برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 220 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 📈 رساله اي به درخواست فرزندي صالح از دوده طاها بسم اللّه الرحمن الرحيم ....اين رساله كوتاه به پيشنهاد فرزندي صالح از دوده طاها تنظيم مي شود. محور عنصري اين مرقوم، بيان نزديك ترين راه به خداست و عصاره مطالب آن در طي چند وَصْل ارايه خواهد شد. ⏪ دوم. عنوان حجاب و كشف، مستور و مشهور و نظاير آن، همانند عنوان قرب و بُعد، در همه موارد يكسان نيستند، بلكه اگر در امور مادي به كار روند، نسبت متساوي با هم دارند و [اگر] در امور مجرّد و مادي مطرح گردند، نسبت متفاوت خواهند داشت؛ مثلاً اگر ديوار يا پرده اي بين دو چيز يا دو شخص واقع شود، هر كدام نسبت به ديگري محجوب و مستورند و اگرآن حجاب برداشته شود، هر دو نسبت به هم مكشوف و مشهورند و هيچ كدام از ديگري محجوب و مستور نخواهد بود؛ ولي اگر موجود مجرّد نامحدود، نسبت به موجودِ محدودِ ديگر سنجيده شود، چون آن مجرّد نامتناهي، به تمام شئون وجودي اين موجود متناهي، احاطه وجودي و قيّومي دارد، همان طوري كه اضافه آن قيّوم نسبت به متقوّم اشراقي و يك جانبه است؛ نه دو جانبه، احتجاب اين موجود محدود از آن مجرّدِ نامتناهي نيز يك سويه است؛ نه دو سويه؛ يعني اين موجودِ متناهي از آن مجرّد نامحدود محجوب است؛ نه آنكه آن موجود نامتناهي نيز از اين موجود محدود مستور باشد. ▫ ثمر اين تحليل آن است كه هيچ حجابي بين انسان كه موجودي است محدود و خداي سبحان كه مجرّدي نامتناهي است نيست، مگر خود انسان كه اگر وي خود را نبيند، خداي عالم و آدم را خواهد ديد و مضمون اين عبارت: «...ليس بينه و بين خلقه حجابٌ غيرُ خلقه، احتجب بغير حجابٍ محجوب و استتر بغير سترٍ مستور لا إله إلاّ هو الكبير المتعال» [التوحيد، ص 179] ▫ از حضرت ابي ابراهيم امام كاظم(عليه‌السلام) رسيده است و سرّ آن اين است كه هستي مطلق، به تمام جهات وجودي موجودِ مقيّد احاطه قيّومي دارد، به طوري كه فيض مستمرّ او داخل در نهان اشياست، بدون امتزاج و خارج از آنهاست، بدون ابتعاد و بينونه و هيچ چيزي ساتر او نيست، زيرا اطلاق و عدم تناهي موجوديّت خدا، مانع حاجب بودن چيزي نسبت به اوست: «...لا تَحجُبُه السواتر» [نهج البلاغه، خطبه 152 و 185.] و آنچه از حضرت امام سجّاد(عليه‌السلام) رسيده است كه «اللهمّ و قد أشرف علي خفايا الأعمال علمك و انكشف كلّ مستور دون خُبرِك ولايَنطوي عنك دقائق الاُمور و لا تَعزُبُ عنك غيّبات السّرائر» [صحيفه سجاديه، دعاي 32.]، شاهد صدق همين مدّعاست كه موجود مجرّدِ نامحدود حجاب پذير نيست، پس بين خداوند و بين هيچ موجود ديگري حجاب نخواهد بود و اگر حجابي وجود دارد، يك سويه است؛ نه دو سويه و اگر چيزي حاجب است، خودبيني خود همان شي ء است؛ نه چيز ديگر، بنابراين هماره حجاب خودي است؛ نه بيگانه. دلا خود را در آيينه چو كژ بيني، هرآيينه تو كژ باشي نه آيينه، تو خود را راست كن اول [ديوان شمس، ص 501، ش 1338.] ادامه دارد👈 ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 221 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 📈 رساله اي به درخواست فرزندي صالح از دوده طاها بسم اللّه الرحمن الرحيم ....اين رساله كوتاه به پيشنهاد فرزندي صالح از دوده طاها تنظيم مي شود. محور عنصري اين مرقوم، بيان نزديك ترين راه به خداست و عصاره مطالب آن در طي چند وَصْل ارايه خواهد شد. ⏪ سوم. عنوانِ سفر، سير و سلوك، پيمودن منازل و امثال آن، اگر در امور مادّي طرح شوند، حتماً انفصالِ آغاز و انجام، وسط قرار گرفتن راه و جدا بودن رونده در آن منظور است؛ ولي اگر در امور مجرّد ارايه گردند، چنين نخواهد بود، بلكه ممكن است هيچ فاصله اي بين مقصد و سالك نباشد، به طوري كه مقصود محيط به ساير بوده و قيّوم هويّت او باشد و رونده نيز جدا از جاده نباشد، بلكه با آن متحد بوده و بايد در خويشتن خود سفر كند و از عقبه كئودِ جهل به علم، جهالت به عقل و اِلحاد به توحيد و بالاخره از رحم تنگ طبيعت متولّد شود و به فراخناي فراطبيعت بار يابد كه همگي از شئون وجودي خود سالك محسوب مي گردند. ▫ بنابراين توزيع سلوك به سير در آفاق و انفس از يك سو و تقسيم سفر به اسفار اربعه از سوي ديگر و تنويع مسافت به منازل گونه گون سالكان كوي خداوند از سوي سوم و دسته بندي هاي ديگر، از سنخ تقسيم حجاب دروني و توزيع انحاي خرق آن خواهد بود و اگر كوششي صورت گيرد و رنج سفر طولاني تحمّل شود، ليكن پرده پندار طبيعي كنار نرود و رخسار فراطبيعي پديد نيايد، هرگز چنين سعي خائبي سفر نخواهد بود، لذا راهيان صراط الهي، سفر «من الخلق الي الخلق» را اصلاً سلوك ندانسته و آن را جمود، سكون، ركود و سنگواره شدن مي دانند؛ يعني ملحدي كه از زمين به كيوان سفر كرد، به همان اندازه سير مكاني داشت كه آهن و چدن نقل مكان يافتند، زيرا هيچ سلوكِ مكانت و خرقِ حجاب اِلحاد و شهود آيات توحيد در آن مشهود نيست. ▫ چون عنصر محوري سفر را حضور حق تشكيل مي دهد، در تمام سفرهاي چهارگانه معروف، نامِ سامي حقّ مطرح است و هيچ كدام آنها محجوب از حق نيستند و اگر حركتي فاقد اين عنصر محوري باشد، سرگرداني است، زيرا (فماذا بعد الحقّ إلاّ الضّلال) [سوره يونس، آيه 32.]؛ از اين جهت فرقي بين مبدأو منتها و ما بين آنها نيست، چون «لا مَيز في الأعدام من حيث العدم» [شرح المنظومه، ج 2، ص 191؛ منظومه سبزواري، مقصد اوّل، فريده اوّل، غرر13.]و آنكه محجوبِ از حقّ است، همواره مردّد است و در مدارِ بسته شك تردّد مي كند: (فهم في ريبهم يتردّدون) [سوره توبه، آيه 45.]و از آن جهت كه مبتلايان به رَيب در تيه گمراهي فرو رفته اند، در صحنه قيامت كه ظهور حق بيش از دنياست و برخي كه در دنيا از شهود آن محروم بوده اند، در آخرت به شهود آن نائل مي شوند، متحجّران مُلحد و ملحدانِ لَدُود از رؤيت آن بي بهره اند: (إنّهم عن ربّهم يومئذٍ لمحجوبون) [سوره مطففين، آيه 15.]، زيرا حجاب اينان خارج از هويّت آنها نيست تا قابل خرق باشد، بلكه عين هستي پست آنان است، لذا جدا شدني نيست، چنان كه برخي از اقسام آتش كه از نهان دوزخيان سر بر مي آورد، قابل اطفا نيست، چون خارج از هويّت آنها نيست تا با آب يا وسيله ديگر خاموش گردد: (نار الله الموقدة الّتي تطّلع علي الأفئدة).[ سوره همَزه، آيات 6 ـ 7.] ▫ غرض آنكه عنوان سفر، حجاب و مانند آن، گاهي با تعدّد سالك و مسلك، حاجب و محجوب و نظاير آن همراه است و زماني نيز بدون تعدّد محقّق مي شود. ادامه دارد👈 ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 222 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 📈 رساله اي به درخواست فرزندي صالح از دوده طاها بسم اللّه الرحمن الرحيم ....اين رساله كوتاه به پيشنهاد فرزندي صالح از دوده طاها تنظيم مي شود. محور عنصري اين مرقوم، بيان نزديك ترين راه به خداست و عصاره مطالب آن در طي چند وَصْل ارايه خواهد شد. ⏪ چهارم. چون هويّت نامتناهي خداي سبحان، نه متزمن است و نه متمكن و نه موجّه، و سير به سوي او، نه زمانمند است و نه مكاندار و نه در جهت خاص قرار دارد، و تنها وسيله سلوك به طرف وي، خرق حجاب تقيّد، بلكه تعيّن است، بايد عنايت نمود كه از اين منظر، فرقي بين موجود مادّي و مجرّد نيست، زيرا هر دو نسبت به حقيقت نامحدود الهي محجوب اند و بدون برطرف شدن حجاب، توان شهود حقّ مطلق را، هر چند نسبت به اندازه محدود خود ندارند. از اين لحاظ، حجاب به ظلماني و نوري منقسم شده است. ▫ قلمرو طبيعت، محدوده حجابِ ظلماني است. منطقه مثال و عقل، قلمرو حجابِ نوري است و رقّت حجاب و غلظت آن رهين ضعف وجود و شدّتِ آن است. هر اندازه وجود قوي تر باشد، حجاب رقيق تر است و هر اندازه وجود ضعيف تر باشد، حجاب غليظتر است. البته از منظر ديگر حكم آن معكوس است، چون سلوك به سوي خدا از بستر معرفت مي گذرد و شناخت اسماي حسناي الهي يا به نحو علم اليقين است يا عين اليقين و يا حق اليقين؛ يعني يا به طور دانستن نام خداست يا يافتن آن و يا شدن كه در اين حال خود انسان كامل، مظهر نام سامي پروردگار مي شود، لذا بايد حجاب نوري را شناخت و با كيفيّت خرق آن نيز آشنا شد تا به مقدار ميسور، اين سير روحاني انجام شود. ▫ حجاب نوري براي صاحب نظرانِ برهان عقلي، اعم از حكيم و متكلم، همانا يافتن مبادي مُتقَن استدلال و خرق آنها از رهگذر فهم دقيق و ادراك ماوراي آنها يا نتيجه است، زيرا مقدمات، حاجب مطلوب اند و تا شخص مستدِلّ از آنها عبور نكند، به مقصد، يعني به نتيجه نمي رسد و كسي كه ژرف نگر نيست، پشت ديوار نوري مبادي استدلال مي ماند و گذرنامه ندارد و كسي كه عميق انديش است، با رواديد علمي از مقدمات مي گذرد و مقصود را مي فهمد و آن را با علم حصولي ادراك مي نمايد. حجاب نوري براي صاحب بصران عرفان شهودي، مثال متصلْ و خرق آن از مجلاي طهارت روح و نزاهت نفس و شهود، مثال منفصل و خرق آن يافتن عقل منفصل است، زيرا هر متصلي اعم [از] خيال و عقل، حاجب منفصل است، چنان كه مثال منفصل حاجب عقل منفصل است و تا عارف شاهد از حجاب نوري دروني و بيروني نرهد، به فرشته عقل منفصل نمي رسد و او را مشاهده نمي كند و رهيدن از اين انوار، باصره نيرومندِ باطنْ مي طلبد. ▫حجاب نوري براي شاهدانِ عيني فرشته عقلِ ناب، انفصال وجودي شاهد و مشهود است، زيرا در مرتبه حقّ اليقين، هنوز تعدّد نسبي محفوظ است، هر چند در دو مرحله قبلي، يعني مرتبه علم اليقين و عين اليقين، جريان اتحاد عاقل و معقول به دست آمد؛ ولي اتحاد با رقيقه يك واقعيت خارجي غير از اتحاد با حقيقت آن است و با خرق اين فصل وجودي، سالك شاهد از مقام يافتن، يعني عين اليقين، به مقام شدن، يعني حق اليقين نائل مي گردد. ▫ البته تبيين اين صعود و اتحاد و عينيّت بر مبناي جسمانيّة الحدوث و روحانية البقاء بودن نفس انسان از يك سو و حركت جوهري و مراتب تشكيكي هستي از سوي ديگر و تفاوت اتحاد مفهومي يا ماهوي كه باطل است، با اتحاد وجودي كه حقّ است از سوي سوم، دشوار نيست. ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 223 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 📈 رساله اي به درخواست فرزندي صالح از دوده طاها بسم اللّه الرحمن الرحيم ....اين رساله كوتاه به پيشنهاد فرزندي صالح از دوده طاها تنظيم مي شود. محور عنصري اين مرقوم، بيان نزديك ترين راه به خداست و عصاره مطالب آن در طي چند وَصْل ارايه خواهد شد. ⏪ پنجم. هر چند هويت مطلق و نامتناهي الهي به هر چيزي از چيز ديگر نزديك تر است و در اثر احاطه قيّومي به تمام اشيا، هيچ فاصله اي با هيچ شي ء ندارد، بنابراين سفر به سوي او توجيه پذير نيست؛ ليكن لازم است به يك نكته فاخر، نهايت عنايت را مبذول داشت و آن اينكه حقيقت نامحدود خداي سبحان، بسيط محض است و بسيطِ محض منزّه از تبعيض و مبرّاي از تفكيك و مقدّس از تحييث و مانند آن است؛ يعني آنچه در گفتار يا نوشتارهاي دارج رايج است كه: آب دريا را اگر نتوان كشيد هم به قدر تشنگي بايد چشيد سخني است اِقناعي؛ نه برهاني، زيرا اين مثال با آن ممثّل تفاوت عميق دارد و هرگز توان تفهيم آن را نخواهد داشت، زيرا اگر دريايي فرض شود بسيط و نامتناهي، چنين اقيانوس يا بحر محيطي، به هيچ وجه قابل بهره برداري نيست؛ يعني همان طوري كه كشيدن آن محال است، چشيدن از آن نيز ممتنع خواهد بود، چون چنين بحر اعظمي؛ نه كرانه دارد و نه سطح و ساحل، زيرا نامحدود را نه كنار است و نه سطح و بر فرض محال كه داراي سطح يا ساحل باشد و با نامتناهي بودن آن منافي نباشد، برگرفتن قطره اي از آن مستحيل است، زيرا بحر بسيط، قطره ظاهر آن عين قطره باطن و نهان آن است و همان طوري كه دسترسي به قطره ژرفاي آن ممتنع است، دستيابي به قطره رويين آن نيز مستحيل خواهد بود، زيرا مقتضاي بساطت محض اين است كه هرگونه تجزيه، تبعيض، تفكيك و تحييث آن محال باشد، پس اگر گفته شود: هر كس حقيقت خداي سبحان را به مقدار هستي خود مي شناسد و اين تعبير را فراتر از اِقناع تلقّي كرده و آن را باور برهاني بداند، بايد به لازم اين گفته كه تبعيض پذيري حقيقتِ بسيط است، توجّه نموده و فوراً از التزام به ملزوم آن صرف نظر كند. ▫ بنابراين، نيل به متنِ هويّتِ سرمدي و حقيقتِ ازلي خدا ميسور نيست و چون صفات ذاتي خداوند عين ذات اوست، چه اينكه همگي در عين اختلاف در مفهوم، مصداقاً و صدقاً عين هم اند، اكتناه به آنها مقدور كسي نيست، بنابراين دو منطقه مزبور، يعني مقام ذات خداوند و كنه اوصاف ذاتي آن حضرت، مورد دستيابي اَحَدي از انبيا و اولياي شامخ نيست؛ چه رسد به ديگران، و تحرير تامّ اين مطلب به عهده فنّ مربوط به آن است. ▫ آنچه مورد معرفت حصولي صاحب نظران و آگاهي حضوري صاحب بصران است، وجه خدا [و] اسماي حسناي الهي، اعم از اسم اعظم و عظيم خواهد بود و اين امور ظهورهاي متفاوت دارند: ▫ برخي عالي اند و بعضي داني. البته همان وجه واحد خداوند، در مرحله اي داراي علوّ است كه ميزبان مقرّبان است: (إنّ المتقين في جنّاتٍ و نهر في مقعد صدقٍ عند مليكٍ مقتدر) [سوره قمر، آيات 54 ـ 55.]و در مرتبه اي داراي دنوّ است كه مهمان دل شكستگان است: «أنا عند المنكسرة قلوبهم» [منية المريد، ص123.]و اصل حاكم بر اين وحدت، قول معصوم(عليه‌السلام) است كه «في عُلوّه دانٍ و في دُنوّه عالٍ» [الاقبال بالأعمال، ص628؛ بحار الانوار، ج 88، ص 189.]و اگر جريان سلوك، و عنوان قرب و بعد و مانند آن مطرح است، به لحاظ درجات وجه خدا و مراتب اسماي حسناي اوست. ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 224 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 📈 رساله اي به درخواست فرزندي صالح از دوده طاها بسم اللّه الرحمن الرحيم ....اين رساله كوتاه به پيشنهاد فرزندي صالح از دوده طاها تنظيم مي شود. محور عنصري اين مرقوم، بيان نزديك ترين راه به خداست و عصاره مطالب آن در طي چند وَصْل ارايه خواهد شد. ⏪ ششم. همان طور كه هويتِ مطلق نامحدود است و هيچ شي ء يا شخصي از او دور نيست تا به سوي وي سفر كند، فيضِ گسترده او همه چيز را فراگير است و هيچ مستفيضي از او جدا نيست تا به سمت او سير نمايد، لذا جريان سير به طرف او محتاج به توجيه است. آنچه مي تواند بيانگر امكان يا ضرورت سلوك به سمت وجه بي كران خدا باشد، اموري است كه به برخي از آنها اشاره مي شود: ◀ 1. سفر به سوي نزاهت از حجاب كه مكانتي بلند است و شخصِ محجوب از آن مهجور و بدون نيل به آن از شهود وجه الهي محجور خواهد بود. در اين باره عقائد، اخلاق و اعمال فقهي و حقوقي فراواني مطرح اند كه براي كشف حجاب سهم تعيين كننده اي دارند و سالك صالح با اعتقاد به آنها و تخلّق به آنها و تفقّه و تحقّق به آنها، متدرّجاً به غطاء زدايي از ديدگاني كه به حكمِ (أعينهم في غطاء عن ذكري) [1 سوره كهف، آيه 01.]مستور بوده اند، بار مي يابد. ◀ 2. سير به طرف اسماي حسناي برتر، بعد از نيل به اسماي حسناي مادون آنها، گرچه تمام نامهاي الهي حَسَن اند، بر خلاف اسماي غير الهي كه نه تنها احسن نيستند، بلكه از اصل حُسن تهي اند و در اثر بي مسمّا بودن افسانه اي بيش نخواهند بود: (اِن هي إلاّ أسماء سمّيتموها أنتم و ءاباؤكم).