💠🔷💠🔷💠🔷💠🔷💠🔷 ﷽ 💠 گزارشی از مصاحبه روزنامه شهرآرا نیوز با استاد محمدعلی مهدوی راد پیرامون بررسی فضای اجتماعی و سیاسی آن دوره و تبیین مفاهیم خطبه حضرت زهرا(سلام الله علیها) در برابر ستمگران 🗒 زمان: ۰۳ دی ۱۴۰۱ 🔻 با نگاه به مصادر صدر اسلام تا چه اندازه مورخان و محدثان قرن نخست به نقل روایات درباره شخصیت حضرت زهرا(س) پرداخته اند؟ م🔹 ا اطلاعات خیلی ریز، دقیق و گسترده ای از زندگانی حضرت زهرا(س) نداریم. آگاهی ما در همین حد معروف است اما آنچه که مهم است میراث علمی و فکری و مواضع اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و سیاسی حضرت زهرا(س) است که در همان حد اندک هم یک دنیا مطلب در خود دارد و می تواند به عنوان الگو برای ما درس آموز باشد. بنابر قول مشهور، آن حضرت هجده سال بیشتر عمر نکرد. ایشان در مدینه و مسجد النبی برای بانوان افاضه داشت که ما از چگونگی و چرایی های آن افاضات اطلاعات دقیق و ریز و گسترده ای نداریم. پیامبر اکرم(ص) در مواردی مسائل شرعی بانوان را به دختر گرامی خود ارجاع می داد. اگر بانوان در مسائل خاصی هم مشکل و حرفی داشتند، حضرت زهرا (س) راحت تر آن ها را حل می کرد. ایشان بسیار زاهدانه زندگی کرد و با حضرت علی(ع) در نهایت مهرورزی و کرامت و انسانیت زیست. از علی(ع) مشهور است که فرموده است: «خدا را شاهد می گیرم هرگز فاطمه از من چیزی نخواست که توان اجرای آن را نداشته باشم.» این موارد خیلی خیلی مهم است. 🔻 یکی از آثاری که در دهه های اخیر درباره تبیین رویکرد حضرت زهرا(س) در مقابل مخالفان اهل بیت(ع) نوشته شده است کتاب «فدک و العوالی او الحوائط السبعه فی الکتاب و السنه و التاریخ و الادب» نگاشته سید محمدباقر حسینی است. به نظر شما این اثر تا چه اندازه با نگاهی محققانه توانسته است زوایای پنهان تاریخ را روشن کند؟ کتابی که نام بردید جامع ترین، مهم ترین و مستندترین و دقیق ترین کتاب درباره فدک است. کتاب در ابوابی شکل گرفته است. باب اول فدک به عنوان بخشی از املاک رسول ا... (ص) گزارش شده است و بعد بوستان های هفتگانه. چون آنچه در اختیار حضرت زهرا(س) بود فقط فدک نبود. باغ و بوستان های دیگری هم بود. در باب سوم فدک به لحاظ جغرافیایی و تاریخی و حادثه ای که بر آن رفته و بعد در اختیار رسول ا... (ص) گذاشته شده بررسی شده است. سپس به لحاظ اقتصادی و جایگاه مالی و حد و حدود قیمت آن بررسی شده است. فدک در تاریخ به گستردگی گزارش شده، از زمان پیامبر اکرم(ص) تا قرن ها بعد تا زمان خلفای عباسی، فراز و فرودهایی که داشته و گاهی خلیفه ای آن را می گرفته، گاهی پس می داده، گاهی بخشی را به فرزندان حضرت فاطمه(س) می داده است. قصه اش در تاریخ گسترده است و مهم. خیلی خیلی مهم است که ثابت شود فدک ملک طلق حضرت رسول ا... (ص) بوده و ایشان آن را به حضرت فاطمه(س) واگذار کرده است. 🔻 در بخشی از کتاب، درباره تحلیل سند و متن حدیثی که برخی از محدثان درباره اینکه پیامبر(ص) برای خود میراثی به جای نگذاشته است بحث می شود. این بخش تا چه انداره مستند و دقیق بررسی شده است؟ روایتی که اولین بار در تاریخ اسلام بعد از پیامبر اکرم(ص) ساخته شد و برای اولین بار هم نقد شد، یعنی خلیفه اول شخصا این روایت را ساخته است: نحن معاشر الانبیا لانورث ماترکناه صدقه. علما دو جور قرائت کرده اند. معنا خیلی تفاوت نمی کند. اولین بار هم بعد از رسول ا...(ص) نقد متن اتفاق افتاد. یعنی حضرت فاطمه(س) آن را ارجاع داد به قرآن و فرمود: در کتاب خدا آمده است باید از پدرتان ارث ببرید و من ارث نمی برم؟ این کتاب خدا بین ماست که حکایت می کند و بعد داستان ارث بردن از انبیا را گزارش کرده اند. این بخش هم بسیار بسیار عالمانه و خیلی دقیق بحث شده است. دیدگاه بعضی از عالمان مکتب خلفا هم در آن گزارش شده است. اگر حقیقت چنین بوده است که انبیا از خود ارث به جای نمی گذارند، نباید خلیفه درباره مفاد آن تردید می کرد و مکرر موضع عوض می کرد. آیت ا... شهید سید محمدباقر صدر به این نکته توجه داده است. گزیده سخن او چنین است: بدون هیچ تردیدی، خلیفه فدک را به زهرا(س) داد اما با اظهار نظر خلیفه دوم اهل سنت و ممانعت او باز گرداند و نامه ای را که نوشته بودند پاره کرد. براساس منابع بسیاری، خلیفه در آستانه مرگ از تسلیم نکردن فدک اظهار ندامت بسیار می کرد. اگر او را مستندی استوار بوده است چه ندامتی؟ اکنون باید گفت این خبر یکسر بی بنیاد است و نمی تواند در برابر صریح قرآن حالت تخصیص داشته باشد. مفاد صریح قرآن به قوت خود باقی و کلام ابوبکر برساخته است. نکته دیگری که در این مورد بسی حائز اهمیت است اینکه هیچ گاه در برخورد با مسئله فدک بین حاکمان وحدت رویه نبوده است. اگر حکم خداوند است که میراث پیامبر(ص) باید از آن مسلمین باشد این همه تصمیم های گوناگون چیست؟ گاهی به مالکان واقعی بازگردانده شد و گاهی به فرد خاصی اهدا شد و ... .