❇ تفســــــیر❇ رستاخیز انواع جانداران از آنجا که این آیه بخش هاى وسیعى را به دنبال دارد، نخست باید لغات آیه و بعد تفسیر اجمالى آن را ذکر کرده، سپس به سایر بخش ها بپردازیم: دابّة از ماده دبیب به معنى آهسته راه رفتن و قدم هاى کوتاه برداشتن است، و معمولاً به همه جنبندگان روى زمین گفته مى شود. و اگر مى بینیم به شخص سخن چین دَیْبُوب گفته مى شود و در حدیث وارد شده: لا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ دَیْبُوبٌ: هیچ گاه سخن چین داخل بهشت نمى شود، نیز از همین نظر است که او آهسته میان دو نفر رفت و آمد مى کند تا آنها را نسبت به هم بدبین سازد. طائر به هر گونه پرنده اى گفته مى شود، منتها چون در پاره اى از موارد به امور معنوى که داراى پیشرفت و جهش هستند این کلمه اطلاق مى شود در آیه مورد بحث، براى این که نظر فقط روى پرندگان متمرکز شود، جمله: یَطِیْرُ بِجَناحَیْهِ: یعنى با دو بال خود پرواز مى کند به آن افزوده شده. أُمم جمع امت و امت، به معنى جمعیتى است که داراى قدر مشترکى هستند. مثلاً: دین واحد یا زبان واحد، یا صفات و کارهاى واحدى دارند. یُحْشَرُون از ماده حشر به معنى جمع است، ولى معمولاً در قرآن به اجتماع در روز قیامت گفته مى شود، مخصوصاً هنگامى که به ضمیمه اِلى رَبِّهِمْ بوده باشد. 🌼🌼🌼 آیه فوق، به دنبال آیات گذشته که درباره مشرکان بحث مى کرد و آنها را را به سرنوشتى که در قیامت دارند متوجه مى ساخت، سخن از حشر و رستاخیز عمومى تمام موجودات زنده، و تمام انواع حیوانات به میان آورده، نخست مى گوید: هیچ جنبنده اى در زمین، و هیچ پرنده اى که با دو بال خود پرواز مى کند نیست مگر این که امت هائى همانند شما هستند (وَ ما مِنْ دابَّة فِی الأَرْضِ وَ لا طائِر یَطیرُ بِجَناحَیْهِ إِلاّ أُمَمٌ أَمْثالُکُمْ). و به این ترتیب، هر یک از انواع حیوانات و پرندگان براى خود امتى هستند همانند انسان ها، اما در این که این همانندى و شباهت در چه جهت است؟ در میان مفسران گفتگو است: بعضى شباهت آنها با انسان ها را از ناحیه اسرار شگفت انگیز خلقت آنها دانسته اند; زیرا هر دو نشانه هائى از عظمت آفریدگار و خالق را با خود همراه دارند. و بعضى از جهت نیازمندى هاى مختلف زندگى یا وسائلى که احتیاجات گوناگون خود را با آن برطرف مى سازند، مى دانند. در حالى که جمعى دیگر معتقدند منظور شباهت آنها با انسان از نظر درک و فهم و شعور است، یعنى آنها نیز در عالم خود داراى علم و شعور و ادراک هستند، خدا را مى شناسند و به اندازه توانائى خود، او را تسبیح و تقدیس مى گویند، اگر چه فکر آنها در سطحى پائین تر از فکر و فهم انسان ها است. آنگاه در جمله بعد مى گوید: ما در کتاب هیچ چیز را فروگذار نکردیم (ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْء). ممکن است منظور از کتاب، قرآن بوده باشد که همه چیز (یعنى تمام امورى که مربوط به تربیت و هدایت و تکامل انسان است) در آن وجود دارد، منتها گاهى به صورت کلى، مانند دعوت به هر گونه علم و دانش، و گاهى به جزئیات هم پرداخته شده است مانند بسیارى از احکام اسلامى و مسائل اخلاقى. احتمال دیگر این که منظور از کتاب، عالم هستى است; زیرا عالم آفرینش، مانند کتاب بزرگى است که همه چیز در آن آمده است و چیزى در آن فروگذار نشده. هیچ مانعى ندارد که هر دو تفسیر، با هم در آیه منظور باشد; زیرا نه در قرآن چیزى از مسائل تربیتى فروگذار شده، و نه در عالم آفرینش نقصان و کم و کسرى وجود دارد. 🌼🌼🌼 و در پایان آیه مى گوید: تمام آنها به سوى خدا در رستاخیز محشور مى گردند (ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ یُحْشَرُونَ). ظاهر این است که ضمیر هُم در این جمله به انواع و اصناف جنبندگان و پرندگان برمى گردد، و به این ترتیب، قرآن براى آنها نیز قائل به رستاخیز شده است. بیشتر مفسران نیز این مطلب را پذیرفته اند که تمام انواع جانداران داراى رستاخیز و جزاء و کیفرند، تنها بعضى منکر این موضوع شده، و این آیه و آیات دیگر را طور دیگر توجیه کرده اند، مثلاً گفته اند: منظور از حشر الى اللّه همان باز گشت به پایان زندگى و مرگ است. ولى همان طور که اشاره کردیم، ظاهر این تعبیر در قرآن مجید همان رستاخیز و برانگیخته شدن در قیامت است. روى این جهت، آیه به مشرکان اخطار مى کند: خداوندى که تمام اصناف حیوانات را آفریده، و نیازمندى هاى آنها را تأمین کرده، و مراقب تمام افعال آنها است و براى همه رستاخیزى قرار داده، چگونه ممکن است براى شما حشر و رستاخیزى قرار ندهد؟! و به گفته بعضى از مشرکان چیزى جز زندگى دنیا و حیات و مرگ در کار نباشد؟! «تفسیر نمونه/ ذیل آیه ۳۸ سوره انعام » @ayehsobh