♨️تاریخ روابط ایران و انگلیس (۴) 🔹 هنگامی که آقا محمدخان قاجار بر سراسر ایران تسلط یافت دولت‌های اروپایی سرگرم جنگ و ستیز با انقلابیون فرانسه بودند. اوضاع اروپا به علت فتوحات پی‌درپی ناپلئون به کلی برای انگلیسی‌ها نامساعد شده بود. ناپلئون برای به زانو درآوردن انگلیس طرح اتحاد با روسیه را داشت. در مقابل مارکی ولزلی فرماندار کل هند درصدد برآمد اتحاد ایران را جلب کند و جان ملکم از افسران مستعمراتی انگلیس در هند را به عنوان سفیر فوق‌العاده به دربار ایران فرستاد. مأموریت ملکم این بود که تعهداتی علیه فرانسه از پادشاه ایران بگیرد و سیاست ضد افغان را در ایران تقویت کند. همچنین در صورت لزوم یک قرارداد تدافعی و یک پیمان بازرگانی با ایران ببندد. ملکم در سال 1214ه.ق وارد ایران شد و به خاطر هدایای گرانبهایی که به فتحعلی‌شاه و درباریانش داد توانست نظر موافق آنها را جلب و یک معاهد سیاسی و یک پیمان بازرگانی با حاجی ابراهیم خان اعتمادالدوله امضا کرد. 🔸به موجب معاهده سیاسی دولت ایران متعهد ‌شد دوست و متحد انگلستان باشد و هرگاه افغان‌ها به هند حمله کنند به آن کشور لشکرکشی و از این اقدام ممانعت نماید. در مقابل اگر افغان‌ها یا فرانسوی‌ها بخواهند به ایران داخل شوند دولت انگلستان تعهد کرد هر قدر توپ و اسلحه ممکن باشد در اختیار ایران قرار دهد و در صورتی که قشون فرانسه در یکی از بنادر ایران پیاده شود قشون منظمی از دو دولت برای اخراج آنها اقدام کنند. به موجب پیمان بازرگانی تجار هر دو کشور حق رفت و آمد آزادانه را در خاک یکدیگر یافتند و به بازرگانان انگلیسی و هندی اجازه اقامت در کلیه نقاط ایران داده شد و از پرداخت هر گونه مالیات و عوارض معاف گردیدند. 🔹فتحعلی‌شاه مایل بود در قبال اعطای این امتیازات پشتیبانی انگلیسی‌ها را در برابر تجاوزات مکرر روسیه به ایالات قفقاز به دست آورد. ولی انگلیسی‌ها با مهارت بسیار موفق به انجام منظور خود گردیدند بدون این که هیچ گونه تعهدی نمایند. نکته مهم در این قرارداد قطع رابطه کامل ایران با فرانسه و اخراج فرانسوی‌ها از خاک ایران بود. این قرارداد در شرایطی بسته می‌شد که دولت قاجار با سیاستی صحیح می‌توانست از گرفتاری و رقابت قدرت‌های سلطه‌گر بیش‌ترین سود را ببرد. ولی ایران ملزم شد همه اقدامات مورد نیاز انگلستان را کاملا رایگان انجام دهد و در نتیجه قاجاریه وسیله اجرای اهداف و مقاصد استعماری انگلیس قرار گرفت. 1-ایران در عصر قاجار تا آستانه مشروطیت، ولایتی، علی اکبر، ص128. 2-نائبیان، جلیل، روابط ایران با دول خارجی و قراردادهای استعماری، ص 145-146. 3- راعی گلوجه، قاجاریه، انگلستان و قراردادهای استعماری، ص245-246. 🆔@Bonyadtarikh