[ سوره نجم، آيه 23.] ⬅ در اينجا دو مطلب نهفته است كه بر ساير صابر پوشيده نيست: يكي سفر از اسم بي مسمّا به اسم با مسمّا (سفر من الخلق اِلي الحقّ) و ديگري سير از اسم با مسمّاي داني به اسم با مسمّاي عالي (سفر من الحقّ اِلي الحقّ). براي رهيابي به اين هدف سامي، يعني شهود وجه خدا اوّلاً و سير در اسماي حسناي او ثانياً، بررسي سيره مقرّبان از يك سو و ارزيابي توصيه آنان از سوي ديگر، تأثير بسزايي دارد، زيرا اينان نزديكان به وجه الهي اند و مسئوليت رساندن ساير راهيان به كوي خدا را به عهده دارند. ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 225 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 📈 رساله اي به درخواست فرزندي صالح از دوده طاها بسم اللّه الرحمن الرحيم ▫ برجسته ترين ره توشه اين سلوكِ سازنده، همانا تزكيه روح و تضحيه نفس است. وقتي نفسِ افزون طلب و خودخواه سركوب شد، چشم ملكوتي سالك وجه خدا را مشاهده مي نمايد اوّلاً و در بستر اسماي الهي سير مي كند ثانياً. حضرت امام سجّاد علي بن الحسين(عليهما‌السلام) چنين فرموده است: «و أنا بعدُ أقَلّ الأقلّين و أذلّ الأذلّين و مثلُ الذرّة أو دونها».[ صحيفه سجاديه، دعاي 47، بند 76.] ▫ چنين عارفانه مناجات نمودن از سنخ فروتني فنّ اخلاق نيست، بلكه از صنف فناي فنّ عرفان است و هرگز نبايد تواضع اخلاقي را با فناي عرفاني خلط نمود و اين ادب عرفاني امام چهارم(عليه‌السلام) مسبوق به ادب عارفانه امير عرفا حضرت علي بن ابي طالب(عليه‌السلام) صاحب منزلت «ينحدر عنّي السّيل و لا يرقي إليّ الطّير... » [نهج البلاغه، خطبه 3.]و مالك مكانتِ «سلوني قبل أن تفقدوني، فلأنا بطرق السماء أعلم منّي بطرق الأرض» [همان، خطبه 189.]است كه نسبت به بارگاه پروردگار انسان و جهان چنين زمزمه دارد: «... و اجعلني ممّن ناديته فأجابك و لاحظته فصعق لجلالك فناجيته سرّاً و عمل لك جهراً... ».[ الاقبال بالأعمال، ص68، مناجات شعبانيّه؛ مفاتيح الجنان، اعمال مشتركه ماه شعبان.] ▫ البته صعق و محو جلالي، صحو و بقاي از فناي جمالي را به دنبال دارد؛ يعني آن موت ارادي اين حيات نوين الهي را به همراه خواهد داشت. آنگاه اعمالِ حافظِ اين قرب و سببِ ازديادِ آن، برابر رهنمود وحي آسماني مطرح مي گردند. هر چه به خضوع وافر و خشوع فراوان نزديك تر و هر اندازه تأدّب نسبت به ساحت قدس ربوبي بيشتر و خلوص از غيرِ خدابيني و ماسواي او خواهي، كامل تر باشد، در صيانت از مقام فنا و ازدياد درجه حيات از موت ارادي مؤثرتر است. ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 226 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 📈 رساله اي به درخواست فرزندي صالح از دوده طاها بسم اللّه الرحمن الرحيم ▫ نماز كه ستون دين است، لذا به اقامه آن امر شد؛ نه به قرائت او، زيرا عمود را اقامه مي كنند؛ نه آنكه بخوانند به عنوانِ «قُربَانُ كلّ تَقِيّ» [نهج البلاغه، حكمت 136.]طرح شد و سجده كه بهترين حالت نماز است، سبب اقتراب[سوره علق، آيه 19.]ياد شد. همچنين تولّي انسان كامل معصوم(عليه‌السلام) كه خليفه خدا، رسول يا جانشين منصوص و منصوب الهي اوست، از بهترين وسايل تقرب است؛ چه حضرت امام سجّاد(عليه‌السلام) به همگان آموخت: «اللهمّ فإنّي أتقرّب إليك بالمحمّديّة الرّفيعة والعلويّة البيضاء وأتوجّه إليك بهما» [صحيفه سجاديه، دعاي 49.] ▫ و چون تقرّب به خداوند سبب محبوبيّت سالك متقرّب مي شود و محبوبيّت بهترين وسيله مظهريّت خداي سبحان خواهد بود و حديث معروف و معتبر قرب نوافل، شاهد صدق آن است، هر چه در مدار محبت دائر است و وسيله محبوب خدا شدن است، بهترين وسيله تقرّب به خداست و نشان آن انفاق محبوب مجازي در راه محبوب حقيقي است تا زمينه پيروي تامّ از حبيب خدا فراهم گردد، آنگاه وسيله محبوب خدا شدن فراهم خواهد شد: (قل إن كنتم تحبّون الله فاتّبعوني يحببكم الله).[ سوره آل عمران، آيه 31.] ▫ سرّ چنين برنامه اي اين است كه نه انسان داراي دو قلب است: (ما جعل الله لرجلٍ من قلبين في جوفه) [سوره احزاب ، آيه 4.]، نه در يك دل بيش از يك محبوب مي گنجد و معناي توحيد عملي جز اين نيست كه محبوب، همانند معروف و معبود، بي نَديد باشد. ▫ مقرّبان كه در ظلّ معرفت صائب و عبادت خالص، به چنين مقامي دست يافتند، الگوي سالكان كوي تقرّب اند. از حضرت اميرمؤمنان(عليه‌السلام) رسيده است: «عليكم بصدق الإخلاص و حسن اليقين فانّهما أفضل عبادة المقرّبين».[ غرر الحكم، ج 1، ص 407، ح 6159.]رعايت حق در مسائل فردي و جمعي و در نفع و ضرر از بهترين راههاي قرب الهي است: «أقرب العباد إلي الله تعالي أقولهم للحقّ و إن كان عليه و أعملهم بالحقّ و إن كان فيه كرهه».[ همان، ج 2، ص 1216، ح 3243.] تذكر اين نكته سامي، سودمند است كه سالك صالح با خداي سبحان نسبت موافق دارد؛ نه مخالف، يعني هم او به خداوند نزديك است و هم لطف خداوند به او؛ بر خلاف منافق مدْبر كه وي از خدا دور است، ليكن احاطه قيّومي خداوند به او نزديك و چون ايمان و عمل صالح سبب قرب به خداوند و خداوند نيز نسبت به متقرّبان آستان خود عنايت قرب آور دارد و از سوي ديگر، هر عمل خيري داراي پاداش مضاعف است: (من جاء بالحسنة فله عشر أمثالها) [سوره انعام، آيه160.]، پس هر سالكي كه به خداوند مقداري متقرّب گردد، لطف الهي نسبت به او چند برابر نزديك مي شود، چنان كه از حضرت رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم رسيده است كه خداوند فرمود: «من اقترب إليّ شبراً اقتربتُ إليه ذراعاً و من اقترب إليّ ذراعاً اقتربت إليه باعاً و من أتاني يمشي، أتيته هرولةً».[ كنز العمّال، ص133.]البته مقدار تقواي سالك و خلوص او در تعيين درجه تقرّب مؤثّر است و عنايت خداوند نيز بر محور حكمت عمل مي كند. ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 227 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 📈 رساله اي به درخواست فرزندي صالح از دوده طاها بسم اللّه الرحمن الرحيم ⏪ هفتم. چون مقصود به قاصد نزديك: «أنّ الراحل إليك قريب المسافة».[ إقبال الأعمال، ص 335؛ مفاتيح الجنان، دعاي ابوحمزه ثمالي در سحر ماه مبارك رمضان.]و حجابِ شهود و حيلوله وصول، همانا عمل طالح است: «و أنّك لا تحتجب عن خلقك إلاّ أن تحجبهم الأعمال السيّئة دونك» [همان]و بهترين ره توشه راحل به سوي وجه خدا همانا اراده برگزيدن وجه اوست، چه اينكه حضرت امام كاظم(عليه‌السلام) هنگام جلب به بغداد، چنين زمزمه فرموده اند: «و قد علمت أنّ أفضل زاد الراحل إليك عزم إرادة يختارك بها و قد ناجاك بعزم الإرادة قلبي... » [همان، ص185؛ دعاي روز بيست و هفتم ماه رجب.]، چنان كه از برجسته ترين وسايل پيمودن اين راه الهي، همانا نماز شب است، لذا حضرت امام حسن عسكري(عليه‌السلام) فرموده است: «إنّ الوصول إلي الله عزّ و جلّ سفرٌ لا يُدرك إلاّ بامتطاء اللّيل» [بحار الاَنوار، ج75، ص380.]؛ يعني نماز شب مطيّه و مركب راهواري است كه براي رسيدن به مقصد الهي ضروري است و بدون آن حاصل نمي شود، شناخت حجاب يا وسيله وصول لازم و عمل طبق آن حتمي است. ▫ معرفت ياد شده، يا از طريق نقل معتبر(قرآني و روايي) يا عقل برهاني يا كشف عرفاني است و به تعبير حضرت استاد علامه طباطبايي قرآن، برهان و عرفان سه راه هماهنگ شناخت حقيقت اند. البته براي هر كدام شرط ويژه اي خواهد بود كه سند اعتبار او را تنظيم مي نمايد. سالكان صالح كه بين معقول و منقول و مشهود جمع سالم نمودند، گناه را رَين، غطا، و حجاب دانستند، طاعت را عامل غبارروبي، غطازدايي و كشف محجوب يافتند، چه اينكه مهم ترين حجاب را خودبيني مي دانند. دو خطوه بيش نبود راه سالك اگر چه دارد او چندين مهالك يك ازهاي هويّت در گذشتن دوم صحراي هستي در نوشتن [گلشن راز شبستري، ابيات 308 ـ 309.] ▫ البته مناسب تر از تعبير به خطوه(گام) عبارت قدم است: «يك قدم بر خويشتن نه و آن دگر در كوي دوست»؛ هر چند تعبير به قدم نيز خالي از مجاز نخواهد بود، زيرا بر مبناي احاطه قيومي، مجالي براي فاصله وجودي نيست. بايد عنايت نمود كه گرچه راه، رونده و معرفتِ راه، همگي مقدّمه اند؛ ليكن هيچ كدام مقدّم نبوده، بلكه لطف خداوند مقدّم بر همه آنها است، چنان كه جناب شيخ محمود شبستري به آن پرداخت: وگر نوري رسد از عالم جان ز فيض جذبه يا از عكس برهان دلش با نور حق همراز گردد از آن راهي كه آمد بازگردد ز جذبه يا ز برهان يقيني رهي يابد به ايمان يقيني [گلشن راز، ابيات 328 ـ 330.] ▫ سرّ انحصار راه معرفت در برهان و عرفان و عدم تعرض دليل نقلي معتبر، يا براي آن است كه در طليعه سير به سوي ايمان، دليل نقلي كارآمد نيست يا براي آن است كه دليل نقلي معتبر براي مؤمنان به آن، در حكم برهان عقلي است، زيرا بيان معصوم(عليه‌السلام) مي تواند حدّ وسط قياس برهاني قرار گيرد. 👈 اين رساله كه به درخواست فاضلي محترم تدوين شد، با مسئلت دعاي خير از ايشان و از همه مطالعه كنندگان همراه است تا هرگونه حجاب ظلماني و نوري براي راقم سطور و ساير مشتاقان قرآن و عترت برطرف گردد. فاتحه كتاب خدا و خاتمه دعواي بهشتيان اين است: (الحمد لله ربّ العالمين). جوادي آملي خرداد 1384 ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 228 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 📈 مقدمه بر شرح صحيفه سجاديه جناب آقاي حاج شيخ حسن ممدوحي ▫ اهميت دعا و اهتمام به صحيفه سجاديه حضرت علي بن الحسين(عليه‌السلام)، مطالب فراواني را دربردارد كه به شمّه اي از آن در طي چند مقدمه كوتاه بسنده مي شود. ⏪ يكم. انسان در فرهنگ وحي، حي متألّه است كه حيات او در تألّه وي نهفته است. آب اين حيات كه همان ماءالحيوة خضري است، در اجابت دعوت حيات بخش خداي سبحان و در دعاي حيات خواهانه عبد سالك و صالح نهادينه شده است. حيات بخشي دعوت الهي را مي توان از آيه (يا أيها الذين آمنوا استجيبوا للّه و للرسول إذا دعاكم لما يحييكم) [سوره انفال، آيه 24.]استظهار كرد و خواسته حيات را كه برخاسته از نياز ضروري است، مي توان از جمله «اللّهم اجعل محياي محيا محمّد و آل محمّد و مماتي ممات محمّدٍ و آل محمّد» [مصباح المتهجد، ص 717؛ بحار الانوار، ج 98، ص 292(زيارت عاشورا).]استفاده كرد، چنان كه معرفت اين ذوات معصوم و ايمان به آنان، مايه حيات و ممات معقول، و نشناختن آنها پايه حيات و ممات جاهلي و نامعقول است.[ «من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميتةً جاهليةً»؛ وسائل الشيعه، ج 16، ص246.] ▫ كسي كه از كوثر دعا محروم باشد، از چشمه دعوت الهي مهجور بوده و از اصل حيات محجور است، چون تارك دعا دعوت خداي سبحان را نيز پاسخ نداد و فرمان (ادعوني استجب لكم) [سوره غافر، آيه 60.]را امتثال نكرد و چنين مرده اي درخور توجه نخواهد بود: (قل ما يعبؤا بكم ربّي لولا دعاؤكم) [سوره فرقان، آيه 77.]، و چون غالباً اعراض از دعا زمينه اعتراض بر آن و گاهي معارضه با آن را دربردارد، لذا تهديد الهي براي تحديد مرز آن چنين نازل شده است: (انّ الذين يستكبرون عن عبادتي سيدخلون جهنّم داخرين).[ سوره غافر، آيه 60.] ▫ اديبان معرفت آموز كه از علوم وحياني طرفي بسته و از سوق عقل و سياق نقل قنيه اي اندوخته و به تأمين نيازهاي ذوقي پرداخته اند، چنين سروده اند: ايمن شده از عمر خود و گشت شب و روز وز بي خبري كيسه به طرّار سپرده زان پيش كه نوبت به سر آيد تو در آن كوش تا مرده زنده شوي اي زنده مرده [ديوان حكيم سنائي، ص 587، مدرس رضوي.] ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 228 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 📈 مقدمه بر شرح صحيفه سجاديه جناب آقاي حاج شيخ حسن ممدوحي ⏪ دوم. توحيد در دعا، موجب اصل دعا و ضرورت آن از يك سو، و نفي هر مدعوّ و دعاي آن از سوي ديگر، و حصر مدعوّ در خدا و انحصار دعاي آن ذات ربوبي از سوي سوم است: (فلا تدعوا مع اللّه أحداً) [سوره جنّ، آيه 18.]، بنابراين «لا مدعوّ إلاّ اللّه و لا دعاء إلاّ إيّاه»، و مضطر را جز او اجابت نمي كند. ▫ اخلاص در توحيد [دعا] اقتضا دارد كه از غير خدا چيزي طلب نشود و از خداوند نيز غير از خود او، چيزي خواسته نگردد؛ البته در اين حال، همه چيز حاصل است: «ما الذي فقد من وجدك».[ الاقبال بالاعمال، ص 661، دعاي عرفه سيد الشهداء(عليه‌السلام).]چنين داعي موحّدي، هرگز هراسناكي از دوزخ يا فرحناكي به بهشت، انگيزه نيايش وي نخواهد بود، بلكه شوق شهود و حبّ لقا، او را به دعا دعوت مي نمايد. ▫ دعا همانند فكر و ذكر، گاهي در قلمرو نعمت و نقمت است و زماني در اوج ذات منعم و منتقم، و همان طور كه ذكر نعمت در كريمه (اذكروا نعمتي التي أنعمت عليكم) [سوره بقره، آيه 40.]، غير از ذكر منعم در كريمه (فاذكروني اذكركم) [سوره بقره، آيه 152.]است، دعا براي كشف سوء يا جذب رفاه، غير از دعا براي كمال انقطاع و خرق حجابهاي نوري و تعلّق روح داعي به عزّ قدس ربوبي است.[ مناجات شعبانيه.] ▫ البته توحيد ناب داعيان مقرّب در اين است كه دعا و داعي را نبينند، فقط مدعوّ مشهودشان باشد: «من آثر الدّعاء للدّعاء فقد قال بالثاني»: زندگي بي دوست جان فرسودن است مرگ حاضر غائب از حق بودن است از خدا غير خدا را خواستن ظنّ افزوني است كلّي كاستن [مثنوي معنوي، دفتر پنجم، ابيات 770 ـ 773.] ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 229 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 📈 مقدمه بر شرح صحيفه سجاديه جناب آقاي حاج شيخ حسن ممدوحي ⏪ سوم. عقل در شكوفايي دفائن خود وامدار نقل است: «ويثيروا لهم دفائن العقول» [نهج البلاغه، خطبه 1.]، چه اينكه تعامل عقل و نقل در اين است كه بسياري از دفائن نقل به بركت عقل اثاره مي شود؛ يعني خداي سبحان گنجينه هاي فراواني را كه در درون جان انسان نهادينه فرمود، به وسيله رهبران الهي در طي متون مقدّس ديني شكوفا مي كند، چه اينكه دفينه هاي بي شماري را در باطن آيات و روايات مستور داشت كه به وسيله عقول برهاني استنباط مي گردد، بنابراين اصل اثاره كردن دفينه ها تعاملي است كه خداوند دو بال عقل و نقل را در آن فضاي باز و آزاد، به پرواز در مي آورد. ▫ يكي از آن موارد جريان دعاست، زيرا با طرح جريان نيايش كه در چهره تابلوي متون نقلي مي تابد، عقل حكيمان به جست وجو پرداخت كه آيا دعا با نظام علّي و معلولي جهان هستي كه مورد پذيرش عقل و نقل است، مخالف است يا نه. حكمت الهي عهده دار اصل طرح و حلّ نهايي آن شده است و ثابت نمود كه: 🔹 1. نظام علّي و معلولي حقّ است. 🔹 2. دعا و نيايش حقّ است. 🔹 3. هماهنگي دعا با نظام علت و معلول قابل توجيه است. 🔹 4. نه كسي كه معتقد به نظام علّي و معلولي است، مجاز است كه از فيض دعا محروم شود و نه مؤمن به دعا و نيايش، مجاز است نظام علّت و معلول را باور نكند.... ▫▫ نموداري از گسترش فلسفه الهي در پرتو مبادي ديني را مي توان در نوشتار ابن سيناِ يافت. وي در اين باره چنين مي نويسد: «سبب اجابت دعا، موافات و هماهنگي دعا با ساير اسباب تحقّق چيزي است كه خواسته داعي است؛ يعني وقتي نيايش داعي با ساير اجزاي علل موافق باشد، آن چيز يافت مي شود و اگر با آنها هماهنگ نباشد، آن چيز يافت نمي شود، زيرا در تحقّق معلول لازم است تمام اجزاي علّت تام حاصل شود، به طوري كه موادّ لازم از يك سو و كيفيت تركيب آنها از سوي ديگر، همراه با پيدايش همه شرايط و رفع همه موانع باشد و چون دعا يكي ازاجزاي علل است، نه بدون آن مقصود حاصل مي شود و نه به صرف آن بدون تحقّق ساير اجزاي علل، همانند تأثير بعضي از اجزاي داروي تركيبي كه سهم تعيين كننده اي در درمان بيماري دارد كه اگر همه مواد لازم پديد نيايد و تركيب علمي و فنّي آن صورت نپذيرد، اثر درمان حاصل نخواهد شد؛ يعني بدون آن جزء معين علاج حاصل نمي شود، چه اينكه به صرف وجود آن جزء، بدون تحقّق ساير اجزا درمان پديد نمي آيد. ▫ همان طور كه تأثير جزء مهمّ داروي تركيبي برابر نظام علّي و معلولي است و طبق نظم تكويني مسبّب الاسباب صورت مي پذيرد، تأثير دعا و سهم تعيين كننده آن(در مجموعِ اموري كه مورد آزمون گردد) نيز از اين قبيل است. البته گاهي ارتباط دعا با خواسته اي كه انجام مي شود، از سنخ علّت و معلول نيست، بلكه از قبيل معلولهاي علّت واحداند كه معيّت معلولي دارند و هر دو از يك علت حاصل مي شوند. ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 230 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 📈 مقدمه بر شرح صحيفه سجاديه جناب آقاي حاج شيخ حسن ممدوحي ▫ پس دعا لازم و توقع اجابت نيز مناسب خواهد بود و اگر گاهي اجابت نشد، معلوم مي شود هماهنگي تامّ بين اجزاي علل حاصل نشد و موافات نيز با در نظر گرفتن مصلحتِ مجموع نظام هستي است، نه خصوص مصلحت دعا كننده، هرچند مفسده ديگران را به همراه داشته باشد، همان طور كه روح در بدن مؤثر بوده و بدن از نفس متأثر، نفس تزكيه شده هنگام دعا، مشمول فيض ويژه مي شود كه مي تواند با آن در عنصري از عناصر طبيعت، يا در بدني از ابدان انساني، بلكه در نفسي از نفوس جامعه بشري اثر بگذارد. چنين تأثيري براي دعا، نه با هندسه علّي و معلولي ناهماهنگ است و نه مستلزم تأثير موجود داني در موجود عالي است، و نه موجب انفعال مبدأ اعلي از دعاست، زيرا علم ازلي هماره متبوع است نه تابع و اراده سرمدي همواره فعّال است نه منفعل، و اشياي منطقه اسكان هميشه تابع اند نه متبوع، و نفوس بندگان همانند ديگر موجودهاي امكاني منفصل اند نه فعّال، هرچند نسبت به حوزه اختيارات خود فعّال اند نه منفصل، و مختارند نه مجبور و نه مفوض».[ تعليقات ابن سينا، ص 51 و 155 و 180 و 181 (با تحرير و تلخيص).] ▫ حكيمان متأخّر نيز با عنايت به نوشته هاي حكماي متقدّم؛ نظير ابن سينإِ، به تأثير دعا و ورود آن در قلمرو نظام علّي و معلولي از يك سو، و منطقه قضا و قدر از سوي ديگر پرداخته و چنين مرقوم داشتند: «...دعا و طلب از جمله اسباب پيدايش و وجوداند. شكّي كه در اين باره مطرح مي شود كه اگر چيزي كه مورد دعا و خواستن است، قلم قضا بر آن جاري نشده باشد كه دعا سودي ندارد و اگر مورد مزبور متعلّق جريان قلم قضاي الهي باشد، تكلّف دعا براي چيست، قابل دفع است، زيرا طلب نيز از قضا و دعا از قدر است و اين دو از شرايط تحقّق مطلوب اند؛ يعني قضا و قدر الهي چنين تنظيم شده است كه فلان مطلوب توسّط دعا و طلب حاصل شود».[ قبسات، ص 444 ـ 445 و 449 ـ 450 (با تحرير و تلخيص).] ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 231 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 📈 مقدمه بر شرح صحيفه سجاديه جناب آقاي حاج شيخ حسن ممدوحي ⏪ چهارم. رضاي به قضاي الهي و اعتماد به مقدّر آن، به معناي ترك كار و رها نمودن اسباب نيست و چون دعا و سؤال از علل تحقق اشياست، ترك دعا و رها نمودن طلب، به منزله گسستن از نظام علّت و معلول خواهد بود و چنين گسيختگي، نه معقول است و نه مقبول. ▫ مقام رضا آن است كه : 🔹 اولاً سالك صالح، طبق رهنمود عقل و نقل عمل كند، 🔹 و ثانياً اعتماد اصيل وي بر مسبب اسباب باشد؛ نه بر علل وسطيه كه سبب بودن آنها همانند اصل هستي و سعه وجود آنها در ظل تسبيب خداست، 🔹 و ثالثاً نتيجه جمع شرائط و رفع موانع در طول و عرض و حجم هندسه عليت و معلوليت، هرچه باشد، مورد رضاي او قرار گيرد، و چون دعا و طلب از شرايط شمرده شد، بنابراين ترك آن به مثابه انزجار از نظام علّي و معلولي است و چنين كراهتي با رضا هماهنگ نيست، زيرا رضايتمداري كار خداوند كه بدون اسباب كار نمي كند(اعم از سبب عادي و غير عادي، سبب مشهور يا مستور، سبب مُلكي يا ملكوتي)، در پرتو رضا به تمام مظاهر اسماي حسناي اوست كه جريان عليت و معلوليت از آن سنخ است. ▫ آري دعا و طلب مراتب دارد كه يكي از برجسته ترين مراحل آن اين است كه خواسته داعي اين باشد كه در قبال خواسته خداوند چيزي نخواهد. در اين مقام كه افعال چنين سالك كوي وصال، فاني در افعال الهي شد و اوصاف وي فاني در صفات حق شد و هيچ سهمي از بقاي شخصي او نماند و در طلب موحّد ناب شد و طالب و طلب محو گشت و فقط مطلوب ماند، سهم چنان دعا و طلبي، همانا بقاي بعد از فناست و با دعا و طلب الهي زنده است، چنان كه اگر سالكي به مقام منيع فنا نايل نشود و در مرتبه رضا بماند، باز بي دعا و طلب نخواهد بود، زيرا مدعو و مطلوب وي منزلت رضاست و همين را با لسان استعداد و زبان حال مي طلبد، چه اينكه گاهي آن را با زبان مقال جست وجو مي نمايد. كسي كه جز دعا مالك چيزي نيست: «لا يملك الاّ الدعاء» [الاقبال بالاعمال، ص 224.]، چگونه بدون دعا و طلب به سر مي برد. بنابراين نفي دعا، نسبي است؛ نه نفسي، و همّت والاي برخي داعيان در طلب اين است كه چيزي نخواهند و چنين قضيه اي به عنوان موجبه سالبة المحمول مطرح است؛ نه موجبه، و نه موجبه معدولة المحمول، و نه سالبه محضه. به هر تقدير، آنچه در بيت: قوم ديگر مي شناسم ز اوليا كه دهانشان بسته باشد از دعا از رضا كه هست رام آن كرام جستن دفع قضاشان شد حرام [مثنوي معنوي، دفتر سوم، بيت 1880 ـ 1881.] زهر در حلقومشان شكر بود سنگ اندر راهشان گوهر بود كفر باشد نزدشان كردن دعا كاي اله از ما بگردان اين قضا [مثنوي معنوي، ط ك، ص 167، ب 22 و 23 الي 25.] آمده است، بايد توجيه شود، چنان كه سراينده ابيات مزبور، خود معتقد به دعا و دعوت كننده به آن است: اي اخي دست از دعا كردن، مدار با اجابت يا رَدِ اويت چه كار [همان، دفتر ششم، بيت 2344.] ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 232 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 رحمتم موقوف آن خوش گريه هاست چون گريست از بحر رحمت موج خاست [همان، دفتر دوم، بيت 375.] تا نگريد ابر كي خندد چمن تا نگريد طفل كي جوشد لبن [مثنوي معنوي، دفتر پنجم، بيت 134.] اي برادر طفلْ طفل چشم توست كام خود موقوف زاري دان نخست [مثنوي معنوي، ص 192، دفتر دوم، بيت 443.] كام تو موقوف زاري دل است بي تضرّع كاميابي مشكل است گر همي خواهي كه مشكل حل شود خار محرومي به گُل مبدل شود گر همي خواهي كه آن خلعت رسد پس بگريان طفل ديده بر جسد [همان، ص 192، دفتر دوم، بيت 444] ▫ البته ريشه همه اين مطالب درست، گفتار نوراني اميرمؤمنان حضرت علي بن ابي طالب(عليه‌السلام) است كه فرمود: «سلاحه البكاء» [الاقبال بالأعمال، ص 224.]؛ يعني اگر در جنگ با دشمن بيرون، آهن سلاح بُرنده است، در نبرد با دشمن درون و اظهار عجز در پيشگاه خالق بي چون، سلاح برنده «آه» است. در اين كوي، خودستاني كمال است؛ نه خودستايي، عجز هنر است؛ نه قوّت: روي گردآلود بر زي او كه اندر راه او آبروي خود بري گر آب روي خود بري [ديوان حكيم سنائي، ص 657.] 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 233 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 📈 مقدمه بر شرح صحيفه سجاديه جناب آقاي حاج شيخ حسن ممدوحي ⏪ پنجم. نظام علّي و معلولي رايج در حكمت و كلام، نردباني براي صعود به نظام توحيد افعالي دارج در عرفان است. هرگز اين دو منظر معرفتي مباين هم نبوده و مخالف يكديگر نيستند، بلكه فقط مختلف اند؛ چه اينكه اختلاف طولي، لازم اين گونه تشكيكهاي معرفت شناختي است. ▫ نگاه به اسباب متوسط و توسّل به آنها براي توصل به هدف برين، مخالف انقطاع به مسبّب اسباب و توسل به خود او براي وصول به خود وي نخواهد بود، زيرا سالك واصل كه در مشهد ربوبي به سر برد تا دستور توسل به علل مياني را نيابد، به صرف اطلاق يا عموم دليل نقلي و به محض نظام علّي و معلولي عقلي بسنده نمي كند، چون هويّت مطلق ازلي همان طور كه سبب ساز است، سبب سوز نيز هست؛ ليكن در هر دو حال، اصل سببيّت محفوظ بوده و او همچنان مُسبّب اسباب بوده و خواهد بود؛ يعني آنگاه كه مثلاً آتش را سبب سوزاندن قرار داد، با آن زماني كه سوزندگي او را سوزانيد و با فرمانِ (يا نار كوني برداً و سلاماً علي إبراهيم) [سوره انبياء، آيه 69.]، احراق آتش را طعمه حريق كرد و حرارت او را به برودت تبديل نمود و خطر سوختن را به خير سلامت تعويض كرد، در هر دو حال اصل نظام علّي و معلولي حاكم بود و در هر دو وضع، خداوند مسبب الاسباب بود و در هر دو صورت، تسبيب او حرف اول را مي زد و چون عليّتِ اسباب متوسط، همانند اصل هستي آنها محدود است؛ با تغيير ملزوم(سبب)، لازم (مُسبّب) نيز دگرگون مي شود و چيزي كه سرمدي نيست، شايسته اتكا نخواهد بود، مگر به دستور مستقيم همان مبدأ وحيد و مصدر احد. ▫ از آنچه قبلاً بازگو شد، به انضمام آنچه هم اكنون مطرح شد، تفاوت تشكيكي دعاي حكيمانه و متكلمانه داعيان و مناديان، با دعاي عارفانه و محرمانه مناجيان معلوم مي گردد. نمونه آن جريان حضرت ابراهيم خليل(عليه‌السلام) است كه برخي از ادعيه آن حضرت مياني و بعضي از نيايش هاي وي نهايي است، لذا تفاوت تشكيكي (نه تبايني) (والّذي هو يُطعمني و يسقين و إذا مرضتُ فهو يشفين... ) [سوره شعراء، آيات 79 ـ 80.]با «حسبي من سؤالي علمه بحالي» [بحار الانوار، ج 68، ص 155.]محفوظ خواهد بود، زيرا احوال آنان يكسان نيست، بلكه به اقتضاي مظهريّت خداوندي كه «دانٍ في علوّه» [مصباح الكفعمي، ص 353.]و «عالٍ في دنوّك» [مصباح المتهجّد، ص 425؛ بحار الانوار، ج 87، ص 196.]، گاهي دعاي عالي دارند و زماني نيايش داني كه چون اين داني رقيقه آن عالي و آن عالي حقيقت اين داني است، تفاوت درجات صدور يا اختلاف مراتب ظهور متحفظ است. ‌🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 234 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 ▫ در اين مطلبِ سامي، بين حيات و ممات و مظهر احيا و اماته و مجلاي مهر و قهر الهي فرق نيست، بنابراين اگر ابراهيم خليل(عليه‌السلام) در هنگام ارتحال، به آساني جان به عزرائيل(عليه‌السلام) نمي داد، نه براي شوق ماندن يا خوف از رفتن بود، بلكه منتظر دستور (ارجعي الي ربّك... ) [سوره فجر، آيه 28.]، به طور مستقيم و بدون واسطه بود، چون سالك واصلي مانند حضرت خليل(عليه‌السلام) كه در مراسمِ (حرّقوه و انصروا ءالهتكم) [سوره انبياء، آيه 68.]، نه تنها از فرشتگان مقرّب نصرت نخواست،بلكه كمك معروضِ آنان را نپذيرفت و حاضر نشد، پيك وحي خدا چونان جبرئيل(عليه‌السلام) حاجب گردد، رضايت نمي دهد كه در عيد لقا و موسم وصال، پيك اماته الهي همچون عزرائيل(عليه‌السلام) رابط شود، لذا چنين پرده رقيقي را هم برنتابيد، چه اينكه آن حجاب ظريف را هم تحمل نكرد: چون خليل الله در نزع اوفتاد جان به عزرائيل آسان مي‌نداد گفت چون من گويم اينك ترك جان پاي عزرائيل آمد در ميان بر سر آتش درآمد جبرئيل گفت از من حاجتي خواه اي خليل من نكردم سوي او آن دم نگاه زانكه بندِ راهم آمد جز اِله چون بپيچيدم سر از جبريل من كي دهم جان را به عزرائيل من زان نيارم كرد جان خوش خوش نثار تا از او آيد به گوشم جان بيار چون به جان دادن رسد فرمان مرا نيم جو ارزد جهاني جان مرا در دور عالم كي دهم من جان به كس تا كه او گويد، سخن اين است و بس [منطق الطير عطار، ص 193 ـ 194 ، ابيات 3464 ـ 3476.] 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 235 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 ▫ راز اصلي ترك دعا براي اوحدي از اهل فنا اين است كه اگر نيايش، زبان قال بعضي، و لسان حال برخي و براي عده اي حال و براي گروهي ملكه است، براي مقرّبان ويژه به مثابه فصل مقوّم است، به طوري كه اتحاد دعا و داعي در آنها عصاره هويّت آنان را فقر، ربط و نيايش قرار داد؛ يعني اگر خداوند عين غناست؛ نه «ذاتٌ ثبت له الغني»، اينان عين فقراند؛ نه «ذوات ثبت لهم الفقر». گرچه ديگران نيز جز فقر نيستند؛ ليكن برخي كه مدعي (انا ربّكم الأعلي) [سوره نازعات، آيه 24.]اند، خود را عين غنا مي پندارند و بعضي كه داعيه دارِ (إنّما أوتيته علي علمٍ عندي) [سوره قصص، آيه 78.]اند، خويش را غني مي يابند و گروهي كه در سير و سلوك الهي اند، خود را فقير مي دانند؛ نه فقر، و اگر مطالب حكمت متعاليه را باور داشته باشند، خويشتن را عين فقر و ربط مي فهمند و آن را تعقّل مي نمايند؛ ليكن پرواز از مفهوم به مصداق و صعود از معقول به مشهود و جهش از حصول به حضور و نزاهت از تثليث و تثنيه به توحيد ناب، وقف اوحدي از موحدان نابي است كه خود متن دعاي مروَّح و نيايش مجرّداند: نه اشارت مي پذيرد ني بيان ني كسي زو علم دارد ني نشان تو مباش اصلاً كمال اين است و بس تو ز تو لا شو، وصال اين است و بس [منطق الطير، ص 11، بيت 194 ـ 195.] ▫ البته مصداق كامل اين گونه ذوات قدسي كه متن دعاي مروَّح[شادمان و نشاطآور (لغت نامه دهخدا).]اند،همانا اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم‌السلام)اند كه حضرت امام سجاد(عليه‌السلام) كه صاحب زبور آل محمدصلي الله عليه و آله و سلم و انجيل اهل وحي مي باشد، سخنگوي آنان در اين صحيفه است و آنچه درباره حضرت ختمي نبوّت صلي الله عليه و آله و سلم گفته شد، به استثناي مقام والاي نبوّت و رسالت، شامل آنها خواهد شد: آنچه اول شد پديد از جَيْبِ غيب بود نور پاك او بي هيچ ريب [منطق الطير، ص 16، بيت 282.] 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 236 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 ⏪ ششم. چون عترت طاهرين(عليهم‌السلام) ثقل اصغر الهي بوده و عِدل زوال ناپذير ثقل اكبر خداي سبحان يعني قرآن حكيم اند و بهترين روش تفسير قرآن كريم، همانا تفسير قرآن به قرآن است، بهترين منهج تبيين كلام اهل بيت(عليهم‌السلام) تفسير دعا به دعا و حديث به حديث است. البته آنچه به صورت خبر غير قطعي ارايه شد، حتماً براي احراز اصل صدور يا جهت صدور، بايد بر ثقل اكبر معروض گردد تا مخالف آن نباشد(نه موافق آن باشد). ▫ همان طور كه انبيا و مرسلين(عليهم‌السلام) مراتبي دارند، كلمات محكي آنان نيز درجاتي دارد و مفسّر خبير، هر كدام را مناسب با درجه خاص نبوّت، رسالت، ولايت و امامت تبيين مي كند. تفسير ادعيه و تبيين آنچه در صحيفه مبارك سجاديّه(عليه‌السلام) آمده است، از اين قاعده تفسيري مستثني نيست، لذا بايد معارف حكمت نظري آن را از مسائل حكمت عملي جدا كرد و مآثر عرفاني آن را از آثار اخلاقي فرق گذاشت، و معالم نظري را با هم، و امور عملي رابا هم، و قلّه هاي عرفاني را با هم و دامنه هاي اخلاقي را كنار هم قرار داد و سپس جمع بندي كرد. ▫ به عنوان نمونه، مطلب اخلاقي... «ولا ترفعني في الناس درجةً إلاّ حططتني عند نفسي مثلها و لا تُحدث لي عزّاً ظاهراً إلاّ أحدثت لي ذلّةً باطنةً عند نفسي بقدرها» [صحيفه سجاديه، دعاي 20.]، با مطلب عرفاني... «و أنا بعد اقلّ الاقلّين و اذلّ الاذلّين و مثلُ الذرّةِ أو دونها» [همان، دعاي 47.]يكسان تلقي نشود، زيرا مطلب اخلاقي از تواضع حكايت دارد و مطلب سامي عرفان، از فنا پرده بر مي دارد، و فنّ اخلاق زير مجموع حكمت الهي است و فنّ شريف عرفان، فوق حكمت متعارف است. 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 236 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 ▫ اگر برخي از سوره هاي قرآن حكيم مانند سوره اخلاص و بعضي از آيات قرآن كريم مانند اوايل سوره حديد، براي متعمقان آخر الزمان نازل شد، بعضي از ادعيه زبور آل محمدصلي الله عليه و آله و سلم نيز اين چنين است. تطبيق «مثل الذرّة أو دونها»، را كه صاحب مقام «أنَا ابن مكّة و مني... أنا ابن من دني فتدلّي فكان قاب قوسين أو أدني» [بحار الانوار، ج 45، ص 138.]مي گويد و آن توان را دارد كه در صحنه عرفات، ملكوت حاجيان صوري را به ديگران ارايه فرمايد و منكران ولايت را به صورت برزخي آنها ببيند و همان را به بعضي نشان دهد، بر فناي عارفان نه فروتني متواضعان، مبادي ويژه عرفان نظري مي طلبد، چنان كه استشمام رايحه دلپذير مآثر عرفان عملي را هم به همراه دارد، چه اينكه مطالب والاي ديگري كه از بقاي بعد از فنا و صحو بعد از محو حكايت مي كند، در اين انجيل اهل بيت(عليهم‌السلام) مشهود است. ▫ آنكه مقتدرانه سلطنت موهوبي خدا بر ما سوا را در متن دعا بازگو مي نمايد و تمام مخلوقها را به اذن خالق وحيد آنها، در قلمرو مُلكت خويش مي داند: «و جعل لنا الفضيلة بالملكة علي جميع الخلق فكلّ خليقته منقادة لنا بقدرته و صائرة إلي طاعتنا بعزّته» [صحيفه سجاديه، دعاي 1.]و انسان كامل معصوم نظير خود را مظهر قهر و مهر معصومانه خداوند مي داند، از منزلت بقاي بعد از فنا خبر مي دهد. ▫ غرض آنكه مجموع ادعيه اهل بيت عصمت(عليهم‌السلام) عموماً و نيايشهاي امام سجاد(عليه‌السلام) خصوصاً، به منزله كلام واحد است كه با ارجاع متشابه به محكم و عموم و خصوص و اطلاق و تقييد به يكديگر و اعمال ساير قوانين تفسير متن وحياني، مي توان به بعضي از معارف آن پي برد و از اوج آنها نكاهيد: «خويش را تأويل كن ني ذكر را». 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 237 #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 📌 از پس آن پرده وصال است و بس ⏪ هفتم. دعا وقتي مستجاب مي شود كه به سمع خداوند سميع الدعا برسد و چون هيچ حجابي از ناحيه مجيب نيست، پس داعي بايد مقامي در نيايش پيدا كند كه بي پرده باشد. چنين دعاي نابي قرآن صاعد خواهد بود، زيرا هرچه طيّب است، صلاحيت صعود به سوي او را دارد: (إليه يصعد الكلم الطيّب و العمل الصالح يرفعه) [سوره فاطر، آيه 10.]؛ البته بعد از صعود نوبت مقام نيل و وصول است كه تقواي ويژه شايسته آن است: (لن ينال اللّه لحومها و لا دمائها ولكن يناله التقوي منكم) [سوره حجّ، آيه 37.]و اگر تقوا نائل شد، نشان وصول متّقي خواهد بود، زيرا ملكه تقوا جداي از قلبِ مالك آن نيست، چون هويّت مطلق(لا بشرط مقسمي) و نيز اكتناه اوصاف ذاتي كه عين ذات خداي سبحان است، هر دو از مناطق ممنوع و ممتنع محسوب مي شوند و احدي را به آن دو مقام بار نيست. ▫ تمام صعود و نيل و وصول ناظر به مقام وجه اللّه، فيض اللّه، (... فأينما تولّوا فثمّ وجه اللّه) [سوره بقره، آيه 115.]و مانند آن است و شهود آن بي پرده در دو حال ميسور است. در نتيجه دعاي ناب، در هر دو حال مسموع مجيبي كه سميع الدعا است، خواهد بود: يكي حال تقرّب تامّ عبد صالح واصل كه در اين وضع، هيچ حجابي اعم از ظلماني و نوراني يافت نمي شود و دعا در اين حالت به هيچ چيزي مشوب نيست و شايسته سمع ربوبي و دريافت پاسخ مناسب است و ديگري حال انكسار دل و اضطرار محض كه در اين وضع به استنادِ «أنا عند المنكسرة قلوبهم» [منية المريد، ص 123 و نيز ر.ك: بحار الانوار، ج 70، ص 157.]، نه تنها در دل شكسته چيزي غير از انقطاع تامّ به سوي خدا نيست، بلكه خود دل نيز كه خانه ناله و لانه لابه است، برچيده شد و فيض الهي در مقام فعل، به صورت كعبه دل ترسيم شد و نيايش در اين حالت به چيزي آميخته نيست و درخور اجابت مجيب مضطران است. البته اين دو حال اجتماع پذيراند؛ به اميد چنان نجوا و چنين لابه! در ره او جستن مقصود از او هم به سر او كه محال است و بس از همه خوبي كه بجويي ز دوست بوسه اي از دوست حلال است و بس پرده منم، پيش چو برخاستم از پس آن پرده وصال است و بس [ديوان حكيم سنائي، ص 900.] ▫ به شكرانه اقدام محقق بارع، جامع معقول و منقول، صاحب علم صائب و عمل صالح، جناب آقاي حاج شيخ حسن ممدوحي كرمانشاهي دامت معاليه، به شرح صحيفه سجاديه حضرت علي بن الحسين السجاد(عليهما‌السلام) مشتاقانه و مفتاقانه به تدوين اين مقدّمه وجيز موفق شدم؛ فاتحه كتاب خدا و خاتمه دعواي بهشتيان حمد خداست! جوادي آملي بهمن 1383 ـ قم المقدسه سروش هدايت جلد3، صفحه 51 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 238 (پيام به #همايش يادبود آية اللّه سيد جلال الدين #آشتياني (قدس‌سرّه) #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 💢کرامت ؛خلافت الهی؛عقلانیت ⏹كرامت انسان مسبوق به خلافت اوست و خلافت وي مصبوغ به عقلانيّت اوست كه اَحسن از آن صبْغه اي نخواهد بود: (و من أحسن من الله صبغة) [سوره بقره، آيه 138.]و چون خليفه خدا بايد مُسْتَخلف عنه خود را بشناسد و به ضرورت ازلي و وحدت ذاتي و بي همتايي او آگاه گردد و از ارسال پيام آوران و فرو فرستادن صحيفه هاي وحياني وي مطلع شود و راه اثبات آنها را بداند و در فرق بين معجزه و علوم غريبه متحيّر نباشد و اين معارف وزين بدون مباني معقول ميسور نيست و استنباط چنين مباني متقن، بدون منابع معرفت شناسي عقلي مقدور نخواهد بود، خداي سبحان دفائن علمي را در نهان انسان نهادينه فرمود و او را به تدبّر ترغيب كرد تا حكيمانه بينديشد و امانت خلافت را حراست كند تا نه از خود ببافد و نه بافته هاي ديگران را با يافته اصيل خويش كه همانا خلافت الهي است، تلفيق نمايد، زيرا مُلَفّقِ از داخل و خارج، خارج است و خارجي خليفه نخواهد بود و چون حيثيت خلافت براي انسان واقعي حيثيتِ تقييدي است، نه تعليلي، اگر كسي رأي خود يا نظر ديگران را بر حكم مُستخْلف عنه خويش مقدّم بدارد، مسلوب الخلافه شده و منفي الكرامه مي گردد و با سوطِ (فهي كالحجارة او اشدّ قسوةً) [سوره بقره، آيه 74.]هبوط مي كند و شناخت همه اين اصول با برهان عقلي است و ايمان به آنها، به فتواي عقل نظري، بر عهده عقل عملي است: «[العقل] ما عبد به الرحمن و اكتسب به الجنان» [الكافي، ج1، ص11]و آن فتواي علمي و اين ايمان عملي از سپهر فطرت مي بارد و بر صحنه دل فرومي آيد و به صورت اسلام فطري مي رويد و قبل از طلوع خورشيد نقل، پگاه را روشن مي كند، آنگاه با تابشِ شمسِ نقل شكوفا مي گردد. 