حمید پارسانیا
🔰 عقلانیت شیعی و عقلانیت مدرن
🔸عالم مدرن، مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی دارد، شاید ویژگی معرفت‌شناختی جهان مدرن همان چیزی است که از آن به عنوان اینلایتنمنت و روشنگری یاد می‌کنیم که در واقع وقتی می‌خواهد زبان خود را پیدا کند با دکارت آغاز می‌شود.
🔸هیچ فرهنگ و هیچ تاریخ و هیچ تمدنی فارغ از این نوع سوال‌ها و جواب‌ها نیست، فناوری و تکنولوژی و علم و سیاست و اقتصاد و نحوه زیست و حیات متاثر از این لایه‌ها است.
🔸اگر انقلابی همانند انقلاب اسلامی ایران در سطح فرهنگی ورود می‌کند و به بیانی قصد دارد تا از سلطه فرهنگ مدرن خود را رها و احیا کند، قاعدتاً باید در این سطح با جهان مدرن تفاوت داشته باشد؛ انقلاب اسلامی ایران به دلیل این که یک هویت فرهنگی دارد، یقیناً چنین لایه‌ای برای آن وجود دارد؛ این لایه متعلق به جهان اسلام است و خیزش فرهنگی و تاریخی و تمدنی اسلامی است، می‌خواهد سهم خود را در این نظام جهانی متناسب با هویت خود طلب کند و نسبت به سلطه‌ای که از ناحیه دیگر عالم ایجاد شده، زبان نقد دارد.
🔸جریانی که با یک نگاه عقلی و با مدلی از عقلانیت در شکل و شمایل فلسفه اسلامی استمرار یافته است و از فارابی شروع می‌شود یا قبل‌تر از او از خطبه‌های بلند یا قبل‌تر از آن از آیاتی از قرآن که به تفکر و تعقل تحریک می‌کند؛ خطبه‌هایی که آینده تاریخ اسلام را در شکل‌گیری جریان عقلانی سمت‌وسو می‌بخشد؛ متفکرینی چون فارابی، سهروردی، ابن‌سینا، خواجه نصیر، میرداماد و ملاصدرا نمونه‌هایی از جریان فلسفی هستند که مدعی است از این منبع معرفتی استفاده می‌کند.
🔸این جریان بیشتر یک جریان شیعی در جهان اسلام است، جریان اسلامی است، اما بیشتر جریان شیعی است؛ در مقابل جریان حدیث‌گرایی که اساس آن اموی است و بعد شکل تعدیل شده آن به صورت کلام اشعری ادامه می‌یابد... و انقلاب اسلامی ایران در بستر تفکر شیعی رخ داد و در بستر تفکر شیعی عنصر عقل، عنصری محوری و جدی است، فلسفه و بعد هستی‌شناسی او یک هستی‌شناسی صرفاً نقلی و حدیثی یا یک هستی‌شناسی صرفا تحمیلی و شهودی نبود؛ عقل، یک حضور محوری داشت که البته این عقل یک عقل نقل‌ستیز و یا شهودستیز هم نبود؛ این عقلانیت ویژه جهان اسلام است و با عقلانیت عصر روشنگری کاملا تفاوت دارد، عقلانیت عصر روشنگری که با اینلایتنمنت تعین پیدا می‌کند، شهودستیز و وحی‌ستیز است و به دنبال آن عقل‌ستیز و نقل‌گریز است؛ اما این‌جا این گونه نیست.
#اسلام
#عقلانیت
#مدرنیسم
#فارابی
#حمید_پارسانیا
#روشنگری
💠 eitaa.com/parsania_net