❇ تفســــــیر آیه بعد که به صورت استثناء آمده است، مى گوید: اگر ما این علم و دانش را از تو نمى گیریم رحمت پروردگار تو است (إِلاّ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ). رحمتى است براى هدایت و نجات خودت، رحمتى است براى هدایت و نجات جهان بشریت، و این رحمت در واقع دنباله همان رحمت آفرینش است. آن خدائى که به مقتضاى رحمت عام و خاصش، انسان ها را آفرید و لباس هستى که برترین لباس تکامل است، در اندامشان پوشانید، همان خدا براى پیمودن این راه، به مقتضاى رحمتش، به آنها کمک مى کند، رهبرانى آگاه و معصوم، خستگى ناپذیر و دلسوز، مهربان و پر استقامت براى هدایتشان مبعوث مى نماید، همین رحمت است که ایجاب مى کند، هرگز روى زمین از حجت الهى خالى نماند. 🌺🌺🌺 و در پایان آیه، به عنوان تأکید، یا به عنوان بیان دلیل، بر جمله سابق مى گوید: فضل پروردگار بر تو بزرگ بوده است (إِنَّ فَضْلَهُ کانَ عَلَیْکَ کَبِیراً). وجود زمینه این فضل در دل تو، که با آب عبادت و تهذیب نفس و جهاد آبیارى شده از یکسو، و نیاز مبرم بندگان به چنین رهبرى از سوى دیگر، ایجاب کرده است که: فضل خدا بر تو فوق العاده زیاد باشد: درهاى علم را به روى تو بگشاید، از اسرار هدایت انسان آگاهت سازد، و از خطاها محفوظت دارد، تا الگو و اسوه اى براى همه انسان ها تا پایان جهان باشى. روشن است این گونه استثناها دلیل بر این نیست که ممکن است خداوند عملاً روزى این رحمت را از پیامبرش بگیرد، بلکه دلیل بر آن است که، پیامبر(صلى الله علیه وآله) نیز چیزى از خود ندارد، علم و دانش و وحى آسمانى او، همه از ناحیه خدا و بسته به مشیت او است. (تفسیر نمونه/ ذیل آیه ۸۷ سوره مبارکه إسراء) @ayehsobh