﷽ ملاحظات و انتقادات عمده به این رویکرد: 🔰 نگاه دین شناسی پدیدار شناسانه مبتنی بر مبانی معرفت شناسانه غربی فهمی کاملا متفاوت از دین در تراث و سنت شرقی ارائه میدهد و از این جهت در موارد متعددی مورد نقد واقع میشود: ۱_ استفاده از روش پدیدار شناسی در جامعه شناسی، روان شناسی و... شاید امری ممکن باشد اما بر سر به کار بستن این رویکرد در رابطه با دین اختلاف مبنا وجود دارد چرا که پدیدارشناس قصد دارد از همان ابتدای تحقیق خود را در حالت تعلیق قرار دهد فلذا از دین صرفا پدیدار هایی باقی میماند که مورد بررسی قرار میگیرند و این در حالی است که دین در سنت شرقی و خصوصا اسلامی امری فراتر از زبان و آگاهی انسان است. ۲_ پدیدار شناسی دینی به لحاظ مبانی برخواسته از مدرنیته، از خارج به ایمان مومنان نظر کرده و از این حیث کاملا سکولار است و این در حالی است که در سنت های دینی پدیدار های دینی از نظر مومنان دلالت بر واقعیتی خاص دارند. ۳_ در پدیدارشناسی هرمنوتیک امکان دستیابی به یقین و اظهارنظر قطعی درباره پدیده های دینی وجود ندارد و این با ادعای مومنان در تناقض است. ۴_ در پدیدارشناسی کلاسیک واقعیتی فراتر از آگاهی مومن برای دین وجود ندارد، در پدیدار شناسی هرمنوتیک نیز اگر چه میتوان چنین واقعیتی در نظر گرفت لکن این واقعیت به تعداد مومنان و ادیان متفاوت است که هر دوی این ها مورد انکار مومنان است. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

﷽ 📚 اجتهاد جمعی: تنظیم فتوا در زمانهای پس از عادی Collective Ijtihad: Regulating Fatwa in Postnormal Times 🖋نویسنده: حسام صبری عثمان 📍آشنایی با نویسنده: او عضو هیئت علمی دانشگاه الازهر مصر، دانشکده زبان و ترجمه، گروه مطالعات اسلامی است. زمینه های اصلی پژوهشی او شامل نظریه حقوق اسلامی، مسائل فقهی معاصر و مطالعات قرآنی غرب است. او سابقه طولانی در ترجمه مقالات و کتب دانشگاهی از انگلیسی به عربی و بالعکس دارد. ترجمه عربی او از قرآن های بنی امیه اثر فرانسوا درش از کارهای اخیر اوست. او همچنین کتاب راهنمای مطالعات قرآنی آکسفورد را ترجمه کرده است که به زودی منتشر خواهد. 🔗 لینک دانلود کتاب #تازه_های_نشر #معرفی_کتاب 🆔@pajoohesh_dini

بررسی محتوای کتاب: معاصر معضلات اخلاقی، مالی و پزشکی عجیب و غریبی را برای مسلمانان ایجاد می کند که انتظار می رود حقوقدانان مدرن پاسخ کلامی مناسبی را برای آن ارائه دهند. با این حال، حتی با دانش دایره المعارفی از قوانین اسلامی، وظیفه ای که پیش روی آنها قرار دارد، دلهره آور است. در دنیای واقعی، این سطح از پیچیدگی منجر به هرج و مرج در صدور فتوا شده است و بسیاری از علما نگرانی خود را از جهتی که امور به سمت آن حرکت می کنند ابراز کرده و خواستار تنظیم این روند هستند. این کتاب به نقد فتوا در بستر مدرن پرداخته و خواستار اعمال رویکردی ترکیبی با استفاده از سازوکار اجتهاد جمعی برای تدوین احکام و غلبه بر نقاط ضعف کنونی است. این کتاب مفاهیم مرکزی فقهی را به دقت بررسی می‌کند و اجتهاد مشورتی را به عنوان جایگزینی مناسب برای رویکرد بحث‌برانگیز کلاسیک اجماع که ممکن است در جهان معاصر دشوار باشد، مطرح می‌کند. نویسنده استدلال می‌کند که فتواها زمانی سؤال‌برانگیز می‌شوند که فقها، خارج از عمقشان، مفاهیمی را که فقط تعامل با متخصصان می‌تواند به طور کامل توضیح دهد، ناکام می‌مانند، یا جای خود را به فشار مالی و/یا سیاسی از بالا به پایین از سوی مدیران اجرایی مؤسساتی که آنها را به کار می‌گیرند، می‌دهند. این مسائل با توجه به اینکه چهره فتواها در دوران مدرن با برنامه‌های آنلاین و رسانه‌های اجتماعی که اغلب منبعی برای مسلمانان هستند، دستخوش دگرگونی بنیادی شده‌اند، ترکیب می‌شود. نویسنده جهان فتواهای مدرن را - بسته بندی، عرضه و پخش شده در عرض چند دقیقه، تحت ذهنیت یک فتوا برای همه آشکار می کند. در تلاشی برای اصلاحات بسیار مورد نیاز، او خواستار ارزیابی مجدد رویه‌های نهادی کنونی است و معتقد است که جوامع مسلمان نباید در برابر خواسته‌های عصر تکنوکراتیک رسانه‌ای، با تغییرات سریع در هنجارهای اخلاقی آسیب‌پذیر باشند، بلکه به نفع یک جامعه با کارکرد سالم، فتواهایی را صادر کند که با زمینه مدرن گسترده تر، دانش تخصصی و نیز تنوع فرهنگی موجود در هویت مشترک امتی آشنا باشد. 🆔@pajoohesh_dini

