❇ تفســــــیر آخرین آیه این سوره، به بیان توحید (توحید علم و توحید افعال و توحید عبادت) مى پردازد. همان گونه که آیات آغاز این سوره از حکمت و علم خداوند و توحید عبادت سخن مى گفت. در حقیقت، در این آیه انگشت روى سه شعبه از توحید گذاشته شده است. نخست توحید علمى پروردگار، مى فرماید: غیب آسمان ها و زمین مخصوص خدا است و او است که از همه اسرار آشکار و نهان با خبر است (وَ لِلّهِ غَیْبُ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ). و غیر او علمش محدود و در عین محدودیت از ناحیه تعلیم الهى است. بنابراین، علم نامحدود، آن هم علم ذاتى، نسبت به تمام آنچه در پهنه زمین و آسمان قرار دارد، مخصوص ذات پاک پروردگار است. 🌼🌼🌼 و از سوى دیگر، زمام تمام کارها در کف قدرت او است، همه چیز به سوى او باز مى گردد (وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُ الأَمْرُ کُلُّهُ). و این مرحله توحید افعالى است. سپس، نتیجه مى گیرد: اکنون که آگاهى نامحدود و قدرت بى پایان، مخصوص ذات پاک او است، و بازگشت هر چیز به سوى او مى باشد، بنابراین تنها او را پرستش کن (فَاعْبُدْهُ). و فقط بر او توکّل نما (وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ). و این مرحله توحید عبادت است. و از آنچه نافرمانى، سرکشى، طغیان و گناه است، بپرهیز; چرا که پروردگار تو از آنچه انجام مى دهید غافل نیست (وَ ما رَبُّکَ بِغافِل عَمّا تَعْمَلُونَ). (تفسیر نمونه/ ذیل آیه ۱۲۳ سوره مبارکه هود) @ayehsobh