⚪یک نکته ی دیگری هم که در این زمینه هست و به آن اشاره شد آن است که گویا حضرات علیهم السلام خواسته اند در همان فضای زهّاد و عبّاد هم نشان دهند که اسوه و مقتدا ایشانند! دیگر هیچ زاهد و عابد و عارفی در این زمینه ادّعای گزاف و مغرورانه ای نداشته و دنیا طلبان هم فرصتی طلایی برای فریب خلق الله دستشان نیاید. لذاست که در روایت دیگری وقتی امام باقر علیه السلام از امام سجاد علیه السلام در مورد کثرت عبادتشان پرسید حضرت با یک حالت خاصی از کثرت عبادت امیر المؤمنین علی علیه السلام یاد کردند که هر گونه کثرت و افتخاری در کنار آن زائل میشود. این یعنی با رفتار امیر المومنین چنین اثری در فضای عباد ایجاد شد.
✋اینها هم نکات و جهاتی است که باید به آن توجّه نمود. هر چند منافاتی با مطالب پیش گفته ندارد.
🔸مرّه الخیر همدانی🔸
یک مثالی ذکر میکنم. یکی از تابعین که به خاطر کثرت عبادت در زمان خودش معروف شده بود شخصی بود به نام ابو اسماعیل کوفی مرّة بن شراحیل همدانی که به خاطر همین کثرت عبادت به او مرّة الطیب و مرة الخیر میگفتند. آنقدر نماز میخواند که پیشانیش شبیه زانوی شتر شده بود! ذهبی در سیر اعلام النبلاء نقل میکند که شبانه روز ۶۰۰ رکعت نماز میخواند و در ادامه ضمن مدح این سیره میگوید به خاطر همین وقت چندانی برای نشر علم نداشت.
✋در ادامه اینگونه بیان میکند که ثمره ی علم همین عبادت است لذا اینکه به خاطر این امر فراغتی برای نشر علم نداشت قدحی در او نیست! گویا فراموشش میشود همین را استادش ابن تیمیه قدحی بر صلاه الف رکعت دانسته و خود ذهبی در المنتقی نقل کرده است.
👈حال جالب است بدانیم که این مرّه همدانی یکی از چهره های عبادتی و فقاهتی مخالف امیر المؤمنین علی علیه السلام بود. فتنه اینگونه بود. گمان نکنیم صرفا مشتی شارب الخمر و جاه طلب و فاسق و فاجر مخالف حضرت بودند! زهاد و عباد متنسک هم داشتند!
👈با حضرت به صفّین هم نیامد و گویا همانطور که در المسترشد طبری آمده مدّتی به سمت قزوین رفت. در الغارات هم از ابو غسّان بصری نقل میکند در رأس فقهای عامّه در کوفه که نوعی عداوت و بغض نسبت به امیر المؤمنین علی علیه السلام داشتند همین مرّه همدانی بود؛
👈در کلامی توهین آمیز از همین مرّه زاهد عابد که شبانه روز صدها رکعت نماز میخواند و پیشانی اش شبیه زانوی شتر بود نقل میکند که گفته بوده: «لَأَنْ يَكُونَ عَلِيٌّ جَمَلًا يَسْتَقِي عَلَيْهِ أَهْلُهُ خَيْرٌ لَهُ مِمَّا كَانَ عَلَيْهِ» و در جای دیگر گفته بوده: «أَمَّا عَلِيٌّ فَسَبَقَنَا بِحَسَنَاتِهِ وَ ابْتُلِينَا نَحْنُ بِسَيِّئَاتِه»😔
👈ببینید مخالفین حضرت چه افرادی بودند؟! تصوّر بهتری از مسأله داشته باشیم. حال در چنین فضایی است که مولای متّقیان گوی سبقت را از امثال مرّة الطیب و این عبّاد اینچنینی اینها هم ربوده بود که دیگر اینها نتوانند حتّی در فضای کثرت عبادت هم عرض اندام کنند.
🔹البته مرحوم علامه امینی در الغدیر نام ایشان را در عداد آنهایی آورده که نقل شده شبانه روز هزار رکعت نماز میخواندند ولی نقل مشهور تاریخی همین ۶۰۰ یا در برخی موارد دیگر ۵۰۰ است. در بین رجال عامّه برخی دیگر هم هستند که معروفند به اینکه شبانه روز هزار رکعت نماز میخوانده اند و بیشتر از آن دیگر نقلی ندیدم. ولی اینها دیگر چندان موثّق نیست و ظاهرا عدد هزار در اینجا عدد کثرت است.
✔مثلا در انساب الاشراف بلاذری آمده که نوه ی عثمان یعنی عبد الرحمن بن ابان بن عثمان بن عفان هر روز هزار رکعت نماز میخوانده! در مورد نوه ی عبد الله بن زبیر یعنی مصعب بن ثابت بن عبدالله بن زبیر نیز که معاصر امام صادق علیه السلام بوده است نقل میکنند شبانه روز هزار رکعت نماز میخوانده است. در مورد عابده ی عرب رابعه ی عدویّه هم برخی نقل کرده اند شبانه روز هزار رکعت نماز میخوانده است.
👈ولی اینها یا مشکل در نقل دارند و یا اگر نقل هم صحیح باشد معلوم نیست عدد کثرت نباشد و اگر عدد کثرت هم نباشد معلوم نیست درست شمارش شده باشد و یا مبتلا به برخی مشکلات دیگر هم نباشد.
👈اگر هم صحیح باشد مقتدای همه ی اینها در اسلام که کسی بر او سبقت نگرفته امیر المؤمنین علی علیه السلام است که با اسانید خوب از اولادش علیهم السلام نقل شده که ایشان و همینطور امام سجاد علیه السلام اینگونه بودند و توان چنین عملی را داشتند.
👈همانگونه که فرزندشان امام حسین علیه السلام گوی سبقت را از هر انسان اهل جهاد و امر به معروف و نهی از منکر در امّت اسلام ربودند: «إِنْ ذُكِرَ الْخَيْرُ كُنْتُمْ أَوَّلَهُ وَ أَصْلَهُ وَ فَرْعَهُ وَ مَعْدِنَهُ وَ مَأْوَاهُ وَ مُنْتَهَاه»