💡الْمُقَصِّرُ فِي حَقِّكُمْ زَاهِقٌ
✖️بی اعتنایی مقصره به شان و منزلت امام
گفتنی است اعتقاد و جدیت بتریه به محدود بودن علم امام، انگیزۀ تمایل به زیدیه را در ایشان زنده نگه داشت و آموزه‌هایی مانند علم غیب امام، عمل تقیه و رجعت را دستخوش تغییر و تحول کرد. به طور مشخص پذیرش ادبیات سیاسی زیدیه از سوی برخی افراد بتریه رویکرد اعتراضی بتریه را در برابر اهل بیت علیهم السلام تقویت می‌کرد و این گروه به این باور رسیدندکه امام مرجع واحدی به شمار نمی‌آید.
نوبختی دربارۀ اعتقاد زیدیه به علم امام می‌نویسد: اما دیگر فرقه‌ها امر راتوسعه بخشیده و گفتند علم مشترک در همه اینها اهل بیت علیهم السلام وعموم مردم است و باهم مساوی و برابرند. پس اگر علمی که مردم به آن در دینشان احتیاج دارند نزد هیچ یک از ایشان (اهل بیت علیهم السلام) و نه نزد غیر ایشان پیدا نشد، جایز است مردم به عقل خود عمل کنند. این قول أقویا و ضعفای آنها (زیدیه) است.البته افزون بر شرایط سیاسی پیش گفته، اعتقادنداشتن بتریه به علم امام نیز نقش مهمی در مردودشمردن عصمت امام نزد این گروه داشته است، زیرا بتریه علم امام را به گونه تساهل و تسامح نزد خود تثبیت کرده بودند، ولی در طرف مقابل و از نگاه برخی شیعیان امامیه علم ویژه سهم عظیمی در عصمت امام داشت اشعری از قول سلیمان بن جریر با اشاره به دو دید گاه شیعه در افضلیت امیرالمومنین علیه السلام می‌نویسد: به زعم فرقه‌ای از امامیه امور مسلمانان پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله به دست امیرالمومنین علیه السلام بود تا اگر خواست آن امور به دست گیرد، در غیر این صورت دیگری را عهده‌دار کارها کند. از نظر اینها چنین عملی جایز است اگر شخص دیگر عادل باشد.گروه دیگر امامیه گفته‌اند تمام دین نزد امیرالمومنین علیه السلام است و امامت پس از ایشان در جماعت اهل بیت علیهم السلام خواهد ماند.
سپس سلیمان در قول خود می‌افزاید فرقه دوم با گروه اول در دو چیز مخالفت کرده است: اول آنکه معتقدند امیرالمومنین علیه السلام ابوبکر و عمر را به درستی ولایت داده و بیعت امیرالمومنین علیه السلام با آن دو صحیح بوده است؛ دوم، عصمت را برای اهل بیت علیهم السلام ثابت نمی‌دانند. شیخ مفید هم شیعه را در مسئله عصمت دو گروه دانسته و با اشاره به تقابل اکثریت شیعه با اقلیت آن می‌نویسد: «در عقیده قاطبه شیعه، اهل بیت علیهم السلام در اجرای احکام و... جایگاه انبیا را داشته و مانند آنها معصوم‌اند و سهو در اموری از دین نزد ایشان جایز نیست. امامیه بر این مذهب‌اند،جز گروه قلیلی که به عصمت قائل نیستند».
از سویی امام سجاد علیه السلام در روایتی تصریح می‌فرماید که عصمت، خاصِ اهل بیت رسول الله صلی الله علیه و آله است و جز با نص رسول الله صلی الله علیه و آله بر امام عطا نمی‌شود.
بنابر این روایت بتریه با اعتقاد به نصبی نبودن امام توانایی درک عصمت وی را نداشتند، با این همه بتریه در مصداق شناسی به بیراهه نرفته بودند و حتی در حلقه درسی اصحاب امامیه حضور می یافتند. شاهد این ادعا روایت‌های فراوانی است که بزرگان بتریه از اهل بیت علیهم السلام نقل کرده‌اند.امام باقر علیه السلام نیز از شیعیانی ابرازشگفتی کرده که با قبول وجوب اطاعت اهل بیت علیهم السلام به مانند اطاعت رسول صلی الله علیه و آله،حق ائمه را کاهش داده و بر ایشان خرده می‌گیرند. حضرت خطاب به اصحاب می‌افزاید: شما می‌پذیرید خدای متعال اطاعت اولیائش را بر بندگان واجب کند و سپس اخبار آسمان‌ها و زمین را از ایشان پوشیده دارد؟ اشعری از دو گروه قائل به علم امام در میان شیعیان خبر داده و گفته است گروه دوم امام را تنها دانای به احکام وشریعت می‌دانند و می گویند علم امام شامل هر چیزی نمی شود. گروه دوم افزون بر چنین عقیده ای، جهت اثبات جایگاه و اقبال در میان شیعیان اخباری را جعل کرده‌اند.
امام رضا علیه السلام به ابراهیم ابی محمود فرمود:
سه گروه دربارۀ فضائل ما اخبار جعل می‌کنند. سپس گروه دوم را کسانی معرفی کردند که در حق اهل بیت علیهم السلام کوتاهی کرده و آنان را در ردیف دیگران قرار داده‌اند. ایشان می‌افزاید وقتی مردم روایت‌های تقصیر را می‌شنوند، آنها را پذیرفته و بدان معتقد می‌شوند.
📚اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، ص۶۴.
📚مفید، محمد بن محمد نعمانی، الإرشاد، ص۶۵.
📚صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا، ص١٣٢.
📚کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج١، ص٢۶٢.
📚اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، ص۵٠.
📚صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا، ج١، ص٣٠۴.
📚کاجی، قاسم و رضوی، رسول، بتریه و اندیشه تقصیر، ص ۱۵۳
▪️ نکته: یکی از شاخصه های اهل تقصیر، عدم اعتقاد بر عصمت و علم امام است.
#تقصیر #مقصره
@BotShenasi