📌علم به تنهايى منتج اثر خارجى نيست بلكه اين مفاهيم خودش از اسباب غفلت و حجاب است كه انسان مدام با آن بازى مى كند.
💠فرق ديگر عرفان با علم كه در سياق وجه فرق بين حكيم و عارف گفته شده اين است كه: حكيم آن كسى است كه مفاهيم كليه را بداند و با براهين، وجود صرف را اثبات كند و براى او مفاهيم علم، قدرت، اراده، كرم، قِدَم، جمال و جلال را اثبات كند، و ليكن عارف آن كسى است كه كليات را نبيند، بلكه به مشاهده حضوريه، شخصيات را مشاهده كند، آنچه را حكيم با پاى چوبين خود اثبات كرده كه مفاهيم را برهانى نموده، و آنچه كليات به حمل شايع صناعى بر آن انطباق پيدا مىكند، عارف آن را به مشاهده حضوريه مىيابد؛ گرچه عارف اين مفاهيم و برهان و صورت استدلال را نداند و ليكن نتيجه خارجى آن را مىبيند، بر خلاف حكيم كه از مفاهيم و صورت استدلال، صورت نتيجه را گرفته و از مفهوم، مفهوم اخذ مىنمايد و به همان كليات مفاهيم پيچيده اكتفا مىكند. و خود اين مفاهيم هم، يك نقاب و حجاب ديگر مىباشد، اين است كه گفتهاند: «العلم هو الحجاب الاكبر»؛
💠مثلًا اگر كسى در خارج از صحن حياط باشد و از داخل حياط صوتى بشنود، مىداند كسى در آنجا هست، و ليكن كسى كه آن شخص را به رأى العين در حياط مىبيند، اگر چه با كسى كه در خارج از حياط است در علم به صاحب حياط شركت دارند و با اينكه هر دو مىدانند كه پيش بيننده و ناظر، كشف عورت قبيح است، اما شخص خارج از حياط، چون صاحب حياط را نمىبيند هيچ شرمى از او نمىكند ولى آن كسى كه مىبيند كه صاحب حياط او را مىبيند از او شرم داشته و كشف عورت نخواهد كرد، پس علم به تنهايى منتج اثر خارجى نيست.
💠و لذا ممكن است عالم با يك فرد عادى فرق بسيارى داشته باشد؛ آن فرد عادى نداند كه صرف الكمال، كل الكمال است، و واجب الوجود بالذات، واجب الوجود من جميع الجهات است، و اوصاف كماليه در او به نحو اعلى و اكمل است، و بسيط الحقيقه كل الكمال است و حقيقت حق، حقيقة العلم و حقيقة القدرة و الجمال است ولى معرفت داشته باشد و بالمشاهدة الحضوريه قدرت و علم خارجيه الهيه را ببيند. و لذا آن عالم حكيم وقتى كه به عالم مفاهيم بيايد، جوش و خروش كرده و دادِ سخن مىدهد، ولى در عمل چون بالمشاهده، قادرى نمىبيند نترسد. چنانچه اگر كسى به مفهوم كلى «مار» علم داشته باشد و بداند او موجودى است كه جنسش اين است و فصلش آن است و از لوازم ذاتى او «زهر» است ولى به رأى العين نبيند، و مصداق خارجى آن را نشناسد، چنين كسى از مار خارجى نمىترسد.
💠همچنين اگر كسى به مفهوم كلى زهر عالم باشد كه اگر انسان آن را بخورد جگرش را پاره مىكند ولى نشناسد در خارج زهر چيست، مسلّماً از آن پرهيز نمىكند، و ليكن كسى كه نمىداند فصل و جنس آن چيست، اما به رأى العين و بالمشاهده مىبيند كه اين خزنده، گوسفند را نيش زد و آن هم مرد، البته از آن مىترسد و مىپرهيزد. پس كسى كه با پاى چوبين استدلال، مفهومى را اثبات كند كه نارى هست و جهنمى بايد باشد، و ليكن به رأى العين نبيند، اين علم هيچ اثرى نخواهد داشت؛ بلكه اين مفاهيم خودش از اسباب غفلت و حجاب است كه انسان مدام با آن بازى مىكند.
💠مثلًا فخر رازى با آن مقام علمى، چيزى را در خارج نمىديده است؛ چون علمش صرف مفهوم كلى بوده است و لذا نه قلمش روحانى است، نه علمش روحانى است و نه گفتارش روحانى است و از همه آثارش معلوم مىشود كه اين شخص روحانى نبوده است با اينكه خود را در سلك روحانيون قرار داده و از سران آنها محسوب مىشده است ولى از هيچ اثرش روحانيت نمايان نيست.
📚تقریرات فلسفه ج3 ص116
#اخلاق_و_عرفان #در_مدرسه_امام_خمینی
@almorsalaat