نقدی بر بر پایی مراسم عید الزهرا ✍️ رضا عطائی #عید_الزهرا در روز «نهم ربیع الاول» برخی از افراد با استناد به حدیث «رفع القلم» مراسم جشنی با عنوان «عیدالزهرا» بر پا می‌کنند و علاوه بر شادی، حتی اعمال نامتعارفی نیز انجام می‌دهند. این روایت را علامه مجلسی به صورت مفصل در کتاب بحارالانوار به نقل از برخى از احمدبن اسحاق قمى بیان کرده و ترجمه آن را نیز در کتاب زاد المعاد می آورده است. (1) بر اساس گزارش مذکور، عده ای قائل هستند که در روز نه ربیع الاول، خلیفه دوم به دست فیروز ایرانی کشته شده است. خلاصه روایت این است که دو نفر، با یکدیگر درباره «ابالخطاب» اختلاف پیدا کرده و به احمدبن اسحاق قمی، مراجعه می کنند، اتفاقا همان روز، نهم ربیع الاول بود، می بینند که احمد بن اسحاق در حال انجام اعمال عید است، با تعجب از ایشان جریان را می پرسند، احمد نقل می کند که با عده ای از شیعیان خدمت امام حسن عسکری (بنابر نقل دیگر امام هادی) علیهماالسلام رفتیم، مشاهده کردیم که حضرت در تدارک عید بود. سپس از قول حضرت فضیلت های این روز بیان می کند و در ادامه روایت نیز به نقل از حذیفه روایت مفصلی را از رسول الله صلی الله علیه و آله نقل می کند که او نیز از زبان پیامبر، فضایل و ویژگی های این روز را بیان کرده و علت آن را قتل یکی از منافقان و دشمنان خدا در این روز دانسته است. در ادامه این روایت به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین نقل می شود که خداوند فرمود: به درستي امر كرده‌ام ملائكه هفت آسمان خود را كه، این روز را براي شيعيان و محبان دين شما عيد بگرداند و امر كرده‌ام ملائكه را که تا سه روز قلم از جرائم مردم بردارند و ننويسند. ✅ بررسی منابع مرحوم مجلسی دو بار این روایت را در بحارالانوار نقل می کند؛ یک بار به نقل از کتاب «زوائد الفوائد» نوشته فرزند سید بن طاووس و بار دیگر از کتاب «محتضر» نوشته حسن بن سلیمان حلّی ذکر می کند. ✅ اشکالات سندی از جمله مهمترین اشکالاتی که بر این روایت وارد است این که چرا در منابع مهم شیعیان هیچ اثری از این روایت وجود ندارد در حالی که در متن حدیث آمده است که روز نهم ربیع الاول از مهمترین اعیاد شیعیان است. اشکال دیگر آن است که حدیث مذکور خبر واحدی است که با سند ضعیف به صورت مرسل بیان شده است. از سوی دیگر برخی افراد موجود در سند مانند «یَحْیَی بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ حُوَیْجٍ الْبَغْدَادِیُّ» ناشناخته و مجهول هستند و نام آنها در هیچ کتاب رجالی شیعه وجود ندارد و حتی در سند هیچ روایت دیگر نیز موجود نیست. ✅ اشکالات متنی حدیث به غیر از سند، متن حدیث نیز دارای تعارضاتی می باشد. به عنوان مثال در ابتدای روایت عبارت «يَوْمُ رَفْعِ الْقَلَمِ» آمده است، برخی این جمله را چنین معنای کرده اند که در این روز افراد، مجوز بر انجام دادن هر گونه رفتار و عمل قبیحی دارند!! در حالی که در قسمت دیگر حدیث، در وصف این روز چنین آمده است «يَوْمٌ يَقْبَلُ اللَّهُ أَعْمَالَ الشِّيعَةِ وَ يَوْمُ تَقْدِيمِ الصَّدَقَةِ، يَوْمُ التَّزْكِيَةِ وَ يَوْمُ كَشْفِ الْبِدَعِ وَ يَوْمُ الزُّهْدِ فِي‏ الْكَبَائِرِ وَ يَوْمُ التَّزَاوُرِ وَ يَوْمُ الْمَوْعِظَةِ وَ يَوْمُ الْعِبَادَة» یعنی «نهم ربیع الاول» روز زهد، توبه، انابه و بازگشت به سوی خداوند و روز تزکیه نفس است نه روزی که افراد مختار باشند هر عمل قبیحی را انجام دهند. مگر آنکه عبارت «يَوْمُ رَفْعِ الْقَلَمِ» را به معنای برداشته شدن عقاب از شیعیان، در این روز به خاطر سختی‌ها و مشقاتی که در راه دین خدا می کشند، بدانیم. نکته دیگر این که آزادی در هر عمل قبیح در این روز با آیات و روایات شیعه ناسازگار است چون براساس دستورات قرآن، هر کسی به اندازة وزن یک ذرّه و خردل هم کار بد کند جزای اعمال خود را خواهد دید و حتی نسبت به تلفظ یک کلمه نیز در قیامت افراد بازخواست می شوند. (2) نکته قابل تامل دیگر این است که امام حسن عسکری تحت شدیدترین مراقبت ها در سامرا بود به نحوی که شیعیان نمی توانستند به راحتی ارتباط بگیرند، بعد چگونه حضرت این مقدار آزادی داشتند که با شیعیان و خادمان خود به برپایی جشن در مرگ خلیفه دوم مشغول باشند! در پایان سوالی از قائلین به آزادی عمل در روز نه ربیع پرسیده میشود: امام رضا علیه السلام در وصف غدیر هم می فرماید: َ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي يَأْمُرُ اللَّهُ فِيهِ الْكِرَامَ الْكَاتِبِينَ أَنْ يَرْفَعُوا الْقَلَمَ عَنْ مُحِبِّي أَهْلِ الْبَيْتِ وَ شِيعَتِهِمْ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ يَوْمِ الْغَدِير... آیا قرار است در مناسبت های مختلف به مدت 3 روز تکلیف از دوستان اهلبیت برداشته شود؟! آیا خود اهل بیت در ایام سرور و شادی اینگونه رفتار می کردند؟ 📚 1.بحار الأنوار، ج31 ، ص120-131؛ زاد المعاد،ص372-378. 2.سوره طور، آیه۱۶؛ سوره زلزال، آیه۷ و ۸؛ سورة ق، آیه18. #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith