﷽ ▪️روایت آیت‌الله سید احمد مددی موسوی از جلسات درسی و بحث علمی شهید سیدحسن نصرالله(رحمه الله) در قم 🆔@pajoohesh_dini

💢رویکرد پدیدار شناسانه💢 پایه گذار: اولین بار روش و رهیافت «پدیدار شناسانه» توسط ادموند هورسل (ز فیلسوفان آلمانی-اتریشی مهم و تأثیرگذار سده بیستم) پایه گذاری و مطرح شد. تاریخچه پدیدار شناسی: در قرن 19 به بعد و در اثر غلبه تفکر «پوزیتیویسمی» در غرب موجب شد اندیشمندانی همچون «اگوست کنت» تلاش کنند علوم انسانی ( و در ضمن آن دین را) به علوم طبیعی بازگردانند و در کنار این تفکر طبیعت گرا، اصالت تاریخ و فهم هر پدیده در بستر تاریخی خویش نیز پر رونق بود؛ در این هنگام هوسرل که نتیجه اصالت تاریخ و طبیت را نسبی گرایی میدانست، با اینگونه تحول های افراطی مقابله نمود و معتقد بود ارجاع امور به طبیعت، تاریخ و... باعث میشود از شناخت حقیقت آن پدیده محروم شویم و در مقابل باید به شناخت خود پدیده ها و توصیف مستقیم آن ها بپردازیم و از همین جهت باید تمام پیش فرض های غیر انتقادی خودمان را که مانع از فهم کامل و جامع پدیده هاست کنار بگذاریم. پدیدارشناسی دینی: با این توضیح روشن شد که پدیدار شناسی دینی هم به دنبال آن است که بجای بحث از تبیین و تکوین باور های دینی، به وصف پدیده ها و نگرش های دینی و ویژگی های آگاهی که در دینداران یافت میشود بپردازد؛ پدیدار شناسی دینی با تبیین علّی و علمی گزاره های دینی مخالف است و از توصیف ماهیت پدیده های دینی حمایت میکند. پدیدارشناسی دینی دارای دو رویکرد کلان است: ۱_ رویکرد کلاسیک که همان رویکرد متاثر از هورسل است که ویژگی مهم آن، این است که دین را به آگاهی دینی و مومنانه تحویل میبرد و مدعی امکان مطالعه بی طرفانه نسبت به امور دینی فراهم است. این نوع از پدیدار شناسی تاریخی خود را به عنوان یک «من» فراتاریخی و فرهنگی می انگارد تا به دور از این پیش فرض ها دین را تبیین کند. ۲_ رویکرد هرمنوتیک: این رویکرد میگوید نمیتوان فارغ از بستر فرهنگی، اجتماعی یا تاریخی به فهم دین پرداخت فلذا به این رویکرد با نشانه شناسی و با بررسی متون هر دین به پژوهش در این باره میپردازد. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

شخصیت های مطرح در این رویکرد👇

ادموند هوسرل (Edmund Husser) رویکرد: پدیدارشناسی کلاسیک اگرچه هوسرل به‌طور مستقیم درباره دین مطلب زیادی ننوشت، اما رویکرد پدیدارشناسانه او به شناخت، تجربه و آگاهی، مبانی بسیاری از تحلیل‌های پدیدارشناسانه دین را شکل داده است. آثار مهم هوسرل: "Ideas Pertaining to a Pure Phenomenology" (ایده‌هایی برای یک پدیدارشناسی خالص) 🆔@pajoohesh_dini

مارتین هایدگر (Martin Heidegger) رویکرد: پدیدارشناسی هرمنوتیکی آثار مهم هایدگر: "Being and Time" (هستی و زمان) نقش در دین: هایدگر با بررسی هستی‌شناسی، به نحوه ظهور دین در وجدان بشری و تجربه‌های دینی پرداخته است و تأثیر بزرگی بر پدیدارشناسی دین گذاشته است. 🆔@pajoohesh_dini

