. بسم الله 🔹 شاید صدها سال پیش، انسان به راحتی می‌توانست در گوشه‌ای از این کره خاکی به تماشای تقدیر بنشیند و درباره بسیاری از پرسش‌ها اظهار بی‌اطلاعی کند و از بسیاری از ایده‌های فردی و اجتماعی‌اش با یک «نمی‌توانم» بگذرد. در وضعیت گذشته بشر، قدرت سیاسی چندان مجال آن را نداشت که از مسائل کلان ملی تا جزئی‌ترین ساحت زندگی فردی را به تصرف خود درآورد. 🔸 در طرف مقابل، حوزه اندیشه انسان‌ها، فراتر از فهم اقتصاد محلی و مناسبات طایفه‌ای گام بر نمی‌داشت. این بدان معنا بود که انسان با افق‌های جدید و منظرهای متفاوت و ایده‌های جایگزین برای حیات خود مواجه نمی‌شد تا آگاهی به آنچه هست و یا آنچه می‌تواند باشد اهمیتی پیدا کند. . 🔹 اما امروزه در جهانی زندگی می‌کنیم که هر ایده‌ای برای حیات انسان، لاجرم باید از دو مؤلفه «می‌دانم» و «می‌توانم» برخوردار باشد تا بتواند خود را در بازار متنوع تئوری‌ها عرضه کند. ما شبانه‌روز در مواجهه با ایده‌های فردی و اجتماعی مختلفی قرار می‌گیریم که ادعا دارند می‌توانند زندگی بهتری برای ما بسازند. ایده‌های ناکارآمد به سرعت کنار گذاشته می‌شوند و جای خود را به ایده‌هایی می‌دهند که کارآمدی خود را ثابت کرده باشند. از این جهت به نظر می‌رسد شعار «ما می‌توانیم» از بیخ، یک شعار جدلی است و در این جدال فرقی میان نگاه‌های دینی و غیردینی وجود ندارد. . 🔸 حتی ممکن است- تأکید می‌کنم، ممکن است- خوانش ما از معارف دینی طی دویست سال گذشته، متأثر از این باشد که هر ایده‌ای که دم از «بی‌اطلاعی» و «ناتوانی» بزند محکوم به شکست است. من پروژه اسلامی کردن شیر مرغ تا جان آدمیزاد را در این دو قرن اخیر اینگونه می‌فهمم. عصر جدید، انفعال را بر نمی‌تابد. انسان در این عصر، یا تدبیر کننده است و یا تدبیر شونده. طبیعی است جریانی که دغدغه زندگی مؤمنانه دارد، در این جدال، هر امری را به دین نسبت دهد و تلاش کند از معارف خود، راه حلی بیابد. چرا که به درستی انفعال را مساوی اضمحلال خود می‌داند. 🔹 اما پرسشی که می‌ماند این است که ادعای بزرگ «می‌دانم» و «می‌توانم» چه نسبتی با الهیات ما دارد؟ آیا می‌شود مبتنی بر اندیشه‌های کلامی ما، طوری با عالم نسبت برقرار کرد که آن را قابل کنترل و پیش‌بینی‌ کنیم و مطابق آرمان‌های خودمان تمدنی نوین بسازیم؟ نقش خدا چه می‌شود؟ آیا خدا صرفا طراح یک سازوکار ازلی و ابدی است و تدبیر امور را به انسان واگذار کرده؟ و کلی سوال دیگر... . عکس: در حال ورود تدریجی به آب‌های خلیج فارس. 🆔 @sedyaser