✡ کابالا در فیلم سینمایی شاگرد جادوگر (٢)
🔮 کابالا – قبالا
1⃣ #قبالا یا #کابالا متعارف‌ترین اصطلاح سنّتی به‌کار رفته برای آموزه‌های رازوَرانه یهودیت و عرفان یهود، به‌ویژه عرفان برآمده از سده‌های میانه تا کنون است. واژهٔ قبالا به مفهومی گسترده‌تر، به تمامی جریان‌های پی‌آیند رازآلود یهودیت اشاره دارد، که از پایان دورهٔ معبد دوم پرورش یافته و به‌مثابه سازمان تاریخ یهودیت شده است.
2⃣ گرچه #یهودیت دینی توحیدی بوده و با وحی تورات بر حضرت موسی (ع) آغاز گردیده است، اما درون آن سیستمی به‌نام کابالا شکل گرفته که در بردارندهٔ آداب #جادوگری است که از سوی مذاهب ابراهیمی ممنوع اعلام شده‌اند. این موضوع، به‌خوبی نشان می‌دهد کابالا در واقع عنصری خارجی است که از بیرون به یهودیت وارد شده است.
3⃣ اما سرچشمه این عنصر کجاست؟
👈 فیبر اولیوت مورّخ یهودی، #مصر_باستان را خاستگاه کابالا می‌داند. به‌عقیدهٔ وی ریشه‌های کابالا، سنّتی است که برخی رهبران #یهودی در مصر باستان آن را آموختند و نسل به نسل به‌شکل شفاهی منتقل کردند. بنابراین کابالا ساختاری است که ریشه در #الحاد و #بت‌پرستی قبل از تورات دارد.
4⃣ هستهٔ اصلی کابالا را می‌توان در گفتارهای #تلمود و در دو بخش «خداشناسی» و «خودشناسی» دنبال کرد. #کابالیست‌ها با این مسئله مواجه بودند که چگونه می‌توان بدون بی‌حرمتی و تعدّی به مکتوبات موجود، آنها را پذیرفت که از خداوند فیضان یافته و در نتیجه تغییرناپذیرند؟!
5⃣ راه حل آنها این بود که در متون قدیمی، تنها چیزی را بخوانند که می‌خواهند کشف و ثابت کنند که این معانی از ابتدا در مکتوبات مقدس، مستور بوده است. برای اثبات آن تمهیداتی چون تغییر مرتبهٔ حروف یا به‌عبارت دیگر، جایگزین‌کردن حروفی با حروف دیگر و به‌وجود آوردن کلمات جدید، مطابق تعلیمات کابالایی را تدبیر کردند.
6⃣ کابالا از مفاهیم پیچیده و عناصر گوناگونی برخوردار است. از آنجا که هدف این مقاله بررسی انتقادی #عرفان_یهود در فیلم سینمایی #شاگرد_جادوگر است، در ادامه، ابتدا خلاصه‌ای از فیلم بیان می‌شود؛ سپس به توضیح مؤلفه‌های کابالا و در ادامهٔ هر مؤلفه، تحلیل انتقادی فیلم بر اساس آن مفهوم ارائه می‌شود.
✍ نویسنده: دکتر حفیظه مهدیان
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡️ مؤلفه‌های کابالایی فیلم شاگرد جادوگر
💥 ١. جادو محوری
1⃣ #سحر_و_جادو ارتباط با جهان نامرئی و مرموز است. به بیان‌دیگر، میان دنیای مرئی و نامرئی ارتباط ایجاد کردن و بدین‌سان نیروهای جادویی را از جهان نامرئی در دنیای مرئی به‌کارگرفتن و کارهای خارق‌العاده انجام دادن.
2⃣ پدیدهٔ سحر در روزگار سلیمان نبی آشکار و فراگیر شد، که در آن اجنه و شیاطینِ تسخیرشده، به فرمان خداوند مأمور خدمت به سلیمان نبی شدند. هرچند حضرت سلیمان رموز سِحر را مخفی نگاه داشت، اما برخی از شیاطین کفر ورزیدند و به مردم عادی سحر شیطانی را آموختند.
3⃣ این چنین شد که #یهود سِحر را از شیاطین انسانی و اجنّه آموخت، همان‌طور که در بابل آن را آموختند و هم با تقلید از کاهنان مصر! با آن‌که تورات سِحر را ممنوع کرده بود، اما #کابالیست‌ها بی‌توجه به هشدارهای تورات، مشتاقانه آن را فرا گرفتند.
4⃣ #صوفی_یهودی در جهت مهار نفس سرکش خود و فرمانبرداری از خداوند گام برنمی‌دارد، بلکه می‌کوشد تا بتواند در خدا تأثیر بگذارد و بر جهان سلطه پیدا کند. این‌جاست که رابطهٔ تصوف یهودی یا #کابالا با سحر و #جادوگری مشخص می‌شود.
5⃣ #شاگرد_جادوگر فیلمی است که وجه مثبتی از جادو و جادوگران ترسیم می‌کند، منجی جهان را یک جادوگر معرفی می‌کند و قائل است که به‌وسیلهٔ جادو می‌توان بر اشرار غلبه کرد.