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 239 (پيام به #همايش يادبود آية اللّه سيد جلال الدين #آشتياني (قدس‌سرّه) #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 💢انسان سالک مستمر ⏹پاسداشت حرمت حريم عقل را مي توان از متن نقل استنباط كرد، زيرا خداي سبحان با اينكه هماره مورد سؤال مُسْتمندان عرشي و فرشي است: (يسئله مَن في السموات و الارض) [سوره الرحمن، آيه 29.]؛اما هرگز مورد سؤال بازرسان سمائي و ارضي نخواهد بود: (لا يُسئل عمّا يَفعل و هُم يُسْئلون).[ سوره انبياء، آيه 23.]سرّ سلب سؤالِ بازخواستي از خداوند اين است كه سائل منتقِد، يا خارج از حوزه آفرينش خداست يا داخل قلمرو آن است. فرض اول با انتفاي موضوع مسلوب است، زيرا (الله خالق كل شي ء) [سوره زمر، آيه 62.]و بيرون از حوزه آفرينش خداوند معدوم صرف است و فرض دوم با انتفاي محمول منتفي است، زيرا تمام كارهاي الهي بر نهج حكمت و صراط عدل است و حكمت علمي و عدل عملي، هيچ گاه بازخواست نخواهد شد. ⏹اگر خداوند قانون الهي را به همراه رهبران ديني تنظيم نمي فرمود، آن سكوت حكيمانه نبود و اين ترك عادلانه نمي شد، زيرا انسان، سالكِ مستمرّ است و با مردن نمي پوسد، بلكه از پوست دنيا به در آمده و با نوشيدن جام مرگ، جامه آخرت مي پوشد و به هدف نزديك مي شود. در آن حال معترضانه مي گويد: خدايا! تو كه مي دانستي انسان رهرو است، مسير و هدفي دارد، چرا راه را معيّن نكردي و راهنما نفرستادي؟ ⏹همه اين مطالبِ مُتْقَن و مقبول را برهان عقلي تحرير مي كند و قرآن حكيم آن را امضا مي نمايد: (رسلاً قد قَصَصْناهم عَلَيك مِن قبلُ و رُسلاً لم نقصصهم عليك و كلّم اللهُ موسي تكليماً رُسُلاً مُبشّرين و مُنذرين لئلاّ يكون للناسِ علَي الله حجّةٌ بعد الرُسُل... ) [سوره نساء، آيات 164 ـ 165.]؛ يعني بعد از فرستادن انبيا مردم عليه حكمت و عدلِ خدا حجت ندارند و قبل از آن حجّت دارند، زيرا ظرف در آيه، چون در مقام تحديد است، مفهوم دارد و اين حجت خداپسند، همان برهان عقلي است كه بر مباني بَيّن يا مُبيّن استوار است. 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 240 (پيام به #همايش يادبود آية اللّه سيد جلال الدين #آشتياني (قدس‌سرّه) #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 💢سالک پویا و پایا عقلِ برهاني كه از شائبه قياس، خيال، گمان و وهم طاهر باشد، سالك پويا و پايايي است كه عقلانيّت خويش را وامدار چيزي نمي داند و فنّ آوري خود را با سفارش كسي شروع نكرده است تا به دستور شخصيّت حقيقي يا حقوقي آن را متوقّف كند، بلكه چون معلوم او در حدّي متوقّف نيست، وي نيز در ادامه راه تعقّل توقّفي نخواهد داشت. ▫ وقتي به ضرورتِ مبدأ هستي، وحدت و ساير اسماي حسناي وي پي برد و هنگامي كه از حتمي بودن علوم وَحياني آگاه شد، عميقاً در صدد كشف اسرار جهان، انسان و پيوند اين دو عنصر حسّاسِ خلقت خواهد بود و چون خود را محتاج علوم الهي مي داند، هرگز بدون دليل معتبر نقلي فتوا نمي دهد و همان طوركه انسانهاي معصوم(عليهم‌السلام)، مانند انبيا و امامان معصوم(عليهم‌السلام)، در اِثاره دفائن عقول سهم تعيين كننده دارند: «...و يُثيروا لهم دفائن العقول» [نهج البلاغه، خطبه 1.]، حكماي متألّه، فقيهان متعبّد و... در اِثاره دفائن نقول تأثير بسزايي دارند. ▫ اين تعامل متقابل بين عقل و نقل كه هر كدام با احرازِ نصابِ لازم، حجّتِ شرعي شمرده مي شود، در كشف پاسخِ پرسشهاي متنوّع كار آمد بوده و در اعتصام به قرآن و عترت كه حَبل متينِ آويخته خدايند، نه چون بارانِ انداخته، راهنماي امين و مُبيّنِ رصين اند؛ طرد هر يك مستلزم هدم خود و ديگري است و چون اين دو عنصر محوري دين، متلازم بلكه لازم و ملزوم اند، حذف ملزوم، يعني عقل برهاني از حوزه يا دانشگاه، موجب هضم نقل معتبر از اين دو حصنِ حصين خواهد بود، چنان كه احساس نارواي تقابل بين عقل و نقل، مايه بي مهري متقابل صحابه درايت با اصحاب روايت است كه به زيان هر دو و به سود رقيبِ عتيد مي باشد. 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 241 (پيام به #همايش يادبود آية اللّه سيد جلال الدين #آشتياني (قدس‌سرّه) #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 💢عقل و نقل نه،عقل و شرع ▫ ادبيّات محاوره اي غير از ادبيّات استدلالي است؛ اوّلي در نگرش و نگارش كارگاهي خود، عقل را در برابر دين مي پندارد و مي گويد: فلان مطلب عقلي است يا ديني، عقلي است يا شرعي، و دومي در منظر بارگاهي خويش، عقل را در قبال نقل مي بيند و چنين مي گويد: فلان مطلب عقلي است يا نقلي، عقلي است يا سمعي، زيرا عقل تجربي يا تجريدي، اگر روشمندانه اجتهاد نمايد و در ظلّ نصّ و نه در برابر آن، به جزم يا طمأنينه برسد، لازم است طبق آن عمل شود. ▫ اختلاف در باب عقل، چونان تشتّت اصحاب نقل، دليل بي پايگي عقل مداري نيست، چنان كه سند بي مايگي نقل محوري نخواهد بود. از اين رهگذر، مي توان به مخاصمه مصنوعي علم و دين خاتمه داد. هر چه با عقل برهاني اعمّ از تجربي ، رياضي، فلسفي، كلامي، فقهي، حقوقي واخلاقي مانند نقل معتبر، اگر وابسته به عرصه «بود و نبود» است، مي توان طبق آن چنين گفت: خداوند چنان كرد؛ يعني از تكوين خدايي گزارش داد و اگر پيوسته به ساحتِ «بايد و نبايد» است، مي شود به استناد آن گفت: خداوند چنان دستور داده است؛ يعني از تشريع الهي خبر داد و هرگز دين در گزاره هاي نقلي خلاصه نمي شود و هيچ گاه علم خارج از محدوده دين، به معناي جامع و كامل خود كه فعل و قول [و] حكمت و حكم خداوند را دربردارد، نخواهد بود. 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom

برشی از کتاب گرانقدر سروش هدایت ج 3- برش 242 (پيام به #همايش يادبود آية اللّه سيد جلال الدين #آشتياني (قدس‌سرّه) #آیت_الله_جوادی_آملی #سروش_هدایت #اسلام_شناسی #آموزه_های_اسلامی #قرآن_شناسی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 💢شاه کلید علوم و معارف ▫ آنچه سلطان همه علوم و معارف محسوب مي شود، وحي انسان كاملِ معصوم(عليه‌السلام) است كه نه تنها عيب هر دانش و نَقصِ هر بينش را تصحيح و تكميل مي كند، بلكه هيچ علمي توان هماوردي يا مزامله آن را ندارد، چون «دانستن» غير از «يافتن» است و اين هر دو غير از «شدن» است؛ يعني علم اليقين غير از عين اليقين است و اين هر دو غير از حق اليقين اند، ▫ لذا انسان كامل معصوم(عليه‌السلام)، مانند ذوات مقدس اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم‌السلام)، هر كدام «مَعَ الحقّ و الحقّ مع هؤلاء» و «لا يقاس بهم احدٌ»؛ ليكن آنچه همتاي عقل برهاني است، ظاهر منقول است كه برخي از لحاظ صدور و جهت صدور قطعي، و از وجهه دلالت، ظنّي اند و برخي از سه جهت يا دو جهت ظنّي اند. ▫ در تزامل و هماوردي قطع ها را با هم و مظنّه ها را با هم، به مصاف فرا مي خوانند؛ با چنين روشي، عقل و نقل همانند دو دليل عقلي يا دو دليل نقلي، هماهنگ هم خواهند بود و در محاسبه يا محاكمه، هرگز عقل برهاني را علم بشري ندانيم، لذا آن نيز با نقل معتبر علم الهي است كه خداي سبحان از درون به انسان مي آموزد، چنان كه نقل معتبر را از بيرون به او تعليم مي دهد و از اينجا مي توان با تدوين متون درسي مأخوذ از عقل و نقل، صبغه اسلامي شدن دانشگاه را تأمين نمود، زيرا اگر مطالب علمي با افزايش «هو الاول و الاخر» و تبيين اينكه نظام موجود را چه مبدئي آفريد و براي چه هدف خلق كرد، با استعانت از رهنمودهاي متني آن تكميل شود، هماره از آيات الهي سخن به ميان مي آيد و روح ديني در متون درسي دميده مي شود. 🔅تفسیر و قرآن پژوهی @rahighemakhtoom