✅وقتی این کتب را میخوانیم باید بدانیم در برابر چه عقل پیشرفته ای قرار گرفته ایم! عقلی مترقّی مجهّز به انواع بسیاری از ادوات بسیار پیشرفته ی فکری و اخلاقهای فاضله ی علمی.
✅وقتی آن را میگشاییم حالتمان مانند آن باشد که گویا به مجلس بزرگان عالم دانش دعوت شده ایم؛ آرام و متواضع گوشه ای بنشینیم و با دقّت هر چه تمامتر با نگاهی درجه دوّم و فلسفی ببینیم چه میکنند؟! از روی دستشان گرته برداری کنیم! کنجکاو باشیم!
✅سعی کنیم به مرور آن عقل پیشرفته ی مطوی و مستتر در ورای این متون را با ظرافت استخراج کرده و به آن متّصل و مجهّز شویم. کار ما در زمان حاضر باید آن باشد که این عقل پیشرفته را سالم و بدون آسیب مانند وقتی که زرده ی تخم مرغ را از سفیده اش جدا میکنیم سالم بیرون بیاوریم!
👈همان عقلی که به تعبیر میرزا حبیب الله رشتی در مورد استادش شیخ انصاری نزدیک است که شقّ القمر علمی کند: «فی جوده النظر یأتی بما یقرب من شق القمر»! وقتی آن را تقشیر و تجرید کردیم میتوانیم از آن در عرصه های نوین استفاده کرده و به فکر زدودن آسیبها و آفتهایی باشیم که مانع ازدهار این عقل نورانی شده است.
🔹فعلا در صدد شرح ابعاد گوناگون این عقل پیشرفته نیستم. ولی به شکل گذرا عرض میکنم این عقل پیشرفته مسلّح به انواع گوناگونی از نگریستنهای برتر است. اموری مانند عمیق نگری، دقیق نگری، انسجام نگری، کنج نگری و... . برای انسان انس با این کتب این امور را تا اندازه ای تبدیل به ملکه میکند. یک ورزش تمام عیار اندیشه است. انسان را اندیشه ورز میکند! سطح تفکر انسان را بالا می آورد و مزاج او را مزاج برتری میکند. قدرت استدلال، استنباط و نقّادی بسیار بسیار بالایی به انسان میدهد.
👈از یکی از فضلا شنیدم در برخی کشورهای غربی شرط اعطاء مدرک دکترا آن است که یک امتحان فلسفه هم بدهند! قصدشان این است که فکرشان فاخر شود تا توان نظریه پردازی داشته باشند! دیدم کار جالبی است.
💡به ذهنم خطور کرد اگر فضاهای علمی میدانستند که این تفکّر حوزوی ما که با آن کتبی مانند رسائل و کفایه رقم خورده چه عقل پیشرفته ای دارد میفهمید نیاز دارد یکی از شروط اعطا مدرک دکترا را باید این قرار بدهد که یک امتحان کفایه هم از آنها بگیرند!
👈نه به خاطر محتوای کفایة! به خاطر عیار تفکّر و عقل پیشرفته ای که در آن به ودیعه گذاشته شده است. کتبی مانند رسائل یا کفایة اندماجی از آن عقل پیشرفته ی تکوّن یافته در دل علوم حوزوی است. تنها یک کتاب نیست. تاریخی از دقّت ورزی و اندیشه ورزی است.
👈به نظرم اگر علوم امروزی و دانشگاه های جهانی مسلّح به این عقل پیشرفته میشدند یک دگرگونی مهمّی در علوم رخ داده و سطح برتری از اندیشه ورزی را تجربه نمیکردند. این را از روی بی اطّلاعی و تعصّب نمیگویم.
👈این روزها که با برخی صحبت میکردم که مدرک دکترا را از نظام دانشگاهی اخذ کرده بودند یا در حال اخذ کردن بودند ورای اطلاعات زیاد و انبوه خوانی که داشتند سذاجت اندیشه آنها برایم واقعا مشهود بود.
👈اینها کجا و آن عقل برتر و پیشرفته ی شیخ انصاری ها و میرزا حبیب الله رشتی ها کجا! این سادگی ها کجا و آن تشقیق شقوقها و تحصیل مطالب ها کجا! ای کاش میشد دانشگاه هایمان را مسلّح به این سطح از تفکّر فاخر میکردیم. منظورم این نیست که مجتهد شوند! نه! آن عقل پیشرفته را بتوان به شکلی استخراج کرد! به آن خو گرفت!
✅شاید مسائلش کهنه باشد یا از مد افتاده باشد یا موضوعاتش تغییر یافته باشد ولی اصول عقلی نهفته در آنها بسیار مترقی و پیشرفته است.
👈البته از آن رو که این عقل به شکل تدریجی تکوّن یافته بیش از نکات علمی مبتنی بر نوعی تربیت عملی آثار مبارک خود را به بار مینشاند. لذا گاهی واقعا ارزش دارد نخبگان و نوابغ دانشگاهیمان مدّتی به مطالعه ی آثاری مانند کفایة و مکاسب دعوت شوند. به گمانم اگر بدانند دنبال چه هستند خیلی روی آنها اثر خواهد گذاشت.
👈اصلا همینکه با این سطح از اندیشه ورزی انس بگیرند و ببینند مزاجشان را تغییر میدهد. دیگر هر حرفی را نمیزنند و هر حرفی را حرف حساب نمیدانند و انتظارشان از نصاب اندیشه و عیار آن عوض میشود. بسیار نقاد میشوند. به اصطلاحات و ادبیات علمی بسیار قدرتمندی در فهم و بیان اغراض مسلح میشوند.
⛔سخنرانی یکی از اساتید برتر دانشگاهی در علوم انسانی را میشنیدم. در پاسخ به اشکالی با یک حالت تضجری گفتند اصلا اگر شما مدتی با آثار کییرکگور و هایدگر و ... انس بگیرید از این حرفها نمیزنید! مساله حل شده است! واقعا احساس کردم از وادی اندیشه واقعی پرت است! حتی اگر ملحد هم باشد باید بداند اگر مدتی رسائل و مکاسب خوانده بود اینگونه ساده اندیش نمیشد! تعالی و اوج اندیشه ورزی ندیده که اینچنین فریفته شده! خدا شاهد است از روی تعصب نمیگویم! اصلا حتی به درد ملحدین هم میخورد! بیایند ببینند اوج دقت ورزی و تعمّق و استدلال و استنباط و اخلاقهای فاضله علمی یعنی چه!
⬇⬇⬇