به مناسبت معرفی کتاب بالا با موضوع اجتهاد جمعی، به بخشی از سابقه اجتهاد جمعی در تراث فقهی شیعه اشاره میشود👇

﷽ تاریخچه اجتهاد جمعی در تراث تشیع 1 تعریف: اجتهاد در اصطلاح به تلاش مجتهد برای رسیدن به احکام شرعی اطلاق میشود؛ این مقوله، اگرچه در فقه شیعه به صورت سنتی عمدتاً مبتنی بر اجتهاد فردی بوده است، اما با تغییرات اجتماعی، فرهنگی و پیچیدگی‌های مسائل نوین، نیاز به اجتهاد جمعی در حوزه‌های مختلف مطرح شده است. اجتهاد جمعی به معنای همکاری و همفکری گروهی از فقها برای استنباط احکام شرعی و حل مسائل جدید فقهی است. 🔰تاریخچه اجتهاد جمعی در تراث شیعه: در برخی دوره‌ها و در موضوعات پیچیده و مرتبط با مسائل اجتماعی، فقها به همفکری و مباحثه گروهی نیز توجه داشته‌اند. 💢 صفویه: در دوره صفویه، برای نخستین بار تشیع به‌عنوان مذهب رسمی حکومت انتخاب شد و نیازهای حکومتی و اجتماعی جدیدی به وجود آمد که نیازمند احکام شرعی و قوانین جدید بود. شاهان صفوی برای حل این مسائل، از فقها برای تنظیم قوانین شرعی حکومتی دعوت کردند. یکی از مهم‌ترین این موارد، ایجاد مجلس علما بود که توسط شاه عباس اول پایه‌گذاری شد. در این مجالس، فقهای بزرگ برای بحث و بررسی احکام فقهی که به نیازهای حکومتی و اجتماعی جدید پاسخ می‌داد، گرد هم می‌آمدند. به طور خاص در موضوع مالیات و دیه، شاه عباس اول با همکاری فقهایی مانند شیخ بهائی و محقق کرکی، جلساتی برگزار کرد که نتیجه آن تطبیق اصول شرعی با نیازهای اقتصادی و سیاسی آن زمان بود. این جلسات به شکل‌گیری نظام مالی و اقتصادی جدیدی مبتنی بر فقه شیعه منجر شد که به مشکلات مالیاتی مردم و دولت پاسخ می‌داد. منابع: ✓تاریخ تشیع در ایران از صفویه تا معاصر" - مؤلف: رسول جعفریان، جلد 2، صفحه 87 ✓حسن‌بیگ روملو، "احسن‌التواریخ"، جلد 1، صفحه 209. 💢 قاجار: در دوران قاجاریه، در زمان حمله روس‌ها به ایران، مسائل مهم سیاسی و نظامی جدیدی به وجود آمد که دولت قاجار به‌تنهایی قادر به حل آن نبود. شاهان قاجار برای مشروعیت بخشیدن به دفاع از کشور و اعلام جهاد، از فقهای برجسته کشور دعوت به عمل آوردند. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های این اجتهاد جمعی در زمان جنگ‌های ایران و روسیه رخ داد. به طور خاص در جنگ‌های اول و دوم ایران و روسیه، دولت قاجار برای اعلام حکم جهاد علیه نیروهای روس، از فقهای بزرگ مانند میرزا مسیح مجتهد استرآبادی و شیخ جعفر کاشف‌الغطاء مشورت خواست. این فقها در جلسه‌ای مشترک جمع شدند و پس از بررسی شرایط، حکم جهاد را صادر کردند. این حکم جهاد به حمایت مردمی از دولت قاجار منجر شد و مردم با فتوای این فقها به جنگ با روسیه پیوستند. منابع: ✓جنگ‌های ایران و روسیه و پیامدهای آن بر فقه شیعه" - مؤلف: عباس امانت، جلد 1، صفحه 172 ✓شمس‌الملوک مصاحب، "تاریخ ایران در دوران قاجار"، صفحه 214. 💢 جمهوری اسلامی: فقهای شورای نگهبان: در این نهاد، فقهاء به‌صورت گروهی نظارت بر مصوبات مجلس دارند و نظرات فقهی را به صورت اجماعی ارائه می‌دهند. #پرونده_ویژه #اجتهاد_جمعی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

تاریخچه اجتهاد جمعی در تراث تشیع ۲ 🔰نمونه‌های عملی اجتهاد جمعی: 💢کمیته های فقهی: در نهاد هایی که با چالش های فقهی متفاوتی مواجه هستند، کمیته هایی تحت عنوان کمیته و مجمع فقهی برای حل این مشکلات در نظر گرفته شده است مانند: کمیته فقهی بورس، کمیته فقهی بانک مرکزی، کمیته فقهی پزشکی قانونی و... 💢برخی موسسات در حوزه علمیه حوزه‌های علمیه قم: در حوزه علمیه قم، برخی مؤسسات پژوهشی مانند مرکز فقهی ائمه اطهار و مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی به‌صورت گروهی به تحقیق و اجتهاد در مسائل نوین فقهی می‌پردازند. 💢انجمن‌های علمی حوزه: انجمن‌های علمی حوزه علمیه قم نیز در بسیاری از موارد تلاش کرده‌اند تا با ایجاد گروه‌های علمی، به‌صورت اجتهاد جمعی به حل مسائل فقهی بپردازند. 🔰 اجتهاد جمعی در بیان فقها و مراجع تقلید: آیت الله بروجردی، شهید آیت الله صدر، آیت الله خویی از جمله فقهای بزرگی هستند که در آثارشان به لزوم اجتهاد جمعی در مورد برخی مسائل اشاره کرده اند. منابع: فلسفتنا، صفحه 103 اقتصادنا، صفحه 47 نهایة الافکار، جلد 1، صفحه 145 مجله حوزه، شماره 15، صفحه 37 #پرونده_ویژه #اجتهاد_جمعی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

﷽ 💢روش تعلیلی 🔰 دین‌شناسی به روش تعلیلی به معنای تحلیل دین با توجه به علل و عوامل مختلف است که از دیدگاه‌های گوناگون به مطالعه دین می‌پردازد. در این نوع دین‌شناسی، عوامل مؤثر در پیدایش و تطور دین، باورهای دینی، و تأثیر آن‌ها بر افراد و جوامع بررسی می‌شود؛ این رویکرد به طور کلی به شکل کاملا سکولار و فارغ از جنبه وحیانی به دین میپردازند. این روش دارای رویکرد های متعددی اعم از جامعه شناختی، روان شناختی، مردم شناختی،رویکرد عقلی و نقلی است که در ادامه به آن ها می پردازیم. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

🔰روش تعلیلی ۱_ رویکرد جامعه شناختی: سابقه این رویکرد از دین پژوهی به یونان باستان باز میگردد و تا اکنون ادامه دارد. در این روش دین همواره با روابط اجتماعی رابطه تنگاتنگی داشته و تحلیل از مسائل دینی بدون توجه به جنبه جامعه شناختی آن کامل نیست؛ گرچه تقریبا در همه روش های دین پژوهی به کارکرد اجتماعی دین هم پرداخته میشود اما در این روش کارکرد اجتماعی دین به عنوان محور و اساس قرار داده میشود. برای تبیین این روش در مطالعات دینی نخست به تبیین اقسام روش های مطالعات اجتماعی میپردازیم؛ در زمینه مطالعات اجتماعی به شکل کلی دو رویکرد وجود دارد: 🔻 طبیعت گرایان: کسانی که در این اثر تاثیرپذیری از طبیعت گرایی تلاش میکردند با بهره بردن از قواعد علوم طبیعی، به تبیین های علّی و جامعی در زمینه مطالعات اجتماعی دست پیدا کنند؛ به نظر این گروه علوم انسانی از علوم طبیعی جدا نیست و در علوم انسانی نیز میتوان به قوانین کلی و عامی دست پیدا کرد و آن ها را به جوامع دیگر تعمیم داد، اصطلاحا به این روش «تبیینی» گفته میشود. 🔻گروه دوم کسانی بودند که در مقابل گروه اول معقتد بودند موضوع مطالعه در علوم انسانی فاعل مختاری است که هر کنش آن، هدف و جهت گیری خاصی دارد و این بر خلاف پدیده های طبیعی است که همواره کنش های ثابتی ندارند، بنابر این رویکرد در مطالعات اجتماعی به جای اینکه دنبال قوانین کلی باشیم باید یک حادثه یا عمل اجتماعی را در زمینه خاص اجتماعی خودش مطالعه کرد، اصطلاحا به این روش «تفسیری یا تفهّمی» گفته میشود. بنا بر همین دو رویکرد، مطالعات دینی با محوریت مسائل جامعه شناختی نیز صورت میگیرد اما یکی از مهمترین اشخاصی که با این رویکرد به مطالعه دین پرداخته ماکس وِبِر (Max Weber) است که با تلفیق دو رویکرد فوق الذکر به روشی جامع تر از مطالعات جامعه شناختی و خصوصا دین پژوهی با روش جامعه شناختی پرداخته است. ابتکار «وبر» در این زمینه این بود که نه تفسیر و تفهم را به تنهایی کافی دانست و نه تبیین علّی محض را، بلکه این دو را مکمل هم تلقی کرد، به نظر وبر «تفهّم» اعتبار علمی خود را از روش تبیینی کسب میکند و «تبیین» نیز معقولیت خود را از تفهّم میگیرد. در نظریه وبر چند مفهوم نقش کلیدی دارند: کاریزما، روح،جان، تابو و توتم، خدا، پیامر (جهت اطلاع بیشتر کلیک کنید) وبر با مقدماتی که در اثار خود ذکر میکند رابطه میان اعتقادات دینی و نهاد های اجتماعی را با صورت بندی خاصی توضیح و تبیین میکند. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

ماکس وبر (Max Weber) یکی از جامعه‌شناسان برجسته آلمانی بود که مطالعات گسترده‌ای در حوزه دین و جامعه‌شناسی دین انجام داد. وبر با تحلیل چگونگی تأثیر دین بر تحولات اجتماعی و اقتصادی، به‌ویژه در غرب، به این نتیجه رسید که دین نقش مهمی در شکل‌دهی به جوامع و اقتصاد دارد. او مفهوم "اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری" را مطرح کرد و توضیح داد که چگونه آموزه‌های پروتستانی، به‌ویژه کالونیسم، در شکل‌گیری و رشد سرمایه‌داری مدرن نقش داشته‌اند. وبر دین را یکی از نهادهای اجتماعی می‌دانست که می‌تواند بر ساختارهای اجتماعی، رفتارهای فردی، و حتی سیاست‌های اقتصادی جوامع تأثیر بگذارد. او معتقد بود که دین می‌تواند از طریق اعمال مذهبی و باورها بر ارزش‌های جامعه اثر بگذارد و این ارزش‌ها در نهایت رفتارهای اجتماعی و اقتصادی را تعیین می‌کنند. آثار مهم وبر در دین‌شناسی: The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism (1905) این کتاب به تحلیل تأثیر آموزه‌های پروتستانی بر شکل‌گیری سرمایه‌داری مدرن می‌پردازد. Sociology of Religion (1920) در این اثر، وبر ساختارهای دینی مختلف، تأثیرات اجتماعی آن‌ها و تأثیر دین بر سیاست و اقتصاد را بررسی می‌کند. Ancient Judaism (1917) در این کتاب، وبر به بررسی یهودیت باستان و تأثیرات اجتماعی و اقتصادی آن بر جامعه می‌پردازد. وبر با رویکرد جامعه‌شناختی‌اش به دین، به‌ویژه در بررسی تأثیرات دینی بر تغییرات اقتصادی و اجتماعی، نقطه عطفی در مطالعات دین‌شناسی به وجود آورد. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

﷽ ملاحظات و انتقادات عمده به این روش: ۱_ اشکال عمده «وبر» و سایر دین پژوهان متاثر از مدرنیته این است که دین دنیوی را پیش فرض مسلم دانسته و نقش ماورائی آن را بدون هیچ برهانی انکار میکنند؛ تفسیر وبر از خدا کاملا دنیایی بوده و یکتا پرستی را یکی از نتایج پدیده سیاسی_اجتماعی میداند که به معنای دخالت دادن پیش فرض های مدرنیته در دین پژوهی است. ۲_ وبر مانند بقیه دین پژوهای که رویکرد جامعه شناختی دارند از بقیه ابعاد دین از جمله معرفت بخشی نسبت به معنای زندگی و مبدأ میپردازد و از بقیه ابعاد دین غفلت میکنند. ۳_ جامعه شناس تنها اثبات میکند که دین ارتباط تنگاتنگی با رویداد های اجتماعی دارد اما اثبات انحصار این ارتباط و اثبات نفی ارتباط دین با ساحت های دیگر دور از دسترس اوست. ۴_ جامعه شناس اموری را پیش فرض گرفته است که اثبات آنها ساده نیست از جمله انحصار روش تبیین دین در روش تجربی، آن هم با تبیین جامعه شناختی و بشری دانستن دین. #پرونده_ویژه #روش_پژوهش_دینی 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

﷽ 📜حفظ قرآن یا کتاب مقدس 🔰حفظ قرآن در جامعه مسلمین سابقه دیرینه دارد و در زمان نزول قرآن کریم جمعی از صحابه که به حفظ قرآن می پرداختند به عنوان طبقه خاصی از عالمان دین به حساب می آمدند. در قرون بعدی نیز حفظ قرآن در بسیاری از جوامع مسلمان مانند ایران، مصر،پاکستان عربستان و اندونزی به شکل گسترده رواج یافت تا جایی که بنابر برخی آمار ها در کشور های مثل لیبی و پاکستان حدود یک میلیون حافظ قرآن وجود دارد. تصوری که در بسیاری از مسلمانان شکل گرفته است این است که حفظ کتاب مقدس صرفا در مسلمانان رواج دارد و بقیه ادیان حفظ کتاب مقدس را به این شکل در دستور کار خود ندارند. حقیقت امر این است که در دیگر ادیان (ابراهیمی) نیز حفظ کتاب مقدس را ولو به صورت جزیی دنبال میکنند تا جایی که در مدارس مذهبی و کلیسا ها بخشی از آموزش ها مربوط به حفظ بخشی از کتاب مقدس است. در همین راستا برنامه هایی مانند Bible Bee (که در تصویر بالا مشاهده میکنید) برای ترویج این امر مقدس خصوصا در بین نوجوانان ساخته و پرداخته شده اند. #تک_جستار #حفظ_قرآن 🖌صادق نقدعلی 🆔@pajoohesh_dini

﷽ 🔅عجایب یک سرزمین: قم چگونه در لنز اینفلوئنسرهای غربی بازتاب یافته است؟ 🔺در سال‌های اخیر، بیش از ده اینفلوئنسر و ویدئوبلاگر، تجربه سفر خود به قم و حرم حضرت معصومه را منتشر کرده‌اند. 🔸 این چهره‌های غیرمسلمان از آلمان، آمریکا، لهستان، انگلیس و هند و صاحب کانال‌های پربازدیدی در یوتیوب بوده‌اند. ✅تحلیل اولیه آکادمی هدی نشان می‌دهد در گزارش این افراد از شهر قم، این موارد بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند: ۱- مهمان‌پذیری مردم قم از خارجی‌ها ۲- آرامشِ حرم حضرت معصومه ۳- معماریِ زیبای حرم حضرت معصومه و البته جای این سوال باقی‌ست که چگونه در شهری که بسیاری دغدغه تبلیغ جهانی مذهب را دارند، این ظرفیت‌های آماده در روایت مفاهیم و پیشینه تشیع و... مغفول مانده‌اند. 📌 کاری زیبا از آکادمی هدی 🆔@pajoohesh_dini