﷽ ملاحظات و انتقادات عمده به این رویکرد: 🔰 نگاه دین شناسی پدیدار شناسانه مبتنی بر مبانی معرفت شناسانه غربی فهمی کاملا متفاوت از دین در تراث و سنت شرقی ارائه میدهد و از این جهت در موارد متعددی مورد نقد واقع میشود: ۱_ استفاده از روش پدیدار شناسی در جامعه شناسی، روان شناسی و... شاید امری ممکن باشد اما بر سر به کار بستن این رویکرد در رابطه با دین اختلاف مبنا وجود دارد چرا که پدیدارشناس قصد دارد از همان ابتدای تحقیق خود را در حالت تعلیق قرار دهد فلذا از دین صرفا پدیدار هایی باقی میماند که مورد بررسی قرار میگیرند و این در حالی است که دین در سنت شرقی و خصوصا اسلامی امری فراتر از زبان و آگاهی انسان است. ۲_ پدیدار شناسی دینی به لحاظ مبانی برخواسته از مدرنیته، از خارج به ایمان مومنان نظر کرده و از این حیث کاملا سکولار است و این در حالی است که در سنت های دینی پدیدار های دینی از نظر مومنان دلالت بر واقعیتی خاص دارند. ۳_ در پدیدارشناسی هرمنوتیک امکان دستیابی به یقین و اظهارنظر قطعی درباره پدیده های دینی وجود ندارد و این با ادعای مومنان در تناقض است. ۴_ در پدیدارشناسی کلاسیک واقعیتی فراتر از آگاهی مومن برای دین وجود ندارد، در پدیدار شناسی هرمنوتیک نیز اگر چه میتوان چنین واقعیتی در نظر گرفت لکن این واقعیت به تعداد مومنان و ادیان متفاوت است که هر دوی این ها مورد انکار مومنان است. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

﷽ 📚 اجتهاد جمعی: تنظیم فتوا در زمانهای پس از عادی Collective Ijtihad: Regulating Fatwa in Postnormal Times 🖋نویسنده: حسام صبری عثمان 📍آشنایی با نویسنده: او عضو هیئت علمی دانشگاه الازهر مصر، دانشکده زبان و ترجمه، گروه مطالعات اسلامی است. زمینه های اصلی پژوهشی او شامل نظریه حقوق اسلامی، مسائل فقهی معاصر و مطالعات قرآنی غرب است. او سابقه طولانی در ترجمه مقالات و کتب دانشگاهی از انگلیسی به عربی و بالعکس دارد. ترجمه عربی او از قرآن های بنی امیه اثر فرانسوا درش از کارهای اخیر اوست. او همچنین کتاب راهنمای مطالعات قرآنی آکسفورد را ترجمه کرده است که به زودی منتشر خواهد. 🔗 لینک دانلود کتاب #تازه_های_نشر #معرفی_کتاب 🆔@pajoohesh_dini

بررسی محتوای کتاب: معاصر معضلات اخلاقی، مالی و پزشکی عجیب و غریبی را برای مسلمانان ایجاد می کند که انتظار می رود حقوقدانان مدرن پاسخ کلامی مناسبی را برای آن ارائه دهند. با این حال، حتی با دانش دایره المعارفی از قوانین اسلامی، وظیفه ای که پیش روی آنها قرار دارد، دلهره آور است. در دنیای واقعی، این سطح از پیچیدگی منجر به هرج و مرج در صدور فتوا شده است و بسیاری از علما نگرانی خود را از جهتی که امور به سمت آن حرکت می کنند ابراز کرده و خواستار تنظیم این روند هستند. این کتاب به نقد فتوا در بستر مدرن پرداخته و خواستار اعمال رویکردی ترکیبی با استفاده از سازوکار اجتهاد جمعی برای تدوین احکام و غلبه بر نقاط ضعف کنونی است. این کتاب مفاهیم مرکزی فقهی را به دقت بررسی می‌کند و اجتهاد مشورتی را به عنوان جایگزینی مناسب برای رویکرد بحث‌برانگیز کلاسیک اجماع که ممکن است در جهان معاصر دشوار باشد، مطرح می‌کند. نویسنده استدلال می‌کند که فتواها زمانی سؤال‌برانگیز می‌شوند که فقها، خارج از عمقشان، مفاهیمی را که فقط تعامل با متخصصان می‌تواند به طور کامل توضیح دهد، ناکام می‌مانند، یا جای خود را به فشار مالی و/یا سیاسی از بالا به پایین از سوی مدیران اجرایی مؤسساتی که آنها را به کار می‌گیرند، می‌دهند. این مسائل با توجه به اینکه چهره فتواها در دوران مدرن با برنامه‌های آنلاین و رسانه‌های اجتماعی که اغلب منبعی برای مسلمانان هستند، دستخوش دگرگونی بنیادی شده‌اند، ترکیب می‌شود. نویسنده جهان فتواهای مدرن را - بسته بندی، عرضه و پخش شده در عرض چند دقیقه، تحت ذهنیت یک فتوا برای همه آشکار می کند. در تلاشی برای اصلاحات بسیار مورد نیاز، او خواستار ارزیابی مجدد رویه‌های نهادی کنونی است و معتقد است که جوامع مسلمان نباید در برابر خواسته‌های عصر تکنوکراتیک رسانه‌ای، با تغییرات سریع در هنجارهای اخلاقی آسیب‌پذیر باشند، بلکه به نفع یک جامعه با کارکرد سالم، فتواهایی را صادر کند که با زمینه مدرن گسترده تر، دانش تخصصی و نیز تنوع فرهنگی موجود در هویت مشترک امتی آشنا باشد. 🆔@pajoohesh_dini

به مناسبت معرفی کتاب بالا با موضوع اجتهاد جمعی، به بخشی از سابقه اجتهاد جمعی در تراث فقهی شیعه اشاره میشود👇

﷽ تاریخچه اجتهاد جمعی در تراث تشیع 1 تعریف: اجتهاد در اصطلاح به تلاش مجتهد برای رسیدن به احکام شرعی اطلاق میشود؛ این مقوله، اگرچه در فقه شیعه به صورت سنتی عمدتاً مبتنی بر اجتهاد فردی بوده است، اما با تغییرات اجتماعی، فرهنگی و پیچیدگی‌های مسائل نوین، نیاز به اجتهاد جمعی در حوزه‌های مختلف مطرح شده است. اجتهاد جمعی به معنای همکاری و همفکری گروهی از فقها برای استنباط احکام شرعی و حل مسائل جدید فقهی است. 🔰تاریخچه اجتهاد جمعی در تراث شیعه: در برخی دوره‌ها و در موضوعات پیچیده و مرتبط با مسائل اجتماعی، فقها به همفکری و مباحثه گروهی نیز توجه داشته‌اند. 💢 صفویه: در دوره صفویه، برای نخستین بار تشیع به‌عنوان مذهب رسمی حکومت انتخاب شد و نیازهای حکومتی و اجتماعی جدیدی به وجود آمد که نیازمند احکام شرعی و قوانین جدید بود. شاهان صفوی برای حل این مسائل، از فقها برای تنظیم قوانین شرعی حکومتی دعوت کردند. یکی از مهم‌ترین این موارد، ایجاد مجلس علما بود که توسط شاه عباس اول پایه‌گذاری شد. در این مجالس، فقهای بزرگ برای بحث و بررسی احکام فقهی که به نیازهای حکومتی و اجتماعی جدید پاسخ می‌داد، گرد هم می‌آمدند. به طور خاص در موضوع مالیات و دیه، شاه عباس اول با همکاری فقهایی مانند شیخ بهائی و محقق کرکی، جلساتی برگزار کرد که نتیجه آن تطبیق اصول شرعی با نیازهای اقتصادی و سیاسی آن زمان بود. این جلسات به شکل‌گیری نظام مالی و اقتصادی جدیدی مبتنی بر فقه شیعه منجر شد که به مشکلات مالیاتی مردم و دولت پاسخ می‌داد. منابع: ✓تاریخ تشیع در ایران از صفویه تا معاصر" - مؤلف: رسول جعفریان، جلد 2، صفحه 87 ✓حسن‌بیگ روملو، "احسن‌التواریخ"، جلد 1، صفحه 209. 💢 قاجار: در دوران قاجاریه، در زمان حمله روس‌ها به ایران، مسائل مهم سیاسی و نظامی جدیدی به وجود آمد که دولت قاجار به‌تنهایی قادر به حل آن نبود. شاهان قاجار برای مشروعیت بخشیدن به دفاع از کشور و اعلام جهاد، از فقهای برجسته کشور دعوت به عمل آوردند. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های این اجتهاد جمعی در زمان جنگ‌های ایران و روسیه رخ داد. به طور خاص در جنگ‌های اول و دوم ایران و روسیه، دولت قاجار برای اعلام حکم جهاد علیه نیروهای روس، از فقهای بزرگ مانند میرزا مسیح مجتهد استرآبادی و شیخ جعفر کاشف‌الغطاء مشورت خواست. این فقها در جلسه‌ای مشترک جمع شدند و پس از بررسی شرایط، حکم جهاد را صادر کردند. این حکم جهاد به حمایت مردمی از دولت قاجار منجر شد و مردم با فتوای این فقها به جنگ با روسیه پیوستند. منابع: ✓جنگ‌های ایران و روسیه و پیامدهای آن بر فقه شیعه" - مؤلف: عباس امانت، جلد 1، صفحه 172 ✓شمس‌الملوک مصاحب، "تاریخ ایران در دوران قاجار"، صفحه 214. 💢 جمهوری اسلامی: فقهای شورای نگهبان: در این نهاد، فقهاء به‌صورت گروهی نظارت بر مصوبات مجلس دارند و نظرات فقهی را به صورت اجماعی ارائه می‌دهند. #پرونده_ویژه #اجتهاد_جمعی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

تاریخچه اجتهاد جمعی در تراث تشیع ۲ 🔰نمونه‌های عملی اجتهاد جمعی: 💢کمیته های فقهی: در نهاد هایی که با چالش های فقهی متفاوتی مواجه هستند، کمیته هایی تحت عنوان کمیته و مجمع فقهی برای حل این مشکلات در نظر گرفته شده است مانند: کمیته فقهی بورس، کمیته فقهی بانک مرکزی، کمیته فقهی پزشکی قانونی و... 💢برخی موسسات در حوزه علمیه حوزه‌های علمیه قم: در حوزه علمیه قم، برخی مؤسسات پژوهشی مانند مرکز فقهی ائمه اطهار و مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی به‌صورت گروهی به تحقیق و اجتهاد در مسائل نوین فقهی می‌پردازند. 💢انجمن‌های علمی حوزه: انجمن‌های علمی حوزه علمیه قم نیز در بسیاری از موارد تلاش کرده‌اند تا با ایجاد گروه‌های علمی، به‌صورت اجتهاد جمعی به حل مسائل فقهی بپردازند. 🔰 اجتهاد جمعی در بیان فقها و مراجع تقلید: آیت الله بروجردی، شهید آیت الله صدر، آیت الله خویی از جمله فقهای بزرگی هستند که در آثارشان به لزوم اجتهاد جمعی در مورد برخی مسائل اشاره کرده اند. منابع: فلسفتنا، صفحه 103 اقتصادنا، صفحه 47 نهایة الافکار، جلد 1، صفحه 145 مجله حوزه، شماره 15، صفحه 37 #پرونده_ویژه #اجتهاد_جمعی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

﷽ 💢روش تعلیلی 🔰 دین‌شناسی به روش تعلیلی به معنای تحلیل دین با توجه به علل و عوامل مختلف است که از دیدگاه‌های گوناگون به مطالعه دین می‌پردازد. در این نوع دین‌شناسی، عوامل مؤثر در پیدایش و تطور دین، باورهای دینی، و تأثیر آن‌ها بر افراد و جوامع بررسی می‌شود؛ این رویکرد به طور کلی به شکل کاملا سکولار و فارغ از جنبه وحیانی به دین میپردازند. این روش دارای رویکرد های متعددی اعم از جامعه شناختی، روان شناختی، مردم شناختی،رویکرد عقلی و نقلی است که در ادامه به آن ها می پردازیم. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini