چیستی نظریه اسلامی از منظر حگمت متعالیه: در چارچوب حکمت متعالیه، نظریه‎ها در صورتی به وصف اسلامی متّصف می‎شوند که دارای سه ویژگی باشند: اولین ویژگی در منبع کسب معرفت ظاهر می‎شود، منبع کسب معرفت در نظریۀ اسلامی در لایۀ معرفت فلسفی، بایستی فلسفه‎ای الهی و سازگار با آموزه‎های اسلامی باشد؛ دومین ویژگی هم در منبع کسب معرفت ظاهر می‎شود، در نظریۀ اسلامی، متون دینی به‎عنوان دلیل معرفتی محسوب می‎شود و ارزش معرفت شناختی دارد، البته این ویژگی در جایی ضروری است که متون دینی دربارۀ پدیدۀ مورد مطالعه، ایده‎هایی را مطرح کرده باشند و اگر چنین چیزی یافت نشود، رعایت شرط اول برای اتصاف نظریه به وصف اسلامی کفایت می‎کند؛ سومین ویژگی به غایت و منفعتی مربوط می‎شود که برای فعالیت علمی لحاظ می‎شود. هدف اولیه نظریۀ اسلامی کشف وضعیت موجود پدیدۀ موردمطالعه از طریق کشف روابط بین پدیده و دیگر پدیده‎ها یا روابط بین اجزای درونی پدیده است، اما از نظر اسلامی، هر کشفی ارزشمند نیست، غایت کشف این است که در اصلاح وضع موجود فرد و جامعه و کم کردن فاصلۀ آن با وضعیت مطلوب موردنظر دین مؤثر باشد.