🔷پیامبر صلی الله علیه و آله ظاهرا سه سفر تجاری مهم برای خدیجه انجام داد. عامّه با طریق خود از ابن عبّاس از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل میکنند که حضرت به قریش هشدار داد که نکند موالی از آنها در مقوله تجارت پیشی گرفته و سیادت را از آنها بربایند!
📖«يا معشر قريش لا يغلبنّكم هذه الموالي على التجارة وإنّ البركة في التجارة وصاحبها لا يفتقر إلاّ تاجر حلّاف مهين»
👈از همینجاست که بسیاری از اصحاب حضرات علیهم السلام تاجر پیشه بودند.
🔹طوری از تجارت مدح شده که هم سود آن و هم اخلاق و فرهنگ نهفته در آن گویا مورد تأکید قرار گرفته است! تجارت باعث زیاد شدن عقل انسان معرّفی شده و ترک آن را باعث نقصان عقل معرفی نموده اند.
🔻آری عقل تجاری برای انسان کیاست اقتصادی و معیشتی می آورد! ثروت می آورد! انسان شناسی می آورد! او را وارد مدار تاثیرگذاران در عرصه ثروت و قدرت و ارتباطات اجتماعی میکند! او را بلند نظر و کلان نگر میکند! او را بازوی اقتصادی و قدرت دین میکند! او را وارد مدار انسانهای با نفوذ و پنهان میکند! خلاصه او را کسی میکند که میشود رویش حساب کرد و به خیرش امید داشت!🔺
👈حتّی اگر انسان به ثروت رسید باز تأکید شده که تجارت را ترک نکند و الا عقل انسان کم میشود! امام صادق علیه السلام به معاذ بن مسلم که بیان کرد با ثروتش قصد کرده بازار را رها کند و از سرمایه اش ارتزاق کند فرمودند:
📖اذاً یسقطُ رأیُکَ و لا یُستَعانُ بک علی شیء.
👈در روایت دیگر ضرورت عدم ترک تجارت در این دانسته شده که اموال انسان از بین نرود! گویا حفظ و ازدیاد سرمایه برای مؤمنین مستحسن دانسته شده است.
👈البته به این نکته تأکید شده که تجارت باعث خساست و حرص نشده و از رهگذر آن وسعت بر عیال و صدقات داده شود!
👈همینطور در روایت دیگر ترک تجارت باعث فقر و خواری شمرده شده و به آن تشویق شده تا شخص بتواند با تمکّن مالی موفّق به عباداتی مانند حج شود.
📖«لَا تَدَعُوا التِّجَارَةَ فَتَهُونُوا اتَّجِرُوا بَارَكَ اللَّهُ لَكُم»
👈خود حضرات نیز تنها به بیان این روایات اکتفا نکرده و خود نیز به تجارت و دادن پول برای تجارت به دیگران و گرفتن سود و زیاد شدن رأس المال مبادرت مینمودند.
📖«أَعْطَى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَبِي أَلْفاً وَ سَبْعَمِائَةِ دِينَارٍ فَقَالَ لَهُ اتَّجِرْ بِهَا ثُمَّ قَالَ أَمَا إِنَّهُ لَيْسَ لِي رَغْبَةٌ فِي رِبْحِهَا وَ إِنْ كَانَ الرِّبْحُ مَرْغُوباً فِيهِ وَ لَكِنِّي أَحْبَبْتُ أَنْ يَرَانِيَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ مُتَعَرِّضاً لِفَوَائِدِهِ قَالَ فَرَبِحْتُ لَهُ فِيهَا مِائَةَ دِينَارٍ ثُمَّ لَقِيتُهُ فَقُلْتُ لَهُ قَدْ رَبِحْتُ لَكَ فِيهَا مِائَةَ دِينَارٍ قَالَ فَفَرِحَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع بِذَلِكَ فَرَحاً شَدِيداً فَقَالَ لِي أَثْبِتْهَا فِي رَأْسِ مَالِي»
👈در روایت دیگر مؤمنین به نظام اسباب در امور اقتصادی توجّه داده شده و اینکه از فرمولهای اقتصاد حلال و تعرّض برای رزق الهی غافل نشوند:
📖«أَ رَأَيْتَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا دَخَلَ بَيْتَهُ وَ أَغْلَقَ بَابَهُ أَ كَانَ يَسْقُطُ عَلَيْهِ شَيْءٌ مِنَ السَّمَاءِ»
👈در بیان تحریضی دیگر که به نوعی غافلان را تذکّر دهد امام صادق علیه السلام کسی که به دنبال رزق و ازدیاد آن نیست را از یک مورچه عاجزتر میداند:
📖«أَ يَعْجِزُ أَحَدُكُمْ أَنْ يَكُونَ مِثْلَ النَّمْلَةِ فَإِنَّ النَّمْلَةَ تَجُرُّ إِلَى جُحْرِهَا»
🔹همچنین در مورد دیگر مؤمنین تشویق به جرأت ریسک پذیری عاقلانه شده و به آنها تذکّر داده شده که در تجارت و معامله از گرانی نترسیده و بدانند رزق خداوند در این مواقع نازل میشود:
📖«اشْتَرُوا وَ إِنْ كَانَ غَالِياً فَإِنَّ الرِّزْقَ يَنْزِلُ مَعَ الشِّرَاءِ»
👈همچنین برای برداشتن موانع روانی دیگر در این زمینه مؤمنین تشویق شده اند که به خود نا امیدی راه نداده و اگر هم در ظاهر امیدی از اسباب ظاهری نداشتند لا اقل فتح باب و بسط بساط کنند که خداوند روزیشان را با اسباب غیبی خود میرساند:
📖«إِذَا فَتَحْتَ بَابَكَ وَ بَسَطْتَ بِسَاطَكَ فَقَدْ قَضَيْتَ مَا عَلَيْكَ»
👈همینطور در روایات الاجمال فی طلب الرزق مؤمنین از حرص بی جا خوردن پرهیز داده شده و اطمینان داده شده اند که بعد از تعرّض به رزق خدا و تیزهوشی و مشورت و استفاده از عقل معیشت دیگر اگر سود کلانی به آنها نرسید یا ضرر اجمالی کردند دیگر خیالشان راحت بوده و بدانند روزی آنها نبوده است!
👈هرگز به دل ناخوشی و نارضایتی راه ندهند! از همین رو گاهی خداوند متعال بر اساس روایات روزی برخی انسانهای ضعیف را بیشتر قرار میدهد تا مؤمنین کمتر حرص خورده و بدانند روزی اصلی از عوالم غیبی نازل میشود: