشته باشد. ۲- برگزاری دوره‌های مجازی آموزش زبان ترکی با ظهور و بروز فناوری‌های جدید در عرصه آموزش یکی از ابعاد آموزشی که مورد توجه قرار گرفت آموزش مجازی بود. بهره‌مندی از شیوه مجازی دارای مزیت‌های فراوانی بوده و در طی سالهای اخیر به ویژه در حوزه آموزش زبان از آن استفاده زیادی شده است. موسسه یونس امره نیز در راستای ترویج و گسترش زبان ترکی در کشور عراق، اقدام به برگزاری دوره‌های آموزش زبان ترکی در فضای مجازی کرده که این امر به دلیل سهولت و هم چنین دسترسی علاقه‌مندان مورد توجه علاقه‌مندان آموزش این زبان قرار گرفته است. ۳. تجهیز و نوسازی گروه‌های اموزش زبان ترکی در دانشگاه‌های عراق یکی دیگر از برنامه‌هایی که در زمینه ترویج و گسترش زبان ترکی در کشور عراق صورت می‌پذیرد تجهیز گروه‌های آموزش زبان ترکی در دانشگاههای عراق است. در حال حاضر ۳ گروه آموزشی در ۳ دانشگاه عراق پذیرای دانشجویان علاقه‌مند به زبان ترکی است که می‌توان به گروه آموزشی زبان ترکی در دانشکده زبان های خارجی دانشگاه بغداد، گروه آموزشی زبان ترکی در دانشگاه صلاح‌الدین و کرسی آموزش زبان ترکی در دانشکده زبان های خارجی دانشگاه کوفه اشاره کرد. آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه در راستای تجهیز و نوسازی این گروه های آموزشی اقدام به نوسازی و تجهیز این کرسی‌های آموزش زبان ترکی کرده است. ایجاد لابراتور آموزش زبان در ۳ گروه یاد شده و هم چنین نوسازی کلاس‌های آموزشی، اتاق‌های اداری، سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی و هم چنین تجهیزات نوین آموزشی در دانشگاه بغداد بخشی از اقدامات انجام شده در راستای حمایت از گروه های آموزش زبان ترکی در دانشگاههای عراق است. ۴. برنامه‌های ویژه اساتید و دانشجویان زبان ترکی یکی از برنامه‌های اجرا شده در زمینه ترویج و گسترش زبان ترکی برنامه‌های ویژه‌ای است که برای دانشجویان و اساتید زبان ترکی انجام می‌پذیرد. در راستای توانمندسازی اساتید زبان ترکی برگزاری دوره‌های آموزشی در راستای توانمند سازی و هم چنین اعزام به دوره‌های آموزش زبان ترکی به غیر ترک زبانان در شهرهای ترکیه، از جمله برنامه‌هایی است که به اجرا درآمده است. در راستای حمایت و تشویق دانشجویان زبان ترکی نیز، برنامه‌هایی چون اعزام به دوره‌های آموزشی، دعوت به سفارت ترکیه و اعطای بلیط خطوط هواپیمایی ترکیه در نظر گرفته شده است. تیکا: الگوی موفق ارایه خدمات اجتماعی در عراق شاید گزافه نباشد که آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا) را مهم ترین ابزار ترکیه برای پیشبرد دیپلماسی فرهنگی خود و هم چنین ارایه خدمات اجتماعی و ارایه الگویی موفق از دیپلماسی عمومی نامید. با بررسی اقدامات ترک‌ها در حوزه فرهنگی در کشور عراق می‌توان به نقش و تاثیر گذاری تیکا پی برد.

این آژانس بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی شکل گرفت. در واقع بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ بسیاری از دولت‌های آسیای مرکزی و قفقاز اعلام استقلال کردند و ترکیه جز نخستین کشورهایی بود که جمهوری‌های ترک زبان آسیای مرکزی و قفقاز شامل قزاقستان، ازبکستان، آذربایجان، قرقیزستان و تاجیکستان را به رسمیت شناخت. ترکیه که دارای پیوندهای زبانی، فرهنگی و هم چنین تاریخی با این کشورها بود، تلاش کرد تا روابط ۲ جانبه و منطقه‌ای خود را با این کشورها تقویت نماید. ترکیه در ابتدا اقدام به اعطای مساعدت‌های مالی نمود و متعاقب آن در راستای تقویت این کشورها پروژه هایی بلند مدت برای انجام تعریف کرد. در این راستا نیاز به سازمانی برای هماهنگی و هم چنین اجرای سیاست خارجی ترکیه و انجام پروژه‌های بلند مدت تعریف شده و توسعه و بازسازی در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز احساس شد. به این ترتیب در سال ۱۹۹۲ آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا) شکل گرفت که تبدیل به ابزاری برای اجرای سیاست خارجی ترکیه در بسیاری از کشورها و مناطق جهان و در راس آن کشورهایی شد که دارای ارزش ها و فرهنگ مشترک با ترکیه هستند. حوزه‌های اقدام تیکا؛ شامل آموزش، بهداشت، بازسازی، کشاورزی، توسعه، مالی، گردشگری و صنعت بوده و این آژانس در این حوزه‌ها در کشورهای هدف اقدام به اجرای پروژه‌های خدماتی می‌نماید. تیکا از لحاظ سلسله مراتب اداری در ابتدا وابسته به وزارت خارجه ترکیه بود و به عنوان موسسه خیریه بین‌المللی ترکیه فعالیت می‌کرد. در سال ۱۹۹۹ در پی تصمیم دولت ترکیه، تیکا زیر نظر مستقیم نخست‌وزیر قرار گرفت. در سال ۲۰۱۸ این آژانس به عنوان موسسه دارای شخصیت حقوقی و منابع مالی تحت نظارت وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه فعالیت می‌کند. تیکا در حال حاضر دارای ۶۱ دفتر در ۵۹ کشور جهان است. کمک‌های توسعه‌ای تیکا در سال ۲۰۰۲ بالغ بر ۸۵ میلیون دلار آمریکا بود که این رقم در سال ۲۰۱۵ به مبلغ ۴ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۷ به مبلغ ۸. ۷ میلیارد دلار رسیده است. تیکا در ۱۵۰ کشور جهان در ۵ قاره پروژه‌هایی در راستای تحقیق و توسعه اجرا نموده است. پروژه تیکا برای ترمیم مقبره ابوحنیفه در بغداد بخشی از فعالیت‌های تیکا در عراق 1. تجهیز شبکه ترکمان ایلی به فناوری HD ۲. تجهیز خانه امام علی ع در کوفه (شامل نوسازی کولرهای گازی و فرش‌های خانه) ۳. بهسازی بیمارستان رازی بغداد در پی درخواست هلال احمر عراق از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ (با هزینه‌ای بالغ بر ۵۰ میلیون دلار) ۴. تجهیز مسجد الصواف اربیل در پی درخواست استانداری اربیل و اعطای فرش، کولرهای گازی، سیستم گرمایشی و هم چنین پرده‌های مسجد ۵. نوسازی ۱۴ مدرسه ترکمانی و کردی در اربیل ۶. نوسازی گروه آموزشی زبان ترکی در دانشگاه صلاح الدین (این گروه آموزشی بیش از ۱۱۰ دانشجو دارد و تیکا در راستای تجهیز این گروه آموزشی به لابراتوارهای آموزش زبان اقدام نموده است.) ۷. تاسیس لابراتوار آموزش زبان در دانشگاه کوفه ۸. نوسازی مدارس آسیب دیده از حملات داعش در منطقه بشیر کرکوک (شامل تجهیز مدارس به سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی در مدرسه‌های امام صادق ع و دبیرستان البشیر اعدادیه) ۹. مساعدت‌های مالی به خانواده‌های ترکمانان در طوز خورماتو (شامل توزیع سبدهای غذایی، وسایل گرمایشی به ۳۰۰ خانواده ترکمن نشین شهرستان طوز خورماتو) ۱۰. توزیع سبدهای غذایی در میان معلمان اربیل (شامل توزیع ۵۰۰ سبد میان معلمان ترکمن، کرد و مسیحی) ۱۱. تشویق آوارگان به تربیت دام سبک(گوسفند) با توزیع دام و علوفه در میان ۳۰ خانواده در مناطق مابین کرکوک و اربیل ۱۲. مساعدت و حمایت از تولید کنندگان ترکمن در حوزه کشاورزی (که این امر با هدف افزایش تولید کشاورزی صورت گرفت که شامل دوره‌های آموزشی در آنکارا پیرامون کشت گلخانه‌ای و پرورش طیور بود. همچنین از حمایت های دیگر تیکا می توان به توزیع ماشین آلات کشاورزی در میان این تولیدکنندگان اشاره کرد. ۱۳. توزیع سبد غذایی و مواد بهداشتی میان ۳ هزار خانواده آسیب دیده از تروریسم در شمال عراق به ویژه ترکمن ها در دهوک و تلعفر، صلاح الدین، کرکوک و دیالی ۱۴. اهدای آمبولانس به اردوگاه آوارگان یحیاوه در کرکوک برای آوارگان تلعفر و موصل ۱۵. برگزاری دوره‌های آموزشی خیاطی ویژه زنان در اردوگاه آوارگان یحیاوه ۱۶. سفره افطاری برای ۳ هزار نفر در اردوگاه آوارگان یحیاوه ۱۷. بازسازی مدرسه ناشنوایان در استان بابل(حله) و تجهیز آن از سوی موسسه تیکا ۱۸. تجهیز خانه سالمندان در شهر حله توسط تیکا دیپلماسی علمی

امروزه، علم و فناوری از مهمترین مؤلفه‌هایی است که همکاریهای علمی- بین المللی را تحت الشعاع قرار داده است. به‌طور کلی علم و فناوری و به‌طور خاص دیپلماسی علم و فناوری از مؤلفه‌هایی هستند که توانایی و قابلیت تأمین منافع ملی در هر شرایطی را دارد و به‌عنوان مؤلفۀ مهم قدرت نرم کشورها در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی کشورها نقش آفرینی می کند. اهمیت علم در سیاست خارجی را می‌توان در سخن هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی نیکسون، مشاهده کرد: هیچ چیزی بین‌المللی‌تر از علم وجود ندارد. با توجه به اهمیت دیپلماسی علمی و تبادلات دانشگاهی به ویژه جذب دانشجویان خارجی ترکیه اقدام به ایجاد و تاسیس سازمانی ویژه نموده و برنامه‌ای ویژه با عنوان بورسیه ترکیه را راه‌اندازی کرده است. این سازمان یعنی سازمان ترک‌های خارج از ترکیه و جوامع خویشاوند YTB در ۶ آوریل ۲۰۱۰ تاسیس شد. هدف اصلی از تاسیس این سازمان هماهنگی برای فعالیت‌هایی بود که برای ترک‌هایی که در خارج از کشور زندگی می‌کردند و هم چنین جوامع خویشاوند و برنامه اعطای بورسیه‌های تحصیلی ترکیه و توسعه حمایت‌ها و فعالیت‌هایی بود که در این حوزه‌ها انجام می‌پذیرفت. این سازمان از سال ۲۰۱۰م (۱۳۸۹) آغاز به کار کرده و بر گسترش روابط فرهنگی و علمی با سایر جوامع تاکید دارد. از فعالیت‌های اصلی و اثرگذار این موسسه اعطای بورسیه به دانشجویان سایر کشورها است. دولت ترکیه تاریخ تحصیل دانشجویان خارجی در این کشور را به زمان عثمانی منسوب می‌داند و خواهان تداوم این سنت تاریخی است. هزینه این بورس از جانب دولت تامین می‌شود و هدف از آن، گسترش روابط متقابل با سایر کشورها و مشارکت در غنای علمی عرصه بین‌الملل عنوان شده‌است. بر اساس آمار منتشر شده از سوی این سازمان هر سال حدود ۱۳۰ هزار نفر برای دریافت این بورسیه ثبت نام می‌کنند و از این تعداد میانگین حدود چهار هزار نفر پذیرش می‌شوند. بیشتر این دانشجویان از کشورهای هم‎جوار ترکیه، آسیای میانه، جنوب شرق آسیا، کشورهای عرب زبان، کشورهای آفریقایی، حوزه بالکان و کشورهایی که قبلا جزو خاک عثمانی بوده‌اند، هستند. دولت ترکیه فارغ التحصیلان این بورسیه را سفیران داوطلب ترکیه در سراسر دنیا می‌نامد.  بورسیه‌های تحصیلی ترکیه در تمام مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری اعطا می‌شود. داوطلبان باید برای مقطع کارشناسی دارای معدل هفتاد و زیر بیست و یک سال سن داشته باشند. در مقطع کارشناسی ارشد دواطلب باید دارای معدل ۷۵ و زیر ۳۰ سال سن داشته باشد. در مقطع دکتری تخصصی نیز داوطلب باید زیر ۳۵ سال و دارای معدل ۹۰ باشد. بورسیه تحصیلی دولت ترکیه دربردارنده هزینه تحصیل، کمک هزینه تحصیلی، خوابگاه رایگان، هزینه ایاب و ذهاب و هزینه یکبار بار بلیط رفت و برگشت به کشور متبوع (در آغاز تحصیل و فارغ التحصیلی ) را شامل می‌شود. در کنار اعطای بورسیه‌های رسمی از سوی سازمان ترک زبانان خارج از کشور و جوامع خویشاوند نوع دیگری از بورس‌های تحصیلی وجود دارد که به بورس‌های دیانت معروف است. این بورسیه‌ها که به رشته‌های مجموعه الهیات و معارف اسلامی اختصاص دارد از سوی دیوان وقف ترکیه اعطا می‌گردد. بر اساس آمار به دست آمده از اداره کل روابط فرهنگی و بورس های وزارت آموزش عالی و پژوهش های علمی عراق، بالغ بر ۲۶۰۰ دانشجو عراقی در دانشگاههای ترکیه تحصیل می‌کنند که بخشی از این میزان بورسیه ترکیه هستند. وزارت آموزش عالی عراق بیش از ۱۳ دانشگاه ترکیه را برای اعزام دانشجویان بورسیه خود و هم چنین دانشجویان کارمند(جامعات ابتعاث) اختصاص داده است و از سوی دیگر دانشجویان عراقی می‌توانند در ۸۰ دانشگاه با پرداخت هزینه تحصیل خود درس بخوانند (جامعات نفقه خاصه). در بعد روابط رسمی میان عراق و ترکیه در حوزه همکاری‌های علمی و فناوری باید اذعان داشت که نخستین تفاهم نامه همکاری میان عراق و ترکیه در سال ۱۹۷۱ به امضا رسید. در راستای گسترش همکاری‌های علمی فناوری میان دو کشور رییس شورای عالی آموزش عالی ترکیه دکتر یکتا سراج سفری دو روزه به بغداد پایتخت عراق داشت و طرفین بر روی موضوعات مختلف در زمینه همکاری‌های علمی – فناوری تاکید کردند. در پی سفر قصی السهیل وزیر آموزش عالی و پژوهش‌های علمی عراق به انکارا و دیدار با دکتر محمدعلی یکتا سراج دو طرف ضمن تاکید بر اهمیت همکاری‌های دو جانیه در حوزه‌های علمی – فناوری تفاهم نامه همکاری جدید میان وزارت آموزش عالی و پژوهش‌های علمی عراق و شورای عالی آموزش عالی ترکیه به امضا رسید. بر اساس این تفاهم نامه همکاری دو کشور در حوزه‌هایی اعطای بورسیه‌های تحصیلی، نظارت مشترک بر پایان‌نامه‌های دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی، ایجاد مراکز پژوهشی مشترک، برگزاری دوره‌های آموزشی، برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه اعضای هیات علمی در زمینه حفظ و ترمیم نسخ خطی، افزایش همکاری و تبادل دو جانبه میان دانشگاه های عراق

و ترکیه و ایجاد دوره‌های مشترک تحصیلی در رشته‌های علوم انسانی، فنی- مهندسی و…. صورت خواهد پذیرفت. در زمینه دیپلماسی علمی ترکیه در عراق، باید بیان داشت بیشتر تمرکز صورت گرفته در این حوزه در بخش جذب دانشجو و هم چنین افزایش شمار دانشجویان عراقی شاغل به تحصیل در دانشگاههای ترکیه بوده است و ترک‌ها در حوزه‌های دیگر تعاملات علمی – فناوری موفقیت چشمگیری نداشته‌اند. مدارس ترکی در بغداد و اقلیم کردستان یکی از مهم ترین ابزار انتقال ارزش‌ها و عناصر فرهنگ ترکیه در داخل عراق ایجاد و تاسیس مدارس در مقاطع مختلف بوده است. این گونه مدارس نقشی بی بدیل در پیشبرد دیپلماسی فرهنگی ترکیه در داخل عراق ایفا کرده‌اند. تاسیس مدارس ترکیه در عراق سابقه‌ای چندین ساله دارد. شاید بارزترین مدرسه ترکیه‌ای در داخل خاک عراق مدارس ایشیق باشد. این مدارس نخست در اقلیم کردستان و در اربیل و سلیمانیه شکل گرفت. تعداد این مدارس در اقلیم کردستان بالغ بر ۱۰ مدرسه بود و این مدارس تحت نظارت معلمان و کادر آموزشی ترک اداره می‌شدند. مجموعه مدارس ایشیق وابسته به شرکت فرالز ترکیه بود که از سال ۲۰۰۸ در اقلیم کردستان ظهور و بروز یافتند. در ادامه دانشگاهی نیز قرار شد با نام ایشق در سلیمانیه شکل بگیرد. مدارس ایشیق هم چنین در بغداد نیز رواج پیدا کرده و پذیرای بسیاری از دانش آموزان عراقی بود. با طرح ابهاماتی پیرامون وابستگی این مدارس به جنبش فتح الله گولن و تروریستی نامیدن این جنبش فشار مضاعفی برای بستن مدارس ایشیق صورت پذیرفت. در حال حاضر مدارس تحت عنوان مدارس معارف اداره می‌شود. این مدارس در اربیل فعال بوده و هم چنین در آینده در بغداد به فعالیت خواهد پرداخت. مدارس معارف در بغداد در ۲ منطقه طیونه و منصور واقع شده است و شامل ۶ مدرسه در مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان است. برگزاری مراسم و جشن‌های فرهنگی سفارت ترکیه در بغداد در راستای ارتباط گیری با نخبگان عراق اقدام به برگزاری مراسم و هم چنین جشن‌های فرهنگی می‌نماید. با بررسی مراسم‌های انجام شده از سوی سفارت ترکیه در بغداد می‌توان به اقشار مورد توجه ترک‌ها پی برد. برگزاری مراسم‌ها و جشن‌های خاص در روز جهانی کودک با حضور کودکان عراقی از مکونات مختلف، برگزاری جشن روز جوانان و ورزش با حضور شماری از جوانان فعال در صحنه اجتماعی، برگزاری مراسمات و جشن‌های خاص ویژه دانشجویان و… نشان از برنامه ریزی برای تاثیر گذاری بر روی دو قشر مهم یعنی کودکان و جوانان می‌دهد. در کنار این تمرکز مراسم‌هایی در قالب افطاری با حضور شخصیت‌های دینی، فرهنگی و نخبگان علمی و هم چنین برگزاری جشن روز استقلال و… پذیرای بسیاری از نخبگان و شخصیت‌های فرهنگی – هنری و هم چنین نخبگان عراقی است. بازسازی بقاع متبرکه اهل سنت در مقابل الگوی ایرانی ستاد بازسازی عتبات عالیات که در راستای ساخت، نوسازی و بهسازی بقاع متبرکه شیعه در کشور عراق فعالیت می‌نماید ترکیه نیز تلاش نمود در راستای معرفی خود به عنوان مرجعیت اهل سنت عراق و هم چنین ایجاد پلی برای ارتباط و نزدیکی بیشتر با اهل سنت عراق، بقاع متبرکه اهل سنت را بازسازی و نوسازی نماید. این تمایل در امضای تفاهم نامه میان دیوان وقف سنی عراق و آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه(تیکا) نمود یافت.  در پی این تفاهم نامه که در تاریخ ۲۰/۲/۲۰۱۹ در مسجد ام القری بغداد به امضای دکتر عبداللطیف الهمیم رئیس دیوان وقف سنی و سردار جام ورعی رییس آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه رسید، تیکا متعهد گردید که در فاز اول به نوسازی و بازسازی مرقد شیخ عبدالقادر گیلانی و هم چنین مرقد ابوحنیفه نعمان در منطقه اعظمیه بپردازد. در ادامه تیکا متعهد به بازسازی و نوسازی مساجد تاریخی اهل سنت در بغداد شد. در مراسم امضای این تفاهم نامه عبداللطیف الهمیم رییس دیوان وقف سنی عراق مساجد تاریخی بغداد را جزیی از تاریخ مشترک کیان ترکیه و عراق خواند و همکاری با تیکا را بدون مرز و مانع خواند. سردار جام ورعی از آمادگی تیکا برای ارائه خدمات به دیوان وقف سنی از طریق دفتر مرزی خود در ترکیه و هم چنین دفتر تیکا در بغداد شد. در راستای اجرایی سازی این تفاهم نامه نوسازی و بهسازی مرقد شیخ عبدالقادر گیلانی توسط تیکا انجام پذیرفت و گنبد و هم چنین صحن مرقد شیخ عبدالقادر گیلانی توسط ترک‌ها نوسازی و بهسازی شد. ترکمن‌های عراق: مولفه مهم دیپلماسی فرهنگی ترکیه در عراق ترکیه نگاه تاریخی خاص به ترکمن‌های عراق داشته و این اقلیت را جز ترک‌هایی که خارج از ترکیه زندگی می‌کنند به شمار می‌آورد. در طول تاریخ نیز پیوندهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ترکمن های عراق را به ترکیه ارتباط داده است. مولفه ترکمانی نقش بسیار مهمی در دیپلماسی فرهنگی ترکیه در حال حاضر در عراق ایفا می‌کند.

با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه اهتمام خاصی از سوی ترک‌ها نسبت به ترکمن‌های عراق صورت گرفت و این امر در راستای تقویت نقش ترکمانان در ساختار قدرت و تصمیم گیری در عراق و گسترش روابط با ترکیه از سوی دیگر بود. در این زمینه استان کرکوک از اهمیت خاصی نزد ترک‌ها برخوردار است و دلیل آن نیز بافت اجتماعی و ترکیب جمعیتی آن است از سوی دیگر کرکوک به دلیل وجود چاه‌های نفت و انرژی برای آنکارا مهم به شمار می‌رود. دختر ترکمن عراقی در لباس سنتی ترکی برنامه‌های اجرا شده در زمینه اقلیت ترکمان عراق را می‌توان در چند دسته تقسیم بندی کرد: نخست بخش اعظم اقدامات انجام در چند سال گذشته در حوزه خدمات اجتماعی بوده است که از سوی تیکا به ترکمن ها ارائه شده و دلیل آن نیز حملات داعش به مناطق ترکمان نشین در استان نینوی، کرکوک و صلاح الدین و دیالی بوده است. بخش دیگر خدمات ارائه شده از سوی تیکا خدماتی است که در داخل اردوگاه‌های آوارگان که ترکمانان در آن سکونت داشته‌اند صورت گرفته است. در زمینه خدمات ارایه شده از سوی تیکا به ترکمن های عراق می‌توان به توزیع سبد‌های غذایی، برگزاری مراسمات افطار در داخل اردوگاه ها، مساعدت‌های مالی، تجهیز و هم چنین اعطای اثاث منزل، بازسازی مدارس ترکمانی آسیب دیده از حملات داعش و…. اشاره نمود. اما در حوزه برنامه‌های فرهنگی اهتمام ویژه‌ای به نخبگان ترکمن صورت گرفته است و ترکیه برنامه‌هایی را در راستای توانمندسازی نخبگان ترکمانی انجام داده است. در این زمینه می‌توان به اعزام نخبگان ترکمنی به ترکیه و دیدار با مقامات و مسولان ترک، اعزام نخبگان ترکمنی به دوره‌های اموزشی مانند دوره مهندسان کشاورزی، برگزاری مراسم‌های فرهنگی ویژه نخبگان فرهنگی ترکمان در نادی ترکمانی بغداد و دیگر مناطق، مساعدت‌های مالی، تجهیز شبکه ترکمان ایلی و… اشاره نمود. توسعه گردشگری و تبدیل ترکیه به مقصد گردشگران عراقی یکی از برنامه‌های اصلی که ترکیه در راستای پیشبرد دیپلماسی فرهنگی خود در عراق برداشته است معرفی ترکیه به عنوان مقصد گردشگران عراقی است. ترک‌ها در این زمینه با اعطای تسهیلات ورود به ترکیه و هم چنین معرفی جاذبه‌های گردشگری ترکیه توانسته‌اند گام‌های موفقی در این زمینه بردارند. خرید آپارتمان از سوی عراقی‌ها و هم چنین حضور تعداد زیادی از عراقی‌های ساکن ترکیه خود نیز به عنوان عاملی برای معرفی ترکیه به عنوان مقصد گردشگری برای عراقی‌ها نقش آفرینی کرده است. بر اساس آمار منتشر شده از سوی وزارت گردشگری ترکیه میزان ورود گردشگران عراقی به شهرهای مختلف ترکیه طی چند سال اخیر صعودی بوده و رشد داشته است. بر اساس آمار میزان ورود گردشگران عراقی به ترکیه در سال ۲۰۱۷، بالغ بر ۱۷۸ هزار نفر بوده است که این میزان در سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۲۶۰ هزار نفر شده و این امر نمایانگر رشد ۴۵ درصدی ورود گردشگران عراقی به ترکیه است. در همین زمینه ۲۱۹ پرواز به صورت هفتگی گردشگران عراقی را به ترکیه منتقل می‌سازد که از این میزان ۶۵ پرواز به پرواز بغداد – استانبول و ۴۵ پرواز به پرواز اربیل- استانبول اختصاص دارد. در حال حاضر با توجه به برتری گردشگری دینی نزد گردشگران عراقی و وجود بقاع متبرکه شیعه در جمهوری اسلامی ایران، ایران در مقابل ترکیه دارای مزیت نسبی است. از سوی دیگر با توجه به ارزان بودن سفر به ایران و هزینه‌های پایین سفر ایران تاکنون مقصد نخست گردشگری نزد گردشگران عراقی به شمار می‌رود. منبع: جامعه و فرهنگ ملل 🇮🇶@iraq_studies

در دوره عثمانی قبایل عراق در نظام اجتماعی و سیاسی ظهور و بروز طبیعی داشتند[۸]؛ اما با فروپاشی عثمانی قبایل عراق هیچ‌گاه نتوانستند با دولت – ملت جدید پیوند خورده و بدون چالش ظهور و بروز داشته باشند؛ لذا قبایل در زمان قوی‌بودن دولت‌ها ضعیف بودند و با ضعیف‌شدن دولت‌ها تقویت می‌شدند.[۹] همان قدر که قبایل عراق دولت – ملت مدرن را پس می‌زنند، با ساختار امی سازگارند؛ به همین خاطر است که با سنی‌های بغداد ستیز دارند؛ اما پذیرای شیعیان ایران هستند و حرکت امی اربعین را رقم زده‌اند. عمده چالش امت در ایران ملت و ملی‌گرایی است درصورتی‌که این رویارویی لااقل در میان قبایل عراق سهل‌تر است. در ایران بر خلاف عراق پیوندهای اجتماعی سنتی در مواجهه با فرایند دولت – ملت مدرن تاب نیاورد و با دخالت استعمارگران دولت مدرن در ایران ایجاد شد. واکنش جامعه ایرانی در مقابل تحت‌الشعاع قرارگرفتن ارزش‌های دینی در دولت مدرن پس‌زدن آن به‌وسیله تقویت نظم اجتماعی پیشاتجدد نبود؛ بلکه طی انقلاب اسلامی حکومت جدیدی که با ارزش‌های دینی در تضاد نباشد بازتعریف و تأسیس شد. ازآنجاکه این حکومت و دولت مسئولیت دینی داشت و از طرف دیگر کانون‌های همیاری و گروه‌های اجتماعی محکمی وجود نداشت، اقتصاد دولتی قلمرو حضور بالقوه بخش سوم (فرهنگ، آموزش، دین، تبلیغ، خیریه و…) را هم فراگرفت. باتوجه‌به وسعت و اندازه مراسمی در مقیاس اربعین، بخش دیگری جز بخش سوم قادر به اداره آن نیست. مدیریت متمرکز دولتی و مدیریت انتفاعی بخش خصوصی قطعاً در مراسم اربعین و مراسم‌های مشابه کارایی ندارد و اگر قرار باشد در سالروز شهادت امام رضا در مشهد یا در میهمانی ده‌کیلومتری بزرگداشت عید غدیر در تهران از اربعین الگوگیری شود مقدمه آن فراهم‌کردن بستر برای شکوفایی بخش سوم اقتصاد است که یکی از این اقدامات واگذاری اموال و دارایی‌های در صلاحیت بخش سوم به بخش سوم است. [۱] https://www.mehrnews.com/news/5880863 [۲] http://fna.ir/1tn9u7 [۳] http://fna.ir/3eo5nq [۴] موسوی، سیده بشری، & عصاری فائزه (۱۳۹۹) جایگاه عشایر در مناسبات اجتماعی و سیاسی عراق [۵] درخشان, مرتضی, & نصراللهی, خدیجه. (۱۳۹۴). تحلیل اثر توسعه‌ بخش سوم اقتصاد بر شاخص‌های اقتصادی و راهکار‌های توسعه آن در ایران. اقتصاد اسلامی, ۱۴(۵۵), ۶۱-۸۸. [۶] زارعان، احمد، معدنی، سعید، و تاج الدینی، محمدباقر. (۱۳۹۷). موانع پیش روی روند دولت سازی در عراق. تحقیقات سیاسی و بین المللی، ۱۰(۳۵ )، ۱۱۳-۱۴۰. [۷] ابطحی, سید مصطفی, & ترابی, سید علی‌اصغر. (۱۳۹۴). نقش آمریکا در دولت- ملت‌سازی در افغانستان و عراق جدید. فصلنامه تخصصی علوم سیاسی, ۱۱(۳۲), ۵۳-۸۱. [۸] رادفر، سجاد بررسی زمینه های تحول مذهبی در عشایر جنوب عراق (سده نوزدهم میلادی). نشریه پژوهش نامه تاریخ اسلام  شماره۱ [۹] http://hvasl.ir/news/183846 🇮🇶@iraq_studies

بخش سوم اقتصاد عراق؛ بزرگترین پشتیبان اربعین سلطه مالکیت خصوصی در اقتصادهای سرمایه‌داری و سلطه مالکیت دولتی در اقتصادهای سوسیالیستی مانع از شکوفایی بخش مردمی اقتصاد می‌شود. by هادی معصومی    ۱۴۰۲/۰۷/۰۳ طبق اعلام عتبه عباسیه آمار زائران اربعین سال ۱۴۰۲ از ۲۲ میلیون نفر فراتر رفت.[۱] مسئله‌ای که به دلیل مدیریت کریمانه آن کمتر به چشم می‌آید، اطعام این حجم از جمعیت در مدت‌زمان محدود است. اگر به طور میانگین مدت اقامت هر زائر در کشور عراق ۵ روز محاسبه شود و هر زائر در روز سه وعده غذا تناول کند، در این مدت به‌طور تخمینی ۳۳۰ میلیون غذای نذری توزیع شده است. اگر متوسط قیمت هر پرس غذا در عراق ۴هزار و ۵۰۰ دینار یا ۳.۵ دلار فرض شود[۲]، برای توزیع ۳۳۰ میلیون پرس غذا در حدود ۱ میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار (۵۷ هزار میلیارد تومان) تأمین مالی لازم است. باتوجه‌به اظهارات مسئول کمیته مشارکت‌های مردمی، اسکان و تغذیه ستاد اربعین که تعداد ۲ هزار موکب ایرانی مستقر در عراق را معادل کمتر از ۵ درصد کل موکب‌ها تخمین زده بود[۳]، تعداد کل موکب‌های مستقر در عراق در حدود ۴۰ هزار واحد می‌شود. باتوجه‌به محاسبات انجام شده در بالا فقط برای هزینه‌های جاری اطعام (و نه اسکان و بهداشت و سایر موارد) هر موکب به‌طور میانگین باید ۲۸ هزار و ۷۵۰ دلار (بیش از ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان) منابع داشته باشد. این حجم زیاد از منابع چگونه تأمین می‌شود؟ براساس مشاهدات، موکب‌های مردمی عراق (موکب­‌هایی که متعلق به عتبات و دفتر مراجع نیستند) به لحاظ تشکیلات و اداره یا متعلق به محلات هستند یا متعلق به عشیره‌هایند که البته عشیره­‌ها در موکب‌­های محلی هم مشارکت دارند. عشیره‌ها ذیل قبایل عرب­‌اند که گاهی فراملیتی هستند. واحد کوچک‌تر از عشیره فخذ، بعد عائله و در نهایت اسره است. عشیره‌ها نظام اجتماعی، مالی و حتی قضایی خاص خود را دارند. در حدود ۱۵۰ قبیله و عشیره در عراق وجود دارند که هر رییس عشیره دسته کم ۳ تا ۵ هزار پیرو دارد[۴]. عشیره‌ها به عنوان نظام‌های اجتماعی اصیل، سنتی و منسجم نهادهای نرم جامعه عراق هستند که در ذیل خود امکان ایجاد گرو­ه‌هایی را فراهم کرده­اند که تولیت موکب‌های اربعین را که ذیل اقتصاد بخش سوم طبقه‌بندی می‌شوند، برعهده بگیرند. تاسیس، اقامه، اداره، تولیت و تامین مالی بسیاری از موکب‌های اربعین برعهده گروه­هایی است که ذیل عشیره­‌هایند.  در یک تعریف کلی بخش سوم اقتصاد بخشی است که به وسیله گروهی از افراد (اعضا) به‌صورت داوطلبانه و بدون توجه به نفع شخصی خود و دیگران راه‌اندازی شده و به‌­وسیله خود مردم کنترل و اداره می‌شود.[۵] بخش سوم در عرض بخش دولتی و خصوصی، بخش مردمی اقتصاد است و در حوزه­‌هایی که بازار و دولت شکست می‌خورند حضور دارد. اقتصاد بخش سوم یا اقتصاد اجتماعی تاثیر و تاثرات عمده‌ای با فرهنگ و بافت جامعه دارد. اگر کانون‌های همیاری و گروه‌های اجتماعی حضور قوی داشته باشند اقتصاد بخش سوم شکل خواهد گرفت. نظام اجتماعی عشیره‌ای کانون‌های همیاری و گروه‌های اجتماعی موردنیاز اقتصاد بخش سوم را به‌خوبی شکل داده­اند. سلطه مالکیت خصوصی در اقتصادهای سرمایه‌داری و سلطه مالکیت دولتی در اقتصادهای سوسیالیستی مانع از شکوفایی بخش مردمی اقتصاد می‌شود. نقش سلبی نظام عشیره‌ای در تقویت دولت مدرن و به سلطه اقتصادی آن یکی از تأثیرات نظام عشیره‌ای در شکوفایی اقتصاد بخش سوم در عراق بوده است. عشیره‌ای بودن جامعه عراق، علاوه بر سبک زندگی اقتصادی، ساختار روابط اجتماعی را نیز تحت تأثیر خود قرار داده است. به رغم آنکه در سال‌های اخیر بر اثر توسعه شهرها و گسترش آموزش در روستاها، عشیره‌گرایی رونق گذشته خود را ندارد؛ اما کماکان بافت عشیره‌ای و نقش‌آفرینی عشایر در عرصه فرهنگی و اجتماعی تداوم یافته است. عدم وقوع تحولات اجتماعی درون‌زا در عراق باعث تداوم ساختار قبیله‌ای و عشیره‌ای در این کشور شده و در نتیجه آن، جامعه مدنی به وجود نیامده و نظام پدرسالاری حاکم بر قبایل به سطح دولت و حکومت نیز تعمیم یافته است.[۶] عراق با چالش‌ها و محدودیت‌هایی برای دولت – ملت‌سازی مواجه است که این چالش‌ها مانع از تداوم روند دولت – ملت‌سازی در این کشور می‌شود. یکی از این چالش‌ها وجود اقوام است.[۷] نظم و بافت عشیره‌ای و قوانین و هویت مترتب بر آن مانع بزرگ تشکیل هویت و دولت ملی در عراق بوده است. هویت مذهبی و هویت قومی قبایل عراق با هویت ملی مدرن سنخیت پیدا نکرده و بازتعریف نشده‌اند. مقدمه دولت‌سازی دموکراتیک مدرن ریشه‌دواندن فردگرایی است که نقطه مقابل زندگی گروهی عشیره‌ای است. به همین دلیل بود که اشغال آمریکا هم نتوانست دولت مدرن را جایگزین پیوندهای جامعه سنتی عراق نماید.

رجز خوانی سران عشایر و قبایل شیعه و سنی عراق در گذرگاه مرزی طربیل عراق _ اردن

دکتر علی المؤمن پژوهشگر برجسته عراقی با پژوهشی مستمر از سال ۲۰۰۳ تاکنون و با اتکا به آمارهای رسمی داخلی، جمعیت اقوام و مذاهب ‎#عراق در سال ۲۰۲۳ را منتشر کرد. از ۱۹۹۰ تاکنون شیعیان ۰/۵ (نیم درصد) افزایش یافته اند. به همین نسبت جمعیت مسیحیان کاهش یافته است. جمعیت لرها، ترک ها و ایرانی ها نیز به دلایل مختلف از جمله مهاجرت اجباری یا سیاست عرب سازی کم شده است. از حدود ۲۸/۶۰۰ میلیون جمعیت کل شیعیان عراق، ۱/۱۰۰ میلیون ایرانی هستند. ۱۴/۰۸ میلیون نفر از عراقی ها اهل سنت هستند. (۶۵٪ شیعه ، ۳۲/۵ ٪سنی) اما در میان عرب های عراق جمعیت شیعیان ۳/۵ برابر سنی هاست. به این معنا که شیعیان عرب ۲۴/۴ میلیون نفر و سنی های عرب ۷ میلیون نفر هستند. در چارچوب این پژوهش عرب ها ۷۲٪ کردها ۱۴٪ لرها (فیلی ها) ترکمن ها (جمعیت ترکمن های سنی و شیعی تقریبا برابر است)هر کدام ۴٪ ایرانی ها ۲/۵٪ و مسیحیان ۲/۳٪ است. قرار است به زودی مطالعات و تحلیل ها این پژوهش توسط نویسنده منتشر شود. / قزوینی غرابی 🇮🇶@iraq_studies