6⃣ فیلم، جنگ دائمی بین جادوگران را از ٧۴٠سال قبل از میلاد روایت می‌کند و از ابتدا #سرنوشت بشر را در دست یکی از جادوگران نیک قرار می‌دهد. پس از چند پلان، فیلم به زمان حال می‌آید و جنگ بین جادوگران را در دنیای امروز به تصویر می‌کشد تا نشان دهد که در سراسر تاریخ، جادو، محور تأثیرگذار در سرنوشت بشر بوده و خواهد بود.
7⃣ فیلم درصدد القاء این مطلب است که کابالایی که بر ستون #جادو استوار است، #معنویت_گمشده عصر نوین است؛ معنویتی که در طول تاریخ همواره همراه بشر بوده ولی بشر از آن غافل مانده است!
8⃣ جادو به‌حدی در سعادت انسان مؤثر است که دیوید [یک انسان معمولی که حتی گاهی مورد تمسخر اطرافیان قرار می‌گیرد] به‌وسیلهٔ جادو به‌چنان قدرتی می‌رسد که نجات‌بخش بشریت و #منجی می‌شود. فیلم با مطرح‌کردن جادو به‌عنوان نیروی نجات‌بخش، در واقع مبلّغ کابالا است.
✍️ نویسنده: دکتر حفیظه مهدیان
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡️ مؤلفه‌های کابالایی فیلم شاگرد جادوگر
💥 ٢. ماده‌گرایی
1⃣ گرایش #بنی‌اسرائیل به بت‌پرستی مصر، یونان باستان و تأثیراتی که از تمدن بابل گرفتند، بینش خاصی را در ارتباط با #تحریف متن تورات و مبادی #کابالا فراهم می‌آورد. چنان‌که در خاستگاه بت‌پرستی مصر، یونان و بابل باستان، فلسفهٔ مادی‌گرا وجود دارد.
2⃣ مصریان باستان معتقد بودند ماده همواره موجود بوده است؛ برای آنها این تصور دور از منطق بود که خداوند چیزی را از نیستیِ مطلق خلق کند. آنها معتقد بودند، جهان هنگامی آغاز گردید که نظم از آشوب نمایان گردید و آنچه تا قبل از آن وجود داشت، نبرد بین نیروهای نظم‌دهنده و بی‌نظمی بود. از این‌رو معتقد بودند، جهان به‌خودی خود موجود بوده و بر اساس احتمال، تکامل می‌یابد.
3⃣ #ماده‌گرایی کابالایی از بن‌مایه‌های اصلی فیلم #شاگرد_جادوگر است. فیلم به‌شدت #علم‌گرا است و همه‌چیز، حتی جادو و امور ماورائی را در قلمرو علم مادی قرار می‌دهد؛ زیرا از نظر فیلم چیزی غیر از ماده وجود ندارد. این علم‌گرایی پوزیتویستی به‌معنای نفی قدرت برتر (خدا) و تثبیت قدرت انسان است.
4⃣ در این فیلم #جادو چیزی جز شناخت دقیق طبیعت و تمرکز بر نیروهای درونی نیست. «بالتازار» در صحنه‌ای به «دیوید» می‌گوید: «جادوگرها با توانایی استفاده از تمام مغزشان متولد می‌شوند، بر خلاف دیگر انسان‌ها». بنابراین تفاوت جادوگر با انسان‌های معمولی نیروی فکر او یا همان آگاهی از رموز طبیعت است!
5⃣ در طول فیلم، جادو با علم #فیزیک پیوند خورده و جادو، امتداد فیزیک و دنیای جادو، امتداد دنیای مادی معرفی می‌شود. فیلم با نمایش جادو به‌عنوان عامل تعیین‌کنندهٔ #سرنوشت بشریت، آن را عالی‌ترین نوع #معنویت نمایش داده و همه‌چیز را منحصر در عالم ماده معرفی می‌کند؛ زیرا اساسی‌ترین عامل تأثیرگذار در جهان جادو است که آن‌هم پشتوانه‌ای مادی داشته و رموزی یکسره علمی دارد.
6⃣ تعالیم جادویی که «بالتازار» به «دیوید» می‌دهد، تکامل‌یافتهٔ همان فیزیکی است که «دیوید» در آزمایشگاه فیزیک خود بدان رسیده است؛ برای نمونه، در سکانسی که «بالتازار» طرز ساخت موج نورانیِ توپیِ شکل را برای مبارزه با دشمن به دیوید آموزش می‌دهد، می‌گوید این #توپ_پلاسما است.
7⃣ جالب است که توپ پلاسما از سنخ همان انشعابات پلاسمایی است که «دیوید» قبل از آشنایی با «بالتازار»، به‌وسیلهٔ علم فیزیک در آزمایشگاه زیرزمینی‌اش ایجاد کرده بود؛ با این تفاوت که برای ایجاد توپ پرقدرت پلاسمایی باید بر نیروهای درونی خود تمرکز کرد و انرژی عصبیت خود را به خارج منتقل کرد.
8⃣ فیلم بر #نیروهای_درونی و آگاهی پافشاری می‌کند و هیچ جایگاهی برای خدا، اراده و اذن او در امور قائل نیست! هرچه هست انسان است و توانایی‌های او.
✍️ نویسنده: دکتر حفیظه مهدیان
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter