#فرهنگ_مهروش #خطاهای_پژوهشی_81 چنان که پیش‌تر گفتیم، ضعف در مطالعۀ اولیه و ناآگاهی از بستر و زمینۀ بحث از مشکلات مکرر در مقالات پژوهشی است. محقق در حالی باید مقاله‌اش را تنظیم کند که سوار بر منابع باشد و از همۀ جزئیات مرتبط با کارش آگاه؛ نه وقتی که هنوز خودش ابهامات جدی دارد و منابع را کامل و دقیق نکاویده است. محققان جدی در هر زمینه که می‌خواهند پژوهش کنند، قبل از انتخاب موضوع پژوهش خود سعی می‌کنند به‌خوبی جوانب مختلف بحث در آن زمینه را بدانند. این کار مستلزم تأملات بسیار، مطالعات گسترده و مشورت با صاحبان تخصص‌های مختلف است. از میان این فعالیت‌ها اکنون فقط می‌خواهیم قدری دربارۀ مطالعات مرتبط با چنین کاری سخن گوییم. فرض کنیم به تحقیق در زمینۀ «قناعت» علاقه‌مندیم. قبل از هر کار، باید سراغ دائرة المعارفها برویم و چند مقاله در بارۀ قناعت بخوانیم. نیز، بکوشیم در بارۀ قناعت، مقالات مختلفی را پراکنده بخوانیم. به این کار مطالعۀ اولیه می‌گویند. با خواندن این مقالات، اول از همه باید سعی کنیم دریابیم که بحث در بارۀ قناعت، به چه حوزه‌های مختلفی از معارف بشری مربوط است. مثلا ممکن است ما در ذهن خود قناعت را همچون فضیلتی اخلاقی تصور کرده باشیم و از اول بنایمان بر این باشد که در بارۀ ارزش اخلاقی آن بحث کنیم. با خواندن مقالات دائرة المعارفی انتظار می‌رود متوجه شویم که قناعت، رفتاری اقتصادی هم هست و پیامدهای اقتصادی خاصی دارد که ممکن است مثبت یا منفی ارزیابی شوند و محققان مختلفی در بارۀ این آثار، مقالاتی نوشته‌اند. به همین ترتیب، مثلا متوجه می‌شویم که در برخی فرقه‌های مسیحیت پروتستان، قناعت نه یک آموزۀ فرعی اخلاقی، که یکی از اصول بنیادین مذهب است.... وقتی توانستیم ربط موضوع بحث خود با حوزه‌های مختلف را دریابیم، آن موقع تازه ذهن ما فرصت خواهد کرد که در بارۀ مسئله بازاندیشی کند و به ابهاماتی دچار شود؛ ابهاماتی که باید با مطالعۀ بیشتر جواب آنها را دریافت. باید با مطالعۀ‌ دائرةالمعارف‌ها و دیگر منابع، درکی واضح از شبکۀ معنایی قناعت پیدا کنیم و ارتباط آن با دیگر مفاهیم اجتماعی،‌فرهنگی، دینی،‌اقتصادی،‌اخلاقی، فلسفی، و جز آن‌ها را بازشناسیم. در بسیاری از مواقع لازم است وقتی به ارتباط قناعت با مفهوم دیگری پی بردیم، قدری دربارۀ آن مفهوم نیز مطالعه کنیم و مقالاتی دائرةالمعارفی و... دربارۀ آن هم بخوانیم. بدون وسعت دیدی که با چنین مطالعه‌ای حاصل می‌شود، ما هرگز نخواهیم توانست حرف نوی دربارۀ موضوع مطالعۀ‌ خود بزنیم. برفرض هم که کشفی بکنیم، نخواهیم توانست آن را طوری ارائه دهیم که برآورندۀ نیاز پژوهشگران در زمینه‌های مختلف باشد؛ چون کوششی برای شناخت نیازها و تطبیق بخشیدن کار خود با آن‌ها نکرده‌ایم. #فرهنگ_مهروش @quranhadithresearches

#خطاهای_پژوهشی_81 #فرهنگ_مهروش 🔹در نوشتۀ پیشینم دربارۀ خطاهای مکرر، بر این تأکید کردم که باید با مطالعۀ منابعی همچون دائرةالمعارف‌ها در همان مرحلۀ‌ طراحی پژوهش برای شناخت مفاهیم و موضوعات مرتبط با بحث تلاش کرد. اکنون می‌خواهم برای دفاع از این معنا مثال‌هایی از مطالعات خود بیاورم. به خاطر دارم زمانی که قرار بود مقالۀ «برادری» را برای دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بنویسم (حدود سال 1380ش)، استاد آقای دکتر پاکتچی به من توصیه کردند مقالۀ دائرةالمعارف بریتانیکا دربارۀ «فراترنیته» (برادری، یکی از شعارهای مهم انقلاب کبیر فرانسه) را هم بخوانم. من آن موقع بسیار تازه‌کار بودم. بااین‌حال، این توصیه سبب شد ذهن من با ابعاد سیاسی انگارۀ‌ برادری نیز درگیر شود. زمانی که می‌خواستم دربارۀ کوه رضوی و جایگاه نمادین آن در فرهنگ اسلامی مطالعه کنم، چندین مقاله را در دائرةالمعارف‌های دین‌شناسی مختلف دربارۀ جایگاه کوه‌ها در ادیان مختلف خواندم. مثلاً، مقالۀ «کوه» در دائرةالمعارف دین و اخلاق ویراستۀ میرچا الیاده. فکر می‌کنم این قبیل مطالعات ذهن مرا برای تحلیل ابعاد مختلف مسئله آماده‌تر کرد. شاید اگر این مطالعات نبود، من به این تحلیل نمی‌رسیدم که باور به حضور قائم (ع) در کوه رضوی به سبب آن است که کوه رضوی را نقطۀ اتصال زمین و آسمان می‌دانسته‌اند. من از آن پس همواره از این شیوه استفاده کرده‌ام و در همان مراحل آغازین مطالعه در یک زمینه،‌ وقتی را نیز برای توسعۀ مطالعات میان‌رشته‌ای و اطلاعات عمومی و دائرةالمعارفی در آن زمینه صرف می‌کنم. فکر می‌کنم انجام این کار برای داشتن تصوری واضح از موضوع، زمینۀ بحث، دغدغه‌ها و نیازهای دانشمندان در آن زمینه و محصولی که ما در رشتۀ‌ خودمان می‌توانیم برای پاسخ‌گویی به آن دغدغه‌ها و نیازها ارائه کنیم ضروری است. #فرهنگ_مهروش @quranhadithresearches