👈مرحوم علامه مجلسی در جلد ۹۹ بحار الانوار در باب زیارة الامام المستتر تقریبا همه ی این موارد را ذکر کرده است. ولی کدام زیارت و دعا از حیث مضمون و سند مناسبتر است؟ 🔸«بررسی اجمالی سندی و متنی»🔸 بحث سندی تک تک این دعاها و زیارات مجال واسعی میطلبد. خلاصه ی آن را ذکر میکنم. در بین این موارد آنچه از جهت سندی و بررسی های تاریخی قابل اعتمادتر است چهار مورد میباشد: (مناقشه سندی مخصوصا در سه تای اول دور از انصاف است) 1️⃣یکی دعای صاحب الامر یونس بن عبدالرحمن که هر چند در مصباح شیخ بدون سند آمده ولی سید بن طاووس سند صحیح آن را از کتاب یونس در کتاب جمال الاسبوع از طریق راوی موثّق کتاب یونس یعنی اسماعیل بن مرّار نقل کرده است. تنها دو مشکل در اینجا وجود دارد. 👈یکی این است که برخلاف برداشت مرحوم شیخ طوسی و سید بن طاووس احتمال زیادی میرود که اساسا مراد از صاحب الامر در این زیارت خود امام رضا علیه السلام باشد. لذاست که در متن زیارت هم به امامان بعدی صاحب الامر درود فرستاده میشود. 👈مشکل دیگر این است که دقیقا همین دعا با طریق دیگری از یونس با متنی مفصّلتر و مقداری متفاوتتر در جمال الاسبوع نقل شده است. 👈البته این امر لزوما اشکال نیست ولی نیازمند بررسی های دقیقتر است که فعلا مجال آن نیست. در مفاتیح صرفا همان نقل مختصر که در مصباح شیخ آمده ذکر شده است. 👈یکی از ویژگی های متن مفصل دعای یونس آن است که در آخرش فرازهای بسیار جالبی ناظر به خواص اصحابی که از زندگیشان گذشته و خود را وقف صاحب الامر کرده اند دارد. آنهایی که باعث انس حضرتند و همان رجال مخفی که با حضرت همیشه ارتباط دارند: 📖اللَّهُمَّ وَ شُرَكَاؤُهُ فِي أَمْرِهِ وَ مُعَاوِنُوهُ عَلَى طَاعَتِكَ الَّذِينَ جَعَلْتَهُمْ حِصْنَهُ وَ سِلَاحَهُ وَ مَفْزَعَهُ وَ أُنْسَهُ الَّذِينَ سَلَوْا عَنِ الْأَهْلِ وَ الْأَوْلَادِ وَ تَجَافَوُا الْوَطَنَ وَ عَطَّلُوا الْوَثِيرَ مِنَ الْمِهَادِ قَدْ رَفَضُوا تِجَارَاتِهِمْ وَ أَضَرُّوا بِمَعَايِشِهِمْ 📖وَ فُقِدُوا فِي أَنْدِيَتِهِمْ بِغَيْرِ غَيْبَةٍ عَنْ مِصْرِهِمْ وَ حَالَفُوا الْبَعِيدَ مِمَّنْ عَاضَدَهُمْ عَلَى أَمْرِهِمْ وَ خَالَفُوا الْقَرِيبَ مِمَّنْ صُدَّ عَنْ وِجْهَتِهِمْ وَ ائْتَلَفُوا بَعْدَ التَّدَابُرِ وَ التَّقَاطُعِ فِي‏ دَهْرِهِمْ وَ قَطَعُوا الْأَسْبَابَ الْمُتَّصِلَةَ بِعَاجِلِ حُطَامٍ مِنَ الدُّنْيَا 2️⃣دوّمین دعایی که از نظر سندی کاملا قابل دفاع است دعاء فی غیبة الامام است که شیخ ابو عمرو عمری نائب به ابوعلی محمد بن همّام اسکافی املاء کرده و دستور داده در زمان غیبت خوانده شود: «ّالشَّيْخ الْعَمْرِيّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ أَمْلَاهُ عَلَيْهِ وَ أَمَرَهُ أَنْ يَدْعُوَ بِهِ ِ وَ هُوَ الدُّعَاءُ فِي غَيْبَةِ الْقَائِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّد» سند این زیارت قطعی است و همینطور املاء بوده و متن واحدی هم دارد و از صافی فضای فقاهتی و بزرگان و اجلّاء طائفه به دست ما رسیده است. 👈از نکات مهم آن هم تعبیر «الحجة القائم المهدی» در این زیارت است که نشانگر پیوند خوردن مفاهیمی مانند غیبت، مهدویّت و قائمیّت در امام دوازدهم است. درکی بلوغ یافته از آنچه رخ داده که در متون آن زمان به سادگی یافت نمیشود. 👈این دعا که شاید قابل اعتمادترین زیارت در این باب باشد در قسمت ملحقات مفاتیح ذکر شده است. این دعا را شیخ در مصباح و صدوق در کمال الدّین و دیگر مصادر معتبر با سندی کاملا اطمینان بخش نقل کرده اند. یک سند از طریق تلعکبری به اسکافی میرسد و طریق قم هم از راه حسن بن احمد مکتب به او میرسد. 👈هم املاء کننده و هم نویسنده آن هم هر دو بزرگ شیعه مانند عمری و ابو علی اسکافی هستند. تأمّل در فرازهای این دعا نشانگر آن است که تا حدودی گویا ناظر به همان دعای یونس بن عبد الرحمن به روز رسانی و مناسب سازی شده و به شکلی ارتقاء و جلوه ی دیگری از آن است. 3️⃣سوّمین زیارتی که از نظر سندی میتوان از آن با اطمینان دفاع کرد زیارت آل یاسین است. شیخ در مصباح این زیارت را نیاورده و ظاهرا نمیشناخته است. ولی معاصر شیخ یکی دیگر از علمای شیعه به نام ابو علی حسن بن أُشناس با دو طریق یکی از کوفه و دیگری از قم این زیارت را از توقیعی خطاب به محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری نقل کرده است. 👈مرحوم نجاشی هم به همین جریان توقیعات خطاب به او اشاره کرده و میگوید: «كان ثقة وجها كاتب صاحب الأمر عليه السلام‏». خوبی زیارت آل یاسین ورای سند قابل اعتماد شیوایی لفظی و زیبایی متنی آن است. 👈ولی مشکلی که دارد آن است که این زیارت هم مانند دعای یونس بن عبد الرحمن دو متن دارد. آنچه سندش صحیح است و مرحوم ابن المشهدی در کتاب المزار خود آورده متن مفصّل و غریبی است که اصلا شیوعی ندارد. ⬇️⬇️