پاورقی‌های مناظراتی ـ ۲
نکاتی در تحلیل مناظرات انتخاباتی
✍️حجت‌الاسلام محمدحسین #دعائی
▪️ رفع بعضی از مشکلات و نقایص مناظرۀ اول توسط دست‌اندرکاران برنامه، درخور تحسین است؛ هرچند مشکل اصلی آن، یعنی محتوا و قالب سؤالات، همچنان پابرجاست؛ مشکلی که مهم‌ترین اثرش، تمهید فضای «کلی‌گویی» برای نامزدها و بی‌خاصیت‌کردن برنامه در فرایند قضاوت و انتخاب مخاطب است.
▪️ به نظر می‌رسد طراحان و کارگردانان برنامۀ مناظره، مخاطب‌شناسی درستی ندارند. چون تقریبا هیچ‌کدام از مؤلفه‌های شکلی و محتوایی آن، ناظر به دغدغه‌ها، ابهام‌ها، گره‌های ذهنی و سؤال‌های «عموم مردم» سامان نیافته و در خوشبینانه‌ترین حالت، برای مخاطب نخبگانی آماده شده‌اند؛ حال آن‌که در چنین برنامه‌هایی حتما باید به عموم مردم نیز توجه داشت.
▪️ هرچند می‌توان نامزدها را رتبه‌بندی کرد و بعضی را بر بعضی دیگر ترجیح داد، اما متأسفانه باید گفت ما نتوانسته‌ایم در طول این سال‌ها، نیروهای متدین، انقلابی، اندیشه‌ورز، مدیر، بصیر، زمان‌شناس، خوش‌بیان، کارآمد، بدون حاشیه و محبوبی را تربیت کنیم که از همۀ ویژگی‌های لازم برای تصدی مسئولیت خطیری مثل ریاست جمهوری برخوردار باشند.
▪️ تقریبا تمام نامزدها، در اغلب موارد، بیشتر به «بیان کلیات و واضحات» پرداختند تا «تبیین جزئیات و مبهمات»، بیشتر به «طرح مسئله و مشکل» پرداختند تا «ارائۀ راه‌حل و برنامه»، بیشتر به «ذکر آرزوها و اهداف» پرداختند تا «تعریف راهبرد و راهکار» و بیشتر به «شرح چیستی‌ها و چرایی‌ها» پرداختند تا «توضیح چگونگی‌ها»؛ و این اصلا خوب نیست.
▪️ تقریبا هیچ‌کدام از نامزدها ـ آن‌گونه‌ای که باید و شاید ـ به «قوت‌ها، فرصت‌ها و پیشرفت‌های کشور» اشاره نکرده و به تمجید جدی از «خوبی‌ها، درستی‌ها و زیبایی‌های موجود» نپرداختند؛ و این یک نقطۀ ضعف مهم برای آن‌هاست.
▪️ آقای پورمحمدی در مناظرۀ دوم نیز کاری غیر از «فرافکنی، موج‌سواری و فرصت‌طلبی» نکرد. تمرکز بر «مسئلۀ تحریم» و «FATF» را از همین زاویه باید تحلیل کرد.
▪️ پورمحمدی بارها از ناکافی‌بودن شعار گفت؛ در حالی که خودش کاری جز شعاردادن نکرد. او از این معنا غافل بود که شعارستیزیِ صرف، خود نوعی شعار است.
▪️ بدون هرگونه سیاه‌نمایی، از تأکید پورمحمدی بر محدودبودن امکانات کشور و تکرار پُرحرارت و هیجان‌آمیز مشکلات، با عنوانی جز «سیاه‌نمایی» نمی‌توان یاد کرد؛ همان خطای بزرگی که نتیجه‌ای جز ناامیدکردن مخاطب و البته شاید جذب تعداد محدودی رأی نخواهد داشت.
▪️ پورمحمدی در مناظرۀ دوم، علاوه بر هجمه به نامزدهای جبهۀ انقلاب، حتی با پزشکیان نیز فاصله‌گذاری کرد و به این ترتیب نشان داد که هم در پی جذب آراء انقلابی‌هاست و هم به‌دنبال مصون‌سازی خود از عواقب شکست احتمالی پزشکیان.
▪️ آقای پزشکیان همچنان بر مدار «عوام‌گرایی» و «عوام‌زدگی» می‌چرخد. او جز چند گزارۀ سطحی دربارۀ مشکلات مردم و چند نکتۀ کلی در رابطه با ضرورت حل این مشکلات، البته نه با بیانی روان و جذاب، بلکه با ادبیاتی گنگ و سست، چیزی برای گفتن نداشت.
▪️ پزشکیان به‌قدری از فضای اجرائی کشور و واقعیات میدانی جامعه دور است که حتی اسم مدارس سمپاد را هم به یاد نمی‌آورد. او واقعا در قد و قوارۀ ریاست جمهوری نیست.
▪️ «هرکس به ستاد ما بیاید او را می‌پذیریم؛ چون می‌خواهیم رأی بگیریم.» این را پزشکیان گفت و نشان داد که به‌هیچ‌وجه سیاستمدار حق‌محور و قابل‌اعتمادی نیست.
▪️ پزشکیان در مناظرۀ دوم نیز به‌هیچ‌وجه زیر بار انتسابش به روحانی و دولت او نرفت؛ در حالی که واقعیتی جز این انتساب ندارد.
▪️ تأکید بر ستاندن حق دهک‌های پایین از دهک‌های بالا و انتقال خدمات از مرکز به حاشیه، نقطۀ قوتی بود که در سخنان پزشکیان وجود داشت؛ هرچند که حرکت کابینۀ فرضی او به این سمت، بسیار بعید است.
▪️ اشارۀ پزشکیان به نام «اقوام و مذاهب گوناگون»، به‌خودی‌خود اشکالی ندارد؛ به‌شرط آن‌که برای استفاده از ظرفیت آن‌ها در راستای اهداف انقلاب اسلامی برنامۀ مشخصی داشته و صرفا به‌دنبال کاسبی رأی نباشد.
▪️ پزشکیان در حالی بر «شایسته‌سالاری» و «مدیریت فراحزبی» تأکید می‌کند که خود متعلق به انحصارطلب‌ترین و متعصب‌ترین جناح کشور است.
▪️ تأکید چندبارۀ پزشکیان بر ضرورت التزام به سیاست‌های ابلاغ‌شده از سوی رهبر معظم انقلاب و معرفی آن‌ها به‌عنوان خطوط قرمز خود، هرچند پیشرفت چشمگیری در کنشگری سیاسی اصلاح‌طلبان به شمار می‌رود، اما متأسفانه با دیگر سخنان و موضع‌گیری‌های او و اطرافیانش هیچ سنخیتی ندارد.
▪️ در خوشبینانه‌ترین حالت، پزشکیان توجه ندارد که «برنامه»، هرچند برای تحول و اصلاح کافی نیست، اما لازم است. توجه‌نداشتن او به این مطلب ـ به‌عنوان یک نقطۀ ضعف مهم ـ را باید برای آن دسته از مخاطبانی که مجذوب سادگی و بساطت او می‌شوند تبیین کرد.
@ahalieghalam