✅ #روزبرگ_شیعه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِیِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
موضوع امروز: «سفر بدون بازگشت»
روز یکشنبه، ١۴٠١/٠۴/٠۴
✍️ مناسبت روز: امروز طبق نظر برخی از مورخین سالروز حرکت اجباری امام رضا (ع) از مدینه به سوی مرو به دستور مأمون ملعون است؛ لذا سخن امروز را به این «سفر بدون بازگشت» اختصاص می‌دهیم؛
پس از مرگ هارون‌الرشید (لعنت‌الله علیه)، نزاع سختی بین «امین و مأمون عباسی» در گرفت و هم‌زمان قیام و نهضت سادات هاشمی و علوی به اوج خود رسیده بود، لذا مأمون پس از غلبه و کشتن برادرش به منظور فرو نشاندن مبارزات انقلابی شیعیان و تحکیم خلافت متزلزل عباسی تصمیم گرفت که امام رضا (ع) را از مدینه به طوس انتقال دهد و بر همین اساس دعوت‌نامه‌ای را برای امام ارسال نمود؛
دعوت همراه با تهدید مأمون، موجب شد که حضرت رضا (ع) علیرغم میل باطنی، ناچار به اجابت این دعوت اجباری شوند و به سمت مرو حرکت نمایند؛ سفری که به تعبیر آن حضرت، بازگشتی در آن نبود و روایت‌های متعدد تاریخی، از ناراحتی و نارضایتی حضرت برای حرکت به سمت مرو حکایت دارد و آورده‌اند که امام برای آخرین وداع با جد بزرگوارشان رسول خدا (ص)، به حرم مطهر آن حضرت مشرف شدند و با تأثر فراوان با رسول خدا وداع کردند و آن‌گاه تمامی وکلا و اصحاب خود را گرد آورده و اعلام کردند که پس از شهادت ایشان، امام جواد(ع) عهده‌دار منصب امامت هستند؛ و سپس با اهل‌بیت خود وداع نموده و در این وداع بر خلاف رسم آن دوران که گریه پشت سرِ مسافر را غیرمتعارف و نامبارک میدانستند، فرمودند که برای ایشان با صدای بلند گریه کنند و بدین‌گونه نشان دادند که سفر ایشان از سر اجبار و در حقیقت نوعی تبعید و نفی بلد است؛
✍️ درباره مسیر حرکت امام رضا(ع) در این سفر طولانی، روایت‌های مختلفی وجود دارد و تا کنون، کتاب‌ها و مقالات متعددی در این‌باره به رشته تحریر درآمده است که با جمعبندی این روایات، به سه خط سیر عمده میتوان اشاره نمود:
1️⃣ مدینه، بصره، اهواز، فارس، یزد، نیشابور، طوس، سرخس و مرو.
2️⃣ مدینه، نجف، بغداد، قم، ری، سمنان، آهوان، نیشابور، سرخس و مرو.
3️⃣ مدینه، مكه، بصره، اهواز، دزفول، اصفهان، یزد، طبس، نیشابور، طوس، سرخس و مرو.
اما قدر مسلّم آن است که مأمون به مأموران خود دستور داده بود تا امام(ع) را از مسیری عبور دهند که کمترین امکان دیدار مردم و مخصوصاً شیعیان با آن حضرت وجود داشته باشد؛ لذا به نظر می‌رسد که مسیر نخست درست باشد؛ چراکه در آن، مناطق بیابانی و نامتعارف زیادی وجود دارد و دارای قدمگاه‌های متعدد در طول مسیر است؛
بر این اساس اولین مقصد امام، شهر بصره بود و از آنجا که دوستداران اهل‌بیت(ع) در این منطقه در اقلیت قرار داشتند، کاروان رضوی در این شهر توقف زیادی نداشته و به سمت اهواز حرکت کردند؛ اما امام در این مسیر به سختی بیمار شدند، چنانچه برخی از منابع تاریخی، دلیل این بیماری را هوای گرم و مرطوب اهواز دانسته‌اند؛ به هر حال، کاروان رضوی تا بهبودی نسبی حضرت در اهواز توقف کردند و سپس راهی خطه فارس شدند؛
هرچند که از این بخش سفر امام، گزارش دقیقی در دست نیست، اما ظاهراً کاروان رضوی، از طریق «پُل اربق» یا «اربک» به شهر «ارجان» (بهبهان فعلی) رفته‌اند که امروزه در این شهر، مکانی موسوم به قدمگاه امام رضا (ع) وجود دارد و مورد توجه ویژه مردم است و در ادامه مسیر از طریق شهر «ابرقو» یا «ابرکوه» راه یزد را در پیش گرفته‌اند چنانچه امروزه در شهر ابرقو نیز، زیارتگاهی با عنوان قدمگاه حضرت رضا (ع) وجود دارد؛
در آن روزگار، یزد شهری کوچک بر کرانه کویر بوده که جمعیت و اهمیت چندانی نداشته، لذا در روایات با عنوان کویر از آن یاد شده است؛ و امروزه در این منطقه چند زیارتگاه با عنوان قدمگاه امام رضا (ع) مشاهده می‌شود که این موضوع، احتمال عبور کاروان رضوی از این منطقه را قوت می‌دهد؛
از ادامه مسیر حرکت امام از یزد تا نیشابور، مستندات دقیق و قابل احصایی وجود ندارد، اما درباره ورود حضرت به نیشابور، گزارش‌های مستندی در دست است که یکی از این مستندات، نقل حدیث مشهور و شریف «سلسلة الذهب» توسط امام رضا (ع) در این شهر است و همچنین قدمگاه مشهوری در روستایی به همین نام، در مسیر جاده نیشابور به مشهد وجود دارد؛
طبق روایات تاریخی، کاروان امام پس از خروج از نیشابور، در منطقه‌ای به نام «ده‌سرخ» و سپس در منطقه «کوهسنگی» توقف نمودند؛ و در ادامه از طریق طوس راهی سرخس شدند که مأمورین حکومتی از ترس ملاقات مجدد امام با مردم در این منطقه، حضرت را در حصر قرار دادند و سپس به مرو منتقل نمودند و امام تا پایان عمر شریفشان در همین منطقه باقی ماندند و پس از شهادت به دست مأمون ملعون در منطقه طوس (مشهد فعلی) به خاک سپرده شدند و سفر بدون بازگشت حضرت به پایان رسید.
@astanfatemi