#سخن_نگاشت
🌀 سازگاری بیرونی متن در جریان حرکت اسیران واقعه‌ی کربلا (بخش پایانی)
🔹 به عنوان یک واقعیت خارجی این مسئله قابل پذیرش نیست که افرادی که اسیر و تحت الحفظ هستند و از عراق به شام فرستاده شده‌اند و از شام به حجاز، توانسته باشند روز چهلم حضرت در کربلا باشند. اگر اسرا به شام فرستاده شده بودند و در شام آنها را آزاد می‌کردند که ظرف مدت کوتاهی به عراق برگردند و آن قدر هم با عجله برگشته باشند که توانسته باشند روز چهلم خودشان را به عراق رسانده باشند، این مغایرت بوجود نمی‌آید. اما روایت اين را نمی‌گوید؛ بلکه روایت می‌گوید نه تنها اسرا به شام فرستاده شدند بلکه در شام زندانی بودند و بعد از شام تحت الحفظ به مدینه فرستاده شدند. با توجه به مسافتی که می‌شناسیم و با توجه به مدت زمانی که طی این مسیر و برگشتن از مدینه به عراق نیاز دارد چنین اتفاقی به عنوان یک واقعیت خارجی نمی‌توانسته رخ دهد.
🔹 از نظر بافت تاریخی نیز حرکت از عراق به شام و از شام به مدینه منطقی‌تر به نظر می‌رسد چون اهل بیت(ع) به هر حال اسیر بودند و به نظر نمی‌رسد یزید آدم دل رحمی بوده که در رفتار خود تجدید نظر کند و آنها را آزاد کند. هیچ روایت معتبری از چنین آزادی‌ای صحبت نکرده است. این آزادی را از خودمان در آورده‌ايم. تمام روایاتی که در مورد اسارت صحبت کرده‌اند این اسارت را تا مدینه ادامه داده‌اند. بنابراین این دو مطلب باهم سازگاری ندارند.
🔹 این احتمال نیز که اسرا را از کربلا برده باشند در جایی گفته نشده و منطقاً اگر کسی بخواهد تعدادی اسیر از شام به مدینه بفرستد هیچ وقت از کربلا عبور نمی‌کند چنانکه اگر کسی بخواهد از دانشگاه امام صادق(ع) به تجریش برود از اینجا به شاه عبدالعظیم نمی‌رود که از آنجا به تجریش برود. روایات موثقی که در متون تاریخی داریم از آزادی در شام صحبت نکر ده‌اند. همه‌ی آنها از ادامه‌ی اسارت تا مدینه صحبت کرده‌اند و در مدینه، آنها را آزاد کرده‌اند. روایت معتبری نداریم که بگوید اسرا در شام آزاد شدند.
🔹 نکته‌ای که در مورد برخی از کتب تاریخی باید بگوییم این است که گاهی با متنی مواجهیم که کوشش می‌کند روایات را با هم سازگار کند و یک داستان پیوسته نقل کند مثل مقتل الحسین ابومخنف که تمام تلاشش این است که یک داستان پیوسته و یکنواخت بیان کند.
🔹 در این‌گونه روایات مسئله‌ی سازگاری حتماً باید وجود داشته باشد و می‌توانيم متن را از نظر سازگاری نقد کنیم. گاهی کتبی داریم که به سبک محدثانه فقط احادیثی را کنار هم قرار داده‌اند و اصلاً اصراری ندارند بین افکاری که نقل کرده‌اند یک نوع الفت و سازگاری‌ای را بوجود آورند. این جا اساساً مسئله‌ی سازگاری منتفی است چون خود نویسنده هم در صدد بوجود آوردن سازگاری نیست.
🌀 منبع: کتاب نقد متن، صص 299-300
🆔 @OstadPakatchi