#نهج_البلاغه
خلاصه مباحث کرسی نهج البلاغه (۹۸/۱۰/۲۹)
موضوع: صبر و بردباری
تفاوت صبر و حلم:
صبر اعم از حلم است. کاری است که در بیرون بر انسان وارد می شود و انسان باید در برابر آن خویشتن داری کند.
اگر برای انسان حادثه ای پیش آمد و او عصبانی نشد این جزء صبر نیست، حلم است.
انواع صبر:
حکمت ۳۱: از امیرالمومنین (علیه السلام) درباره ایمان سوال شد که ایمان چیست؟ حضرت اولین چیزی که در شرایط ایمان فرمودند صبر است که بر چهار پایه بنا شده است:
شوق (اشتیاق بهشت)، شفق (ترس از آتش جهنم)، زهد (بی رغبتی نسبت به دنیا)، ترقب (انتظار مرگ و آمادگی برای آن)
ره آورد حلم و بردباری:
حکمت ۲۰۶: اولین چیزی که در عوض حلم نصیب انسان می شود اینست که کسانی که طرفدار هیچ کدام از طرفین نیستند طرفدار حلیم و بردبار می شوند.
حلم و بردباری؛ خویشاوندی:
حکمت ۴۱۸: بردباری، فامیل، خانواده و خویشاوند انسان است. خود بردباری کار خانواده را انجام می دهد.
انواع صبر:
صبر سه گونه دارد: صبر بر طاعت، صبر بر معصیت، صبر بر مصیبت.
https://eitaa.com/quranlive
#نهج_البلاغه
خلاصه مباحث کرسی نهج البلاغه (۹۸/۱۱/۱۳)
موضوع: تواضع و فروتنی
حکمت ۱۰۳:
دیده شد امیرالمومنین (علیه السلام) لباسی که معلوم بود وصله خورده، پوشیده اند. سوال شد چرا چنین لباسی پوشیده اید؟ حضرت فرمودند: این لباس باعث خشوع و فروتنی می شود و نفس را کوچک می کند و خوبی اش این است که اگر منِ علی، لباس ساده بپوشم مردم نیز به من اقتدا می کنند.
نکته:
غرور اگر ابراز نشود عُجب و اگر ابراز شود تکبر است و ضدّ همه اینها تواضع است.
هر رذیله اخلاقی باید دو چیز داشته باشد:
۱. نقطه مخالف آن، که می شود فضیلت اخلاقی؛
۲. راهکار مقابله با آن.
حکمت ۲۱۴:
هر چه انسان متواضع تر می شود دوستانش بیشتر می شود. دوستانش شاخ و بار پیدا می کنند. تو تواضع داشته باش، کسانی که حتی با تو ارتباط صمیمی ندارند دوست تو می شوند.
حکمت ۳۳۳:
از صفات مومن این است که:
حالت بشارت، تبسم و لبخند او در چهره اوست و از دیدنش احساس خوشایندی به تو دست می دهد.
سینه اش از همه گشاده تر است (ظرفیتش بالاست؛ جنبه شنیدن اسرار و نگفتنش بالاست).
خودش را از همه ذلیل تر و پایین تر می داند.
از اینکه خودش را برتر و تافته جدابافته از دیگران بداند، بدش می آید.
از "سُمعه" هم بدش می آید. سُمعه با ریا فرق دارد. ریا در حین عمل و سُمعه بعد از عمل است. یعنی مومن، برای تعریف و تمجیدهای بعدش کار نمی کند.
_ امام رضا (علیه السلام) هم درباره تواضع فرمایشی دارند: لا یتم عقل امرئ مسلم حتی یکون فیه عشر خصال.... العاشر و ما العاشر: عقل انسان مسلمان کامل نمی شود مگر اینکه در او ۱۰ خصلت باشد.... که دهمین خصلت از همه مهمتر است: احدی را نبیند مگر اینکه بگوید او از من بهتر و باتقواتر است.
ویژگیهای خوب خود را هم میبیند اما چون آن را "من عندالله" و لطف خدا می بیند اعتماد به نفس او پایین نمی آید.
حکمت ۴۰۶:
چه زیباست که انسان ثروتمند و غنی در برابر انسان فقیر تواضع کند؛ زیرا از یک طرف به فقیر تواضع می کند و از طرف دیگر اجر این تواضع را از خدا انتظار دارد. و از آن زیباتر، عزت نفس فقیر در برابر غنی و ثروتمند است. فقیر در برابر غنی تواضع نمی کند؛ زیرا توکل بر خدا دارد.
https://eitaa.com/quranlive
#نهج_البلاغه
خلاصه مباحث کرسی نهج البلاغه (۹۸/۱۱/۲۰)
موضوع: مومن باید اینگونه باشد:
گوش دادن موثر:
خطبه ۱۸۷:
در شنیدن حرف حق بنا به فرمایش امام علی (علیه السلام) صرف شنیدن اثرگذار نیست، بلکه باید به گوش دل شنید. مانند حرف قرآن و روایات. معلوم می شود در حرف حق، گوینده عامل است، زمان و مکان مناسبی هم انتخاب شده، شیوه بیان هم خوب است و تمام شرایط حرف خوب را دارد؛ ولی اگر بنا بر این است که بر مخاطب اثر کند باید با گوش دل شنید.
رازداری و پیروزی:
حکمت ۴۸:
پیروزی در دوراندیشی و احتیاط و دوراندیشی در به کار گیری صحیح اندیشه، و اندیشه صحیح، در رازداری است.
انسان باید مواظب باشد اسرار کسی را چه خوب، چه بد فاش نکند.
ضرورت رازداری:
حکمت ۱۶۲:
هر کس راز خود را پنهان کند، اختیار آن راز در دست خود اوست.
گاهی اسرار مال دیگران است که حق بیان نداریم؛ ولی گاهی اسرار، مربوط به خودمان است که باز هم باید راز خود را پنهان کنیم.
حیا و عیب پوشی:
حکمت ۲۲۳:
آن کس که لباس حیا بپوشد، کسی عیب او را نبیند.
یعنی این فرد روابط اجتماعی دارد، برون گرا است، ولی اهل حیا هم هست، که باعث می شود، مردم عیب های او را نبینند.
ضرورت رازداری و کنترل زبان:
حکمت ۳۸۱:
اختیار کلام در دست توست تا زمانی که آن را بر زبان جاری نکردی، اما اگر سرّی که در دل داشتی بر زبان آوردی اختیارش در دست تو نیست. سعی کن زبانت را نگه داری همانگونه که طلا و جواهرت را مخفی می کنی. چه بسا یک کلمه که قرار بود نعمتی به تو برسد آن نعمت را از تو سلب کند و همین یک کلمه نقمتی را برای تو جلب کند.
تغافل:
تغافل از ریشه "غفل" به معنای نادیده انگاشتن، چشم پوشی عمدی و خود را به غفلت زدن است.
تغافل منافاتی با امر به معروف و انتقاد سازنده ندارد.
انتقاد سازنده مربوط به اموری است که در سرنوشت فرد و جامعه اثر قابل ملاحظه ای ندارد. ولی تغافل مربوط به امور جزئی و کم ارزش و یا عیوبی است که مصلحت در آن است که پنهان باشد.
چشم پوشی بزرگوارانه:
حکمت ۲۲۲:
شخص کریم فقط دست بخشنده ندارد، بلکه از ویژگی های کریم آن است که از چیزهایی که درباره دیگران می داند، تغافل می کند و آبروی کسی را نمی برد.
https://eitaa.com/quranlive
#نهج_البلاغه
خلاصه مباحث کرسی نهج البلاغه (۹۸/۱۲/۴)
موضوع: تعاون و همکاری؛ آینده نگری
در راه نیکی و پرهیزگاری تعاون کنید:
آیه ۳ سوره مائده: تعاونوا علی البر و التقوی و لا تعاونوا علی الاثم و العدوان.
تعاون ثواب و جزای اصل عمل را دارد:
ممکن است کسی عملی انجام نداده باشد ولی جزای او بیشتر از عامل آن باشد:
- اللهم العن العصابه التی جاهدت الحسین و شایعت و بایعت و تابعت علی قتله اللهم العنهم جمیعا: گروهی که با حسین (علیه السلام) جنگیدند و همراهی کردند و بیعت کردند و تبعیت کردند بر کشتن حضرت، خداوند همه آنها را لعنت کند.
- لعن الله امه اسرجت و الجمت و تنقبت لقتالک: کسانی که نرسیدند امام را به قتل برسانند، ولی اسبها را زین کردند و لجام زدند و آماده شدند...
دشمنی با ستمگران و یاری نمودن مظلومان:
نامه ۴۷:
کونا للظالم خصما و للمظلوم عونا: فرزندانم، دشمن ظالم و کمک کار مظلوم باشید.
معلوم است که:
۱. اول باید، "اشداء علی الکفار" بود، بعد "رحماء بینهم"؛
۲. یکی از کمکهای ما به مظلوم، دشمنی ما با ظالم است؛
۳. مشکل مظلوم را باید با دشمنی با ظالم ریشه کَن کرد.
همدلی، لازمه ارتباط با خانواده:
خطبه ۲۳:
گرچه انسان ثروتمند باشد از خانواده و از اینکه اگر مشکلی برایش پیش آمد، خانواده اش یاری اش کنند، بی نیاز نیست... و خانواده بهترین اطرافیان انسان هستند... با عاطفه ترین افراد، در هنگام مصیبت ها، خانواده اند.
لزوم همگرایی در فتنه ها:
خطبه ۱۵۱:
یک نفر فتنه می کند و عامل شر است. یک نفر عامل فتنه نیست ولی دیگران از او استفاده ابزاری می کنند. امام (علیه السلام) می فرمایند: مواظب باش باعث نصب فتنه جلوی چشم مردم و عَلَم بدعت نباشی.
اتحاد، عامل پیروزی:
خطبه ۱۹۲:
اندیشه کنید که چگونه بودند هنگامی که وحدت اجتماعی داشتند، دلها به هم نزدیک، دستهای آنان مددکار یکدیگر، شمشیرها یاری کننده، دارای دیده های نافذ و با یک هدف مشترک...
تفرقه، عامل شکست:
خطبه ۱۹۲:
بنگرید در آن هنگام که به تفرفه و پراکندگی روی آوردند، و مهربانی و دوستی آنان از بین رفت، سخن ها و دلهای شان گوناگون شد، از هم جدا شدند...
ضرورت آینده نگری:
حکمت ۱۵۱:
هر کس را پایانی است، شیرین یا تلخ. همیشه آینده باب دل انسان نیست.
آینده نگری:
حکمت ۱۶۹:
کسی که نه فقط بَصَر بلکه بصیرت دارد، آینده برای او روشن است.
https://eitaa.com/quranlive
#نهج_البلاغه
خلاصه مباحث کرسی نهج البلاغه (۹۸/۱۲/۴)
موضوع: تعاون و همکاری؛ آینده نگری
در راه نیکی و پرهیزگاری تعاون کنید:
آیه ۳ سوره مائده: تعاونوا علی البر و التقوی و لا تعاونوا علی الاثم و العدوان.
تعاون ثواب و جزای اصل عمل را دارد:
ممکن است کسی عملی انجام نداده باشد ولی جزای او بیشتر از عامل آن باشد:
- اللهم العن العصابه التی جاهدت الحسین و شایعت و بایعت و تابعت علی قتله اللهم العنهم جمیعا: گروهی که با حسین (علیه السلام) جنگیدند و همراهی کردند و بیعت کردند و تبعیت کردند بر کشتن حضرت، خداوند همه آنها را لعنت کند.
- لعن الله امه اسرجت و الجمت و تنقبت لقتالک: کسانی که نرسیدند امام را به قتل برسانند، ولی اسبها را زین کردند و لجام زدند و آماده شدند...
دشمنی با ستمگران و یاری نمودن مظلومان:
نامه ۴۷:
کونا للظالم خصما و للمظلوم عونا: فرزندانم، دشمن ظالم و کمک کار مظلوم باشید.
معلوم است که:
۱. اول باید، "اشداء علی الکفار" بود، بعد "رحماء بینهم"؛
۲. یکی از کمکهای ما به مظلوم، دشمنی ما با ظالم است؛
۳. مشکل مظلوم را باید با دشمنی با ظالم ریشه کَن کرد.
همدلی، لازمه ارتباط با خانواده:
خطبه ۲۳:
گرچه انسان ثروتمند باشد از خانواده و از اینکه اگر مشکلی برایش پیش آمد، خانواده اش یاری اش کنند، بی نیاز نیست... و خانواده بهترین اطرافیان انسان هستند... با عاطفه ترین افراد، در هنگام مصیبت ها، خانواده اند.
لزوم همگرایی در فتنه ها:
خطبه ۱۵۱:
یک نفر فتنه می کند و عامل شر است. یک نفر عامل فتنه نیست ولی دیگران از او استفاده ابزاری می کنند. امام (علیه السلام) می فرمایند: مواظب باش باعث نصب فتنه جلوی چشم مردم و عَلَم بدعت نباشی.
اتحاد، عامل پیروزی:
خطبه ۱۹۲:
اندیشه کنید که چگونه بودند هنگامی که وحدت اجتماعی داشتند، دلها به هم نزدیک، دستهای آنان مددکار یکدیگر، شمشیرها یاری کننده، دارای دیده های نافذ و با یک هدف مشترک...
تفرقه، عامل شکست:
خطبه ۱۹۲:
بنگرید در آن هنگام که به تفرفه و پراکندگی روی آوردند، و مهربانی و دوستی آنان از بین رفت، سخن ها و دلهای شان گوناگون شد، از هم جدا شدند...
ضرورت آینده نگری:
حکمت ۱۵۱:
هر کس را پایانی است، شیرین یا تلخ. همیشه آینده باب دل انسان نیست.
آینده نگری:
حکمت ۱۶۹:
کسی که نه فقط بَصَر بلکه بصیرت دارد، آینده برای او روشن است.
https://eitaa.com/quranlive
#نهج_البلاغه
خلاصه مباحث کرسی نهج البلاغه (۹۹/۳/۱۱)
موضوع: حسادت
در بحث های گذشته برخی از فضایل و رذایل اخلاقی مربوط به سبک زندگی دینی و اسلامی مطرح شد. در این جلسه می رسیم به موضوع حسادت.
تعریف حسادت:
حسد حالتی است که در انسان وجود دارد و از داشتن نعمتی در دیگری رنج می برد.
اما غبطه این است که انسان طلب می کند نعمتی که دیگری دارد به او هم برسد.
حکمت ۲۵۶:
صحه الجسد من قله الحسد: سلامتی بدن و جسم از کمی حسد است.
حضرت در اینجا علت را بیان می کنند. یعنی اگر میخواهی سلامت جسمی داشته باشی حسد نداشته باش. و می فرمایند اگر نمیتوانی کنترل کنی حداقل سعی کن حسادت خود را کمتر کنی.
حکمت ۲۱۸:
حسد الصدیق من سقم الموده: حسد دوست از بیماری دوستی است.
هر چیزی می تواند آفتی داشته باشد که آن را تهدید کند و یکی از آفت های دوستی حسادت است؛ یعنی کسی به دوست خود حسادت ورزد یا مورد حسادت دوستش قرار گیرد.
خطبه ۱۹۲:
فاتقوالله و لا تکونوا لنعمه علیکم اضدادا و لا لفضله عندکم حسادا: تقوای خدا را پیشه کنید و با نعمتهای خدا درگیر نشوید (ضد نعمتهای خدا عمل نکنید) و به فضل و بخشش خدا هم حسادت نورزید.
انسان با تقوا تسلیم امر خداست و به کسی حسادت نمی کند.
حکمت ۲۲۵:
العجب لغفله الحساد من سلامه الاجساد: شگفتا از غفلت حسودان از اینکه سلامتی جسمی دارند.
تعجب و شگفتی حضرت از اینجاست که دیگران حسرت سلامتی جسم تو را می خورند و تو حسرت داشته های آنان را!
خطبه ۸۶:
و لا تحاسدوا فان الحسد یاکل الایمان کما تاکل النار الحطب: نسبت به یکدیگر حسد نورزید، چرا که حسد ایمان را می خورد همانطور که آتش هیزم را می خورد و خاکستر می کند.
حسد را به آتش و ایمان را به چوب تشبیه فرموده اند که هر چه آتش (حسد) بیشتر باشد بیشتر هم چوب (ایمان) را می خورد.
درمان حسد:
۱. مراجعه به آیات و روایاتی که حسادت را مذمت می کند.
۲. درخواست کمک از خداوند برای ترک این رذیله.
۳. زود استغفار و توبه کردن.
۴. عمل کردن خلاف جهت شیطان و شکرگزاری از خدا برای نعمتی که به دیگران داده است.
https://eitaa.com/quranlive
#نهج_البلاغه
خلاصه مباحث کرسی نهج البلاغه (۹۹/۳/۱۸)
موضوع: خودپسندی و خودبینی
حکمت ۱۶۱:
من استبد براءیه هلک و من ... : هر کسی که مستبد در رای خود (خود رای) شد، هلاک گردید؛ ولی کسی که با دیگران مشورت کند، با آنها در عقل شان مشارکت کرده است.
خطبه ۸۸:
فیا عجبا و ما لی لا اعجب ... : جای تعجب است و چرا تعجب نکنم ... از کسانی که در مبهمات، بر رای خودشان تکیه می کنند. انگار هر کدام امام خودشان هستند.
معلوم می شود کسی که به دین عمل نمی کند هم خود رای و خود پسند است. ظاهرا می گوید من مسلمانم اما در مسائلی که دینش نظر داده، به نظر خودش عمل می کند. دین در همه عرصه های مختلف زندگی نظر دارد، پس جایی برای نظر ما باقی نمی ماند.
نامه ۳۱:
واعلم ان الاعجاب ضد الصواب و آفه الالباب ... : و بدان که خود بزرگ بینی، ضدّ راستی و درستی است و آفت عقل ها است. راهکارش این است:
نهایت کوشش خودت را بکن و به فکر ذخیره سازی برای دیگران نباش و وقتی به راه راست هدایت شدی و غرور و عجب را کنار گذاشتی در برابر پروردگارت از هر انسان فروتنی، خاضع تر باش.
نامه ۵۳:
ایاک و مساماه الله فی عظمته ... : بپرهیز از اینکه در مقابل بزرگی خدا برای خودت عظمت و بزرگی قائل بشوی و در جبروت، خودت را شبیه به خدا قرار بدهی ... خدا وقتی ببیند کسی اهل سرکشی است او را ذلیل می کند؛ گاهی در دنیا و گاهی در آخرت. خدا هر انسان خودپسندی را پست و بی ارزش می کند.
ادامه نامه ۵۳:
و ایاک و الاعجاب بنفسک ... : و بپرهیز از عُجب و خودپسندی و از اینکه نسبت به کارهای خودت اطمینان پیدا کنی و دوست داشته باشی همه تو را بستایند.
یکی از ویژگی های انسان های خودپسند این است که دوست دارند همه از آنها تعریف کنند؛ اما:
فان ذلک ... این از بهترین فرصت هایی است که شیطان از آن استفاده می کند و باعث می شود احسان محسنین از بین برود و باطل شود (عُجب، باعث حبط عمل می شود).
حکمت ۲۱۲:
عجب المرء بنفسه احد حُسّاد عقله: خودپسندی انسان، یکی از حسودان عقل او است.
بین عقل با عُجب رابطه تضاد و تقابل شدیدی وجود دارد. انسان هر چه عاقل تر، عُجب و خودپسندی او کمتر و هر چه خودپسندتر، عقلش کمتر.
حکمت ۱۶۷:
الاعجاب یمنع الازدیاد: خودپسندی مانع رشد است.
وقتی کسی خودپسند شود، نه تنها عیب های خودش را نمی بیند تا آنها را برطرف کند؛ بلکه از دیگران هم انتقاد نمی پذیرد و اگر هم عیب خودش را متوجه بشود نادیده می گیرد و رشد نمی کند.
حکمت ۱۱۳:
لا وحده اوحش من العجب: هیچ تنهایی، وحشتناک تر از عُجب نیست.
انسان دارای عُجب تنهاست؛ زیرا تواضع ندارد و خودش را بالاتر از دیگران و تافته جدابافته می بیند. در نتیجه دیگران خواستار او نیستند.
https://eitaa.com/quranlive
#نهج_البلاغه
خلاصه مباحث کرسی نهج البلاغه (۹۹/۳/۲۵)
موضوع: خشم، شتابزدگی
حکمت ۲۵۵:
الحدّه ضرب من الجنون ... : تندخویی و خشم و غضب نابجا نوعی و شاخه ای از جنون و دیوانگی است؛ چون صاحب خشم پشیمان می شود و همین نشاندهنده این است که در آن لحظه عقلش کار نمی کرده است؛ و اگر اصلا پشیمان نشد همچنان دیوانه است و جنونش ادامه دارد و پایدار مانده است.
حکمت ۱۹۴:
متی اشفی غیضی ... : چه زمانی از غضب خودداری کنم و خشم را فرو برم؟ زمانیکه عصبانی هستم اما عاجزم از انتقام گرفتن که اینگونه مواقع می گویند صبر کن؛ یا زمانیکه قدرت انتقام دارم و به من گفته می شود ببخش؟
در اینجا امام (علیه السلام) ظاهرا جواب مطلب را نمی فرمایند؛ اما در حقیقت منظورشان این است که هر دو مورد، جای فرو بردن خشم است.
حکمت ۴۸۰:
اذا احتشم المومن اخاه ... : هنگامی که مومن، برادرش را به خشم بیاورد، به تحقیق از او جدا شده است. حضرت نمی فرمایند برادرم از من جدا می شود؛ بلکه حالت مقابل آن نیز هست و خودم نیز از برادرم جدا شده ام.
نکته:
خشم و غضب بی مورد و غیر الهی ناپسند است؛ ولی خشم و غضب به جا و به مورد، مورد نهی دین نیست. حکمت ۱۷۴ در باره کسی که برای خدا غضب می کند، بیان شده است.
نامه ۷۶:
و ایاک و الغضب ... : خطاب به عبدالله بن عباس می فرمایند: و بپرهیز از خشم که این، طیره (خفّت یا پرشی) از شیطان است و بدان، چیزی که تو را به خدا نزدیک کند از آتش دور می کند و آنچه تو را از خدا دور کند به آتش نزدیک می کند.
نامه ۶۹:
و احذر الغضب ... : از خشم و غضب بر حذر باش؛ چرا که لشکر بزرگی است از لشکریان ابلیس. حضرت، تعبیر به تیر یا سرباز یا ... نمی کنند؛ بلکه آنقدر غضب مهم است که آن را به لشکر تعبیر فرموده اند.
نامه ۵۳:
و ایاک و العجله بالامور ... : پرهیز کن از عجله در کارها قبل از زمان فرا رسیدن آن و ... پس از این مطلب، حضرت به سستی هم اشاره می فرمایند.
https://eitaa.com/quranlive