☀️روش‌شناسی استنباط فقه‌نظام
✍️حجت الاسلام محمد متقیان
🔹روز پنج شنبه ۹ اردیبهشت ۱۴۰۰ در ماه مبارک رمضان ۱۴۲۲، طی یک جلسه علمی در محضر #استادعلیدوست(دام عزه) بودیم. جلسه‌ای که با اقامه نماز و افطاری آغاز شد و با ارائه استاد و پرسش‌های حاضرین، ادامه پیدا کرد، جلسه‌ای صمیمی و علمی.
مطالبه اصلی عزیزان که پیش از جلسه در قالب سؤالاتی خدمت استاد تقدیم شده بود، بررسی روش استنباط فقه نظام در نگاه استاد بود. ایشان نیز بعد از بیان مقدماتی وارد به این موضوع شدند. آنچه که از مباحث روش شناسی ایشان برمی‌آمد، نکاتی است که در ادامه تقدیم می‌شود:
1️⃣ از منظر استاد، برای ورود در عرصه فقه نظام، ابتدائاً باید #گفتمان فقه نظام یا فقه حکومی در افراد به وجود بیاید. مقصود از گفتمان، #فرهنگ و شخصیت این موضوع است که در برخی از اهل فن در فقاهت، موجود نیست و در برخی هم موجود است. این گفتمان به دنبال خود، #رویکرد فقه حکومی را تولید می‌کند و از درون آن گفتگوها و بحثهای فقه حکومی استخراج می‌شود. اثر بارز گفتمان فقه حکومی، در تفسیر نصوص دینی و کیفیت تعامل با آنها ظاهر می‌شود. به عنوان نمونه، می‌توان به دو شیوه متفاوت شیخ انصاری و امام خمینی در مواجهه با مسئله «بیع السلاح من اعداء الدین» مراجعه نمود. شیخ انصاری خارج از گفتمان فقه حکومی مسئله را حل می‌کند و نتیجه‌ای می‌گیرد و امام راحل نیز براساس این گفتمان، نتیجه‌ای دیگر می‌گیرد.
2️⃣ بعد از طرح این سه گانه، سؤال از وضعیت اصول فقه موجود می‌شود. آیا این اصول برای فقه نظام، #کافی است؟ نظر استاد بر این است که، اساساً اصول فقه موجود، بنیان علمی طلبه پژوهشگر در عرصه فقه نظام است و مورد نیاز اوست، و لیکن باید به این نکته توجه داشت که، اصول فقه موجود نه از جهت مسائل بلکه از حیث #تطویل بحث، در برخی مواضع، متورم شده است و می‌توان از این تورم کاست و مسائل اساسی دیگری را به عنوان دفتر دوم و سوم اصول فقه یا به عنوان #فلسفه‌فقه طرح نمود. مسائلی مانند: گستره شناسی شریعت که به دنبال خود گستره شناسی فقه، گستره شناسی اجتهاد و گستره شناسی تقلید را می آورد. یا مسئله بسیار مهم و تأثیرگذار مقاصد شریعت که مورد غفلت واقع شده است. کسانی که با اندیشه #مقاصد، مخالفت دارند، الزاماً و باید این اندیشه را طرح کرده و آن را نفی نمایند و نباید بدون بررسی علمی، با آن مخالفت بورزند. یعنی ایشان، باید تکلیف خود را با آیاتی که مبین مقاصد هستند، روشن نمایند، یا آنها را دخیل و مؤثر در فرآیند استنباط می‌دانند و یا نمی‌دانند، و در هر دو صورت، باید بحثی پیرامون این مسئله صورت بگیرد که در دفاتر بعدی علم اصول باید منقح گردد.
▪️با توجه به اینکه، از پرسش‌ها و پاسخ‌های جلسه اینگونه برمی‌آمد که، مسئله «فقه مقاصد» در روش‌شناسی استنباط فقه نظام، تأثیرگذار است، قرار جلسه دیگری با استاد گذاشته شد که، بعد از مطالعه دیدگاه ایشان توسط فضلای حاضر، جلسه‌ای رو به پیش و با بیان نکات جدید، برگزار شده و ابهامات و اشکالات پیرامون این اندیشه، مرتفع گردد. بعونه تبارک و تعالی.
#فقه_نظام
#روش_استنباط
✅ کانال دروس استاد علیدوست
📚 @alidost_fiqh