💢همانطور که بسیاری از عزیزان مطلع هستند مطالعات خاورمیانه و نهاد های موثر آن خصوصا نهاد «روحانیت» در دهه های اخیر یکی از موضوعات اصلی پژوهش پژوهشکده های شرق شناسی بوده است، مقاله فوق یکی از این نمونه ها است که مولف با بررسی دقیق رابطه بین علمای شیعه و مواضع آنان سعی در کشف الگوی رفتاری بزرگان شیعه دارد. 📌 انشاالله در آینده به صورت تفصیلی به این مسئله خواهیم پرداخت. 🆔@pajoohesh_dini

‌﷽ 🔰رویکرد مردم شناختی 💢طرفداران این رویکرد معتقدند با بررسی آداب و رسوم و عقاید و فرهنگ های اقوام بدوی میتوان به فرضیه هایی در باب دین دست یافت. سابقه این دیدگاه به آثار مورخان قوم شناس یونانی و پیروان رومی ایشان برمیگردد. البته برخی جریان های مهم در اندیشه اروپایی قرن هجدهم قائل به تنوع فرهنگ ها و سیر مترقی فرهنگ و دین بوده اند. ای بی تیلور «Edward Burnett Tylor» قوم شناس انگلیسی و موسس دین پژوهی مردم شناختی است. او بر مبنای این فرض که آداب و رسوم و عقاید «فرهنگ های بدوی» که سیاحان، مبلغان، کارگزاران استعمار و دیگران توصیفشان کرده اند بازمانده عصر باستانی پیش از تاریخ است و اینها شواهدی هستند که دلالت بر مرحله اولیه دین دارند. همچنین به این فرض نیز قائل بود که مرحله فرهنگ معنوی، متناظر است با مرحله خام فرهنگ مادی در جوامع باستانی یا بدوی به این معنا که ریشه های اعتقاد به امور فراطبیعی ریشه در اندیشه های بسیط آن جوامع دارند. آوازه تیلور بیشتر به نظریه «جانمانگاری» او است؛ نظریه جانماندگی به بررسی تعاملات انسان‌ها و تأثیرات اجتماعی و فرهنگی بر رفتار و تفکر آن‌ها می‌پردازد. این نظریه تأکید دارد که انسان‌ها نه تنها موجوداتی بیولوژیکی هستند، بلکه به شدت تحت تأثیر محیط اجتماعی و فرهنگی خود قرار دارند و دین هم در همین بستر شکل میگیرد. مارت، شاگرد تیلور پا را از استادش فراتز گذاشته و قائل به مرحله ای پیش از جانماندگی دین است؛ طبق این نظر انسان ها با هیبت و حیرت به نیروی متشخص فراطبیعی که احساس میکنند در پدیدار ها و رویدادها و اشخاص خارق العاده حضور دارد واکنش نشان میدهد، او به رواج چنین قدرتی میان اقوام بدوی گوناگون قرن نوزدهم اشاره کرده و معتقد است که این شکل اولیه دین بوده است. ئی با صراحت نگرش تکامل گرا داشت و از فرضیه داروین به مثابه سنگ بنای نظریات خویش استفاده میکرد. غیر از تیلور و انگلیسی های تحت تاثیر او، مکتب فرانسه و مکتب فیضان نیز به فرهنگ های ملل مختلف در دین پژوهی توجه جدی داشتند. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

‌﷽ ای بی تیلور (1832-1917) یکی از بنیان‌گذاران مردم‌شناسی و دین‌پژوهی مدرن است. او دین را به‌عنوان «باور به موجودات فوق‌طبیعی» تعریف کرد و نظریه‌ای تکاملی درباره ادیان ارائه داد که بر اساس آن ادیان ابتدایی به تدریج به ادیان پیچیده‌تر تبدیل می‌شوند. تیلور بر تحلیل تطبیقی تأکید کرد و نشان داد که دین باید در بستر فرهنگی و تاریخی آن مطالعه شود. آثار او به‌عنوان منابع کلیدی در مطالعات مردم‌شناسی و دینی شناخته می‌شود و تأثیر زیادی بر رویکردهای بعدی در این حوزه داشته است. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

#داده_نما | کارکرد اجتماعی نهاد دین در ایران امروز؛ ۴. چالش های تحقق کارکرد اجتماعی نهاد مسجد در ایران 🔻نهاد مسجد در صدر و برهه هایی از تاریخ اسلام نه تنها محل «نیایش» بود، بلکه کارکردهای اجتماعی متنوعی نیز به همراه داشت. اما به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران حوزه دین، امروزه با گذشت بیش از چهار دهه از انقلاب اسلامی و شکل گیری نهادهای مختلف ناظر بر حوزه مسجد، این نهاد جایگاه قابل انتظار خود را در جامعه ایرانی پیدا نکرده و رفته رفته از محوریت آن کاسته شده است. در همین راستا، مسئله اصلی پژوهش حاضر، واکاوی و صورت بندی چالش های سیاستگذاری مسجد در جمهوری اسلامی ایران در راستای تحقق کارکرد اجتماعی این نهاد و سپس ارائه پیشنهادهای سیاستی است. گزارش مرکز پژوهش ها به شماره مسلسل ۲۰۰۲۸ پژوهانه| پایگاه نشر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی 📲 بـــــلــــه | ایـــتــــا

‌﷽ مسجد در جامعه مدرن! 💢 اینفوگرافی فوق، خلاصه یکی از آخرین پژوهش های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی درباره چالش های موجود در پیش روی نهاد مسجد و بخشی از راه حل های آن است. فارق از بسیاری از چالش های موجود در مسئله فوق که از نتایج طبیعی فرآیند مواجهه جوامع اسلامی با مدرنیته در طی حدود ۱۰۰ سال اخیر است و مشکلاتی که متاسفانه در اثر قصور متولیان امر مسجد مانند روحانیون و سازمان های عریض و طویل فرهنگی به وجود آمده است، مسئل اصلی ارائه راه حل برای پایان دادن به وضع موجود مساجد است. راه حل هایی که در پژوهش فوق ارائه شده از قبیل الزام برخی از دستگاه های اجرایی برای ارائه برخی خدمات در مسجد یا تهیه سند جامع توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی همگی راهکار هایی هستند که ممکن است مشکلات مذکور را به شکل موقت حل کند یا برخی از ریز مشکلات را به شکل دائم مرتفع سازد اما مسئله مهم این است که هیچکدام نمی‌تواند جایگاه مسجد را به عنوان اصلی ترین نهاد اجتماعی دینی به جامعه بازگرداند، علت این امر این است که تمامی نهادها، ساختار ها و کنش های ارائه شده توسط یک مکتب بر اساس ساختار های اجتماعی مطلوب همان مکتب شکل میگیرد؛ به عنوان مثال: ✓ یکی از امارات و شواهد مهم برای اثبات حق یا جرم در مباحث حقوقی اسلام، بیّنه (دو نفر شاهد عادل) است، این عنوان حقوقی مبتنی بر ساختار اجتماعی است که افراد یک جامعه (در مقیاس های ریز تر مثل شهر یا محله) در قالب رابطه همسایگی، روابط خانوادگی و... روابط تنگاتنگی داشته و شناختشان از یکدیگر به شکلی بوده که در هر محله یا شهر یک یا چند فرد به عنوان عادل شناخته می‌شدند که از همین افراد به عنوان شاهد در محاکم قضایی استفاده میشد و کارکرد خود را نیز به خوبی ایفا میکرد؛ اما همین عنوان «بیّنه» در فضای مدرن و پست‌مدرن کاملا کارکرد خودش را از دست میدهد به دلیل اینکه ساختار های اجتماعی (روحیه فرد گرایی، زندگی آپارتمانی و...) در این زمان به شکلی طراحی شده اند که انسان ها ولو با فاصله فیزیکی بسیار اندک، کوچک ترین شناختی از اطرافیان خود ندارند، فلذا در این فضا، «بیّنه» از حالت قبلی خود تبدیل میشود و به افرادی که با گرفتن مقداری پول، حاضر به شهادت در محاکم قضایی میشوند! اتفاقی که درباره مسجد افتاده هم تا حدودی شبیه به همین است، در روزگاری که فتوا و تعلیم و عبادت و حتی معیشت حول محور مسجد بود، مسجد کاملا کارکرد خویش را حفظ کرده بود اما در این عصر که این وظایف هر کدام چندین متولّی دارد، نمیتوان از نهاد مسجد انتظار قبل را داشت. 📌مقصود از جستار فوق این بود که در کنار پژوهش و ارائه راه حل برای مسائل مختلف به شکل مستقل، باید بر روی ساختار و فضای اجتماعی که آن نهاد یا رفتار بر اساس آن صورت بندی و سامان داده شده است هم دقت کرد و سعی در بازسازی آن ساختار ها داشت. 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini