شان نزول ایه۴
قتادة گوید: این آیه در جنگ احد نازل گردیده در حالتى که پیامبر در شعب قرار گرفته بود[۲] و وقتى که قتل و جراحات در لشکر اسلام وارد شده بود. مشرکین فریاد میزدند و بت هاى خود را به اعل هبل یاد میکردند و مسلمین در جواب آنها به جملات اعلى و اجل یاد نموده و فریاد میزدند و مشرکین به صداى بلند مى گفتند: ما بت عزّى داریم و شما عزّى ندارید.
پیامبر در جواب آنها مى فرمود که خداى یکتا مولاى ما است و شما مشرکین چنین مولائى ندارید
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه ۴ از تفسیر نور
فسیر آیه
تفسیر نوراثنی عشریروان جاویداطیب البیانبرگزیده تفسیر نمونهسایر تفاسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَإِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتَّى إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزارَها ذلِكَ وَ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَ لكِنْ لِيَبْلُوَا بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ «4»
پس هرگاه با كسانى كه كافر شدند (در ميدان جنگ) روبرو شديد، گردنهايشان را بزنيد تا آن كه آنان را از پا درآوريد (و چون در دست شما اسير شوند) پس آنان را سخت ببنديد (تا فرار نكنند) سپس، يا بر آنان منّت نهيد (و آزادشان كنيد) و يا با گرفتن فديه و عوض، رهايشان كنيد تا جنگ بار سنگين خود را بر زمين نهد. اين است (دستور خداوند) و اگر خداوند اراده مىكرد، (از طريق صاعقه و زلزله و ديگر بلايا) از آن كفّار انتقام مىكشيد، ولى خدا (فرمان جنگ داد) تا برخى از شما را به وسيله برخى ديگر بيازمايد و كسانى كه در راه خدا كشته شدند، هرگز خداوند اعمالشان را از بين نمىبرد.
جلد 9 - صفحه 64
نکته ها
«أَثْخَنْتُمُوهُمْ» از «ثخن» به معناى غلبه كامل و زمينگير كردن دشمن است. «وثاق»، وسيله بستن مثل طناب است.
فلسفه جهاد در اسلام، چند امر است:
الف) براى دفاع از خود يا ديگر مظلومان. «أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا» «1»، «كَما يُقاتِلُونَكُمْ كَافَّةً» «2»
ب) به جهت برانداختن فساد و فتنه. «قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ» «3»
ج) براى حفظ مراكز توحيدى. «لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ» «4»
د) براى دفاع از احكام و حدود الهى. «قاتِلُوا الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ لا يُحَرِّمُونَ ما حَرَّمَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ لا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ» «5»
اين آيه مربوط به ميدان نبرد است، يعنى در صحنهى جنگ كه كافران در برابر شما ايستادهاند و قصد از ميان برداشتن شما را دارند، شما با قاطعيّت و صلابت بجنگيد و آنان را بكشيد و پس از غلبه كامل بر آنان و اطمينان از درهم شكستن قواى دشمن، اسير بگيريد و پس از پايان جنگ، هرگونه كه رهبر اسلامى مصلحت دانست، جنگ، در قبال گرفتن عوض يا بدون آن، اسيران را آزاد كنيد.
لذا برخى كه گمان كردهاند آيه مىگويد: هر كافرى را هركجا يافتيد بكشيد، به واژه «حرب» به معناى جنگ و مسئله اسارت كه در جنگ پيش مىآيد، توجّهى نكردهاند.
از پيامبر صلى الله عليه و آله سؤال شد كه شهيد در راه خدا كيست؟ آيا كسى كه با انگيزه به رخ كشيدن شجاعت خود و يا به خاطر تعصّبات خانوادگى و قومى و يا از روى ريا و خودنمايى جنگيده و جان خود را از دست داده، شهيد است؟
حضرت فرمودند: «من قاتل لتكون كلمة الله هى العليا فهو فى سبيل الله» «6» شهيد، كسى است كه براى اعتلاى راه خدا جنگيده باشد.
«1». حج، 39.
«2». توبه، 36.
«3». بقره، 193.
«4». حج، 40.
«5». توبه، 29.
«6». تفسير فرقان.
جلد 9 - صفحه 65
پیام ها
1- از ميان كافران، تنها آنان را كه در برابر شما به جنگ ايستادهاند، از ميان برداريد. «فَإِذا لَقِيتُمُ»
2- رزمنده مسلمان بايد آماده، آموزش ديده و شجاع باشد. «فَضَرْبَ الرِّقابِ»
3- هدف اصلى در حمله به دشمن، نقاط كليدى و حساس باشد. «الرِّقابِ»
4- تا دشمن از پاى در نيامده و زمينگير نشده، به فكر اسير گرفتن و جمع غنائم نباشيد. «حَتَّى إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ»
5- در هنگام نبرد محكم كارى كنيد تا دشمن سوء استفاده نكند و اسيران فرار نكنند. «فَشُدُّوا الْوَثاقَ»
6- در جبهه بايد اختياراتى به فرمانده تفويض شود. «فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً»
7- هدف از جهاد، جلوگيرى از ظلم و يا از بين بردن ظلم و ستم است و لذا عفو و بخشش اسيران از سفارشهاى اسلام است. «فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً»
8- در جهاد اسلامى، هم قدرت لازم است، «فَضَرْبَ الرِّقابِ» و هم عطوفت و مهربانى. «فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً»
9- آزاد كردن اسيران، بدون گرفتن عوض، بر آزاد كردن با عوض مقدّم است.
«فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً»
10- جنگ و جهاد، يكى از زمينههاى آزمايش الهى است. «لِيَبْلُوَا بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ»
11- جهاد در اسلام، براى حفظ دين خداست، نه كشورگشايى، استعمار، تهديد، رقابت، انتقام، حسادت و .... «فِي سَبِيلِ اللَّهِ»
12- گرچه در جنگ بعضى شهيد مىشوند ولى خداوند اهدافشان را به ثمر مىرساند و زحمات آنان هرگز تباه نمىشود. «قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ»
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
13- جنگ، ميدان آزمايش الهى و كفّار، وسيله آزمايش و شهدا، پيروزمندان اين آزمايشند. لِيَبْلُوَا بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَ الَّذِينَ قُتِلُوا ... فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ
تفسير نور(10جلدى)، ج9، ص: 66
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه۵ از تفسیر نور
پیام ها
1- هدايت الهى، دائمى است و حتّى پس از مرگ و شهادت نيز ادامه دارد. قُتِلُوا ... سَيَهْدِيهِمْ
2- هنگام رفتن به جبهه و جهاد، نگران زندگى فردى و خانوادگى خود نباشيد. «يُصْلِحُ بالَهُمْ»
3- شهادت در راه خدا، همهى نابسامانىهاى انسان را جبران مىكند؛ لغزشها بخشيده و عيبها ناديده گرفته مىشود. «يُصْلِحُ بالَهُمْ»
4- مديريّت كارهاى شهيد را ذات مقدّس خداوند بر عهده دارد. سَيَهْدِيهِمْ ... يُصْلِحُ ...
5- تشويقها و پاداشهاى بزرگ، بهترين وسيله براى ايجاد انگيزه در كارهاى سخت است. فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ ... سَيَهْدِيهِمْ ... يُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ
6- شناخت قبلى از پاداش، لذّت و شوق انسان را به هنگام دريافت آن بيشتر مىكند. «الْجَنَّةَ عَرَّفَها لَهُمْ»
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه ۶
«عَرَّفَهَا لَهُمْ»: توسط پیغمبران و کتابهای آسمانی بهشت را بدیشان شناسانده است. منزلها و کاخهای ویژه هر یک را با الهام بدیشان معرفی نموده است، بگونهای که هر کس جایگاه زندگی پرنعمت خود را در بهشت میداند، و به هنگام ورود به بهشت یکسره به سوی مقام و مکان خود میرود. بهشت را برای ایشان خوشبو کرده است
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه۶ از تفسیر نور
1- هدايت الهى، دائمى است و حتّى پس از مرگ و شهادت نيز ادامه دارد. قُتِلُوا ... سَيَهْدِيهِمْ
2- هنگام رفتن به جبهه و جهاد، نگران زندگى فردى و خانوادگى خود نباشيد. «يُصْلِحُ بالَهُمْ»
3- شهادت در راه خدا، همهى نابسامانىهاى انسان را جبران مىكند؛ لغزشها بخشيده و عيبها ناديده گرفته مىشود. «يُصْلِحُ بالَهُمْ»
4- مديريّت كارهاى شهيد را ذات مقدّس خداوند بر عهده دارد. سَيَهْدِيهِمْ ... يُصْلِحُ ...
5- تشويقها و پاداشهاى بزرگ، بهترين وسيله براى ايجاد انگيزه در كارهاى سخت است. فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ ... سَيَهْدِيهِمْ ... يُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ
6- شناخت قبلى از پاداش، لذّت و شوق انسان را به هنگام دريافت آن بيشتر مىكند. «الْجَنَّةَ عَرَّفَها لَهُمْ»
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ ﴿۷﴾
اى كسانى كه ايمان آورده ايد اگر خدا را يارى كنيد ياريتان مى كند و گامهايتان را استوار مى دارد (۷)
وَالَّذِينَ كَفَرُوا فَتَعْسًا لَهُمْ وَأَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ ﴿۸﴾
و كسانى كه كفر ورزيدند نگونسارى بر آنان باد و [خدا] اعمالشان را برباد داد (۸)
ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَرِهُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ ﴿۹﴾
اين بدان سبب است كه آنان آنچه را خدا نازل كرده است خوش نداشتند و [خدا نيز] كارهايشان را باطل كرد (۹)
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه۷
1- لازمهى ايمان، اقدام عملى در جهت نشر و گسترش دين الهى است. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ ...
2- جهاد با كفّار محارب، يكى از مصاديق يارى دين خداوند است. فَضَرْبَ الرِّقابِ ... إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ ...
3- پاداش و كيفر الهى، با عملكرد انسان همگون است. «تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ»
4- هركس با فكر، زبان و عمل خويش، دين اسلام را يارى كند، خداوند نيز او را حمايت مىكند. «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ»
«1». بقره، 152.
«2». ابراهيم، 7.
«3». تفسير كشف الاسرار.
«4». بقره، 40.
«5». نهجالبلاغه، خطبه 183.
جلد 9 - صفحه 68
5- دريافت الطاف الهى، به تلاش انسان بستگى دارد. «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ» (انتظار نصرت خداوند بدون تلاش و كوشش، توقّعى نابجاست.)
6- در ميان امدادهاى الهى، ثابت قدم بودن، برجستهترين آنهاست. (بعد از نصرت الهى نام پايدارى آمده است.) «يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ»
7- پاداشهاى الهى بيش از عملكرد ما است. «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ»
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه ۸
تعسا: تعس: هلاكت. در مجمع فرموده: آن لغزش و افتادنى است كه افتاده قدرت برخاستن ندارد. اين كلمه فقط يك بار در كلام اللَّه آمده است.
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه ۸
1- نفرين بر كفّار لجوج رواست. فَتَعْساً لَهُمْ ... (چنانكه در آيهاى ديگر مىفرمايد: «تَبَّتْ يَدا أَبِي لَهَبٍ»)
جلد 9 - صفحه 69
2- كفر، مايهى تباهى و نابودى است. كَفَرُوا ... أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ
3- كراهت از دستورهاى الهى، نشانهى نوعى كفر در وجود انسان است. و الَّذِينَ كَفَرُوا ... كَرِهُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ
4- كيفرهاى الهى، به ميزان كفر و كراهت انسان است. كَفَرُوا ... ذلِكَ بِأَنَّهُمْ ...
5- كراهت از قرآن و اعراض از آن، موجب حبط و تباهى اعمال خير مىشود. كَرِهُوا ... فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ
6- انگيزه و نشاط، به كارها ارزش مىدهد. كسى كه نسبت به فرمانهاى خداوند ناراضى است، كارهايش ارزشى ندارد. كَرِهُوا ... فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه 9
«ذلِکَ»: این هلاک کافران و پوچ شدن اعمال ایشان. «مَا»: قرآن و تکالیف آسمانی.
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه۹
1- نفرين بر كفّار لجوج رواست. فَتَعْساً لَهُمْ ... (چنانكه در آيهاى ديگر مىفرمايد: «تَبَّتْ يَدا أَبِي لَهَبٍ»)
جلد 9 - صفحه 69
2- كفر، مايهى تباهى و نابودى است. كَفَرُوا ... أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ
3- كراهت از دستورهاى الهى، نشانهى نوعى كفر در وجود انسان است. و الَّذِينَ كَفَرُوا ... كَرِهُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ
4- كيفرهاى الهى، به ميزان كفر و كراهت انسان است. كَفَرُوا ... ذلِكَ بِأَنَّهُمْ ...
5- كراهت از قرآن و اعراض از آن، موجب حبط و تباهى اعمال خير مىشود. كَرِهُوا ... فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ
6- انگيزه و نشاط، به كارها ارزش مىدهد. كسى كه نسبت به فرمانهاى خداوند ناراضى است، كارهايش ارزشى ندارد. كَرِهُوا ... فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
ترجمه منظوم آیات
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَلِلْكَافِرِينَ أَمْثَالُهَا ﴿۱۰﴾
مگر در زمين نگشته اند تا ببينند فرجام كسانى كه پيش از آنها بودند به كجا انجاميده ست خدا زير و زبرشان كرد و كافران را نظاير [همين كيفرها در پيش] است (۱۰)
ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَأَنَّ الْكَافِرِينَ لَا مَوْلَى لَهُمْ ﴿۱۱﴾
چرا كه خدا سرپرست كسانى است كه ايمان آورده اند ولى كافران را سرپرست [و يارى] نيست (۱۱)
إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يَتَمَتَّعُونَ وَيَأْكُلُونَ كَمَا تَأْكُلُ الْأَنْعَامُ وَالنَّارُ مَثْوًى لَهُمْ ﴿۱۲﴾
خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند در باغهايى كه از زير [درختان] آنها نهرها روان است درمى آورد و [حال آنكه] كسانى كه كافر شده اند [در ظاهر] بهره مى برند و همان گونه كه چارپايان مى خورند مى خورند و[لى] جايگاه آنها آتش است (۱۲)
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
معانی کلمات آیه ۱۰
دمر: دمار: هلاكت. تدمير: هلاك كردن.
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53
پیام های آیه ۱۰
1- افراد غافل كه از هلاكت گذشتگان عبرت نمىگيرند، قابل توبيخ و سرزنش هستند. «أَ فَلَمْ يَسِيرُوا»
2- سير و سياحت و جهانگردى بايد هدفدار و براى بررسى تاريخ ملّتها و عامل عبرت و رشد باشد. أَ فَلَمْ يَسِيرُوا ... فَيَنْظُرُوا
3- مطالعه تاريخ و شناخت سرنوشت ملّتها، در جهان بينى و ايمان انسان نقش دارد. أَ فَلَمْ يَسِيرُوا ... فَيَنْظُرُوا
4- جلوههاى رفاه مهم نيست، پايان و عاقبت كار مهم است. «كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ»
5- كارهاى خداوند حكيمانه و قانونمند است. دَمَّرَ اللَّهُ ... وَ لِلْكافِرِينَ أَمْثالُها
6- اراده خداوند بر تاريخ و طاغوتها، غالب و حاكم است. دَمَّرَ اللَّهُ ...
7- قهر الهى در انحصار يك يا چند نمونه نيست، او مىتواند به شكلهاى گوناگون قهر خود را نشان دهد. «لِلْكافِرِينَ أَمْثالُها»
https://eitaa.com/joinchat/1377370168Ce0a9b20c53