گزارش تصویری مختصر از نمایشگاه کتاب اخیر شارجه برای مکتبة نفس الرسول ۵۲ کارتن کتاب در انتظار ورود به کشور

روضه دیر راهب در تراث ادبی مغرب‌زمین سده‌ی ششم امرئ القيس در یکی از ابیات لامیه‌ی شهیر خود که از معلّقات نیز بوده، رخسار محبوب خود را به فانوسِ راهب تشبیه کرده است: تُضيءُ الظَّلامَ بِالعِشاءِ كَأنَّها مَنارَةُ مُمسیٰ راهِبٍ مُتَبَتِّلِ چهره و رخسار معشوقه (در شب تاریک) تاریکی را مانند چراغ و فانوس عابدِ دیرنشینِ از دنیا و مردم‌بُریده، روشن می‌سازد. (ترجمه استاد محمدرضا هاتفی، شرح و اعراب ده چکامه آویخته/معلّقات العشر الطوال، ج ۱ ، ص ۱۰۳) ابو العباس ‌الجراوي (٦٠٩ ق) شاعر عصر موحدین یک مخمّس ‌در مرثیه‌ی سید الشهدا علیه‌السلام سروده که شطر آخر هر مقطعِ آن از لامیه‌ی امرئ القیس برگرفته شده است. جراوی در یکی از مقاطع، با یک ذوق مثال‌زدنی مصراع دوم بیت مذکور را به ماجرای حضور رأس مطهّر سیّد الشهدا علیه‌السلام در دیر راهب و هدایت او گره می‌زند: شاعر پس از گله از قاتلان سیدالشهدا علیه‌السلام که به جهت رضایت یزید(ابن حرب)، رأس مطهّر را از این شهر به آن شهر حمل می‌کردند و بدن او را در بیابان رها کرده‌ بودند، ‌می‌گوید: سر مطهّر حسین بن علی بر روی عصا (نِی) چراغِ هدایتی شد برای آن راهب عابدِ دیرنشینِ... عَصَوا في احتِمالِ الرَّأسِ يا وَيحَ مَن عَصیٰ وَخَلَّوْا حُسَيناً في الثَّری مُتَقَمِّصا لِكَي يُدرِكوا عِندَ ابنِ حَربٍ تَخَلُّصا كَأنَّ سَنا رَأسِ الحُسَينِ عَلَى العَصا مَنارَةُ مُمسیٰ راهِبٍ مُتَبَتِّلِ (ديوان الجراوي، ص ۱۲۲) گفتنی است مرحوم ابن شهرآشوب که معاصر جراوی است ماجرای دیر راهب را در کتاب المناقب (ط علامه، ج ٤، ص ٦٠) ذکر کرده است. @kashani1395

مروری انتقادی بر کتابِ «متن و تفسیر: امام جعفر صادق و میراث او در فقه اسلامی» در شماره هشتم مجله مطالعات شیعی بریل [Book Review: Text and Interpretation: Imam Jaʿfar al-Ṣādiq and His Legacy in Islamic Law], Shii Studies Review, vol. 8, 2024. ✍🏼 در آخرین شماره از مجله مطالعات شیعی بریل، مروری انتقادی از سوی احمد الشمسی استاد اندیشه اسلامی دانشگاه شیکاگو بر کتاب «متن و تفسیر: امام جعفر صادق و میراث او در فقه اسلامی» تألیف استاد برجسته، جناب دکتر مدرسی طباطبایی صورت گرفته است. احمد الشمسی ضمن معرفی بخش‌های مختلف کتاب بیان می‌دارد که استاد مدرسی در مونوگراف خود، بر ابعاد حقوقی فقه امام صادق تمرکز کرده و سعی دارد ایشان را به عنوان یک فقیه برجسته معرفی کند. وی می‌گوید دکتر مدرسی تلاش می‌کند تا فقه امامیه را به عنوان یک مذهب حقوقی مستقل در کنار مذاهب اهل سنت ارائه دهد. او نخست به معرفی فصل‌های کتاب می‌پردازد و می‌گوید: فصل اول کتاب پیش‌نمایه‌ای از زندگی‌نامه امام صادق را تبیین می‌کند. این فصل تصویری گسترده از ایشان ارائه می‌دهد، که به مشخصات ظاهری، زندگی خانوادگی، فعالیت‌های حرفه‌ای امام به عنوان یک تاجر و روابط ایشان با حکومت‌های وقت و... می‌پردازد. فصل دوم‌ کتاب روش‌شناسی حقوقی امام صادق را با درجه‌ و شیوه‌ای بی‌سابقه از جزئیات ترسیم می‌کند. فصل بعدی کتاب بر مواضع و آرایی متمرکز است که در طول زمان اهمیت فرقه‌ای پیدا کرده و به عنوان نشانگرهای عمل متمایز شیعه شناخته می‌شوند. مباحثی مانند تقیه، مسح بر جوراب و... فصل چهارم نیز گزینشی است از سخنان و مواضع فقهی- حقوقی امام صادق‌. آقای الشمسی قائل است که تصویری که دکتر مدرسی در کتاب خود از امام صادق ارائه می‌دهد، با حجم وسیعی از داده و موادی که گردآورده پرتره‌ای پویا از امام به عنوان یک چهره علمی چند بُعدی ساخته است. چهره‌ای با چنین اوصاف: مردی با ویژگی‌ها و علاقه‌مندی‌های خاص، همسری صبور، تاجری موفق، وارث خاندانی علمی و سرپرست گروهی که به آن خاندان وابسته است، رهبری مصمم به محافظت از جامعه خود در برابر آزار و اذیت در حالی که یک موضع سیاسی آرام و روابط دوستانه با همه مسلمانان را حفظ می‌کند، یک معلم محبوب که تلاش دارد در همه امور حتی زمانی که شیعیان افراطی او را الهی می‌کردند و سنی‌های فرصت‌طلب بیانیه‌های جعلی نسبت داده شده به او را منتشر می‌کردند، موضع غیرفرقه‌ای اتخاذ کند. احمد الشمسی در ادامه انتقادات خود را آغاز و اظهار می‌دارد با وجود آنکه مدرسی طباطبایی موفق شده تصویری بسیار منسجم از امام صادق ترسیم کند، اما با این حال، این انسجام لزوماً تضمین کننده دقت تاریخی نیست و با توجه به حجم عظیم گزارش‌های فرضی در مورد امام و از امام، در کنار مقدار زیادی مواد جعلی (که خود مدرسی نیز به آن اذعان کرده)، یک روش‌شناسی واضح و شفاف برای تشخیص صحیح از ناصحیح ضروری است که در این کتاب چنین چیزی به صورت دقیق و کامل ارائه نمی‌شود. الشمسی نکات استاد مدرسی را چندان روشی روشنگرانه‌ برای چنین وظیفه پیچیده‌ای از نقد تاریخی نمی‌داند. او تکیه دکتر مدرسی بر منابع متقدم امامی و عدم استفاده و بهره‌‌برداری از کتاب موطأ مالک‌بن انس و کتاب الأم شافعی را با وجود آنکه گزارش‌هایی از امام صادق در آنان بازتولید و بازتاب داده شده و از منابع شیعی قدیمی‌ترند را دیگر اشکال کار مدرسی عنوان می‌کند. نویسنده این یادداشت در بخش‌های بعدی نظر دکتر مدرسی طباطبایی در موضوع تقیه در دکترین امام صادق را (که در برداشت الشمسی با دکترین سنی یکسان نشان داده شده) نقد می‌کند. او می‌گوید تصویر ارائه داده شده اجازه تقیه را در شرایط استثنایی و ضرورت یا اجبار مجاز می‌داند. مثلاً زمانی که ممکن است یک مسلمان برای نجات جان خود، اسلام را انکار کند. از همین روی، در تصویر ارائه شده از سوی مدرسی، تقیه ویژگی مرکزی یا مشخصه خاصی از دکترین حقوقی امام صادق نیست. (چون در شرایط خاص و اضطرار مجاز است) با این حال، گزارش‌های متعددی که به امام صادق نسبت داده شده است، این تصویر را نقض می‌کنند و سپس مواردی را در این‌باره نقل می‌کند. احمد الشمسی گزارش‌هایی که تقیه با هدف پنهان کردن دیدگاه‌های واقعی امام را نشان می‌دهند، غیر مطابق با تصویر ارائه شده از سوی دکتر مدرسی می‌داند. وی می‌گوید ممکن است این گزارش‌ها به اشتباه به امام صادق نسبت داده شده باشند، اما مدرسی به شواهدی که با روایت او مغایرت دارد نمی‌پردازد یا توضیح نمی‌دهد که چرا این شواهد سزاوار اعتماد کمتری نسبت به گزارش‌هایِ غیرفرقه‌گرا/همگانی‌تر (اکومنیکال) که او برجسته می‌کند، هستند؛ و به سادگی آن‌ها نادیده گرفته می‌شوند. ادامه در فرسته بعد... https://eitaa.com/rasullib