📌برهان نظم تنها ما را تا حد ماوراء الطبیعه سوق میدهد / برهان نظم تنها یک فاعل مدرک ماوراء الطبیعی برای طبیعت اثبات میکند/ قرار نیست همه معارف خداشناسی و الهیات از برهان نظم نتیجه شود 🔰شهید مطهری 🌀ما در جلد پنجم اصول فلسفه يادآور شديم كه ارزش برهان نظم تنها در اين حدّ است كه ما را تا مرز ما وراء الطّبيعه سوق مى‏دهد. اين برهان همين قدر ثابت مى‏كند كه طبيعت ماورايى دارد و مسخّر آن ما وراء است و آن ما وراء، مستشعر به ذات و مستشعر به افعال خود است. امّا اينكه آن ما وراء واجب است يا ممكن، حادث است يا قديم، واحد است يا كثير، محدود است يا نامحدود، علم و قدرتش متناهى است يا نامتناهى، از حدود اين برهان خارج است. اينها مسائلى است كه تنها و تنها بر عهده فلسفه الهى است و فلسفه الهى با براهين ديگرى اينها را اثبات مى‏كند. 🌀 آقاى هيوم مى‏گويد: فرضاً جهان ما كامل‏ترين جهان ممكن باشد، از كجا كه صانع جهان آن را از جاى ديگر كپيه نكرده باشد و يا خود به تدريج و ممارست، صنعت خود را تكميل نكرده باشد؟ 🌀اين اشكال نيز ناشى از آن است كه هيوم از حدود كاربرد برهان نظم غافل است. او پنداشته همه مسائل الهيّات را از يك برهان استنتاج مى‏كنند و آن برهان نظم است. 🌀در جلد پنجم اصول فلسفه گفته‏ايم كه كاربرد برهان نظم اين است كه ثابت مى‏كند طبيعت به خود واگذاشته نيست؛ قواى طبيعت، قواى تسخير شده است. طبيعت به اصطلاح فلاسفه فاعل بالتّسخير است، 🌀و به عبارت ديگر، طبيعت ماورايى دارد و آن ما وراء حاكم بر طبيعت و مدبّر آن است. برهان نظم كه كاربردش در اين حدّ است، در حدود همين كاربرد، رسا و كافى است. 🌀امّا اينكه آن ما وراء چه وضعى دارد، مثلًا آيا كمالش ذاتى است يا مكتسب است، آيا تدريجاً به دست آورده و يا مانند ذاتش قديم است و امثال اينها، يك سلسله مسائل است كه با يك سلسله براهين ديگر قابل تحقيق است، و فرضاً با براهين ديگرى قابل تحقيق نباشد و از مسائلى باشد كه براى هميشه براى بشر مجهول خواهد ماند- كه البتّه اين طور نيست و قابل تحقيق است- از ارزش برهان نظم نمى‏كاهد. 🌀هدف برهان نظم اين است كه ما را از طبيعت تا مرز ماوراى طبيعت رهبرى كند. ماوراى اين مرز، خارج از مسئوليّت اين برهان است. 📚مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (علل گرايش به ماديگرى)، ج‏1، ص: 551 🌐المرسلات، از مقدمات تا اجتهاد https://eitaa.com/joinchat/912326691Cd7b7